گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ــ اندیشمندی سالهای پیشتر نوشته بود گاه چندین دهه میگذرد و اتفاقی رخ نمیدهد اما بعداً هفتههایی میآیند که بهاندازه چند دهه اتفاقات پدید میآورند.
در چند هفتهای که از همهگیری ویروس «کرونای جدید» در دنیا میگذرد بهنظر میرسد که تاریخ مدرن وارد مسیر تازهای شده است و نشانههایی که پیشتر از تغییر نظم جهانی تشکیلشده بعد از جنگ جهانی دوم خبر میدادند شدت گرفتهاند، و اگر هم احیاناً «تاجویروس» (یا همان کروناویروس) برای رقم زدن چنین تغییری کافی نباشد بهنظر میرسد که رکود اقتصادی بیسابقه در دنیا این کار را انجام خواهد داد.
شدت تغییرات بهحدی آشکار است که «فرانسیس فوکویاما»، نظریهپرداز و ایدئولوگ آمریکایی و بنیانگذار نظریه «پایان تاریخ» که میگفت بعد از فروپاشی بلوک شرق تاریخ حکم نهایی به پیروزی نظم مبتنی بر لیبرال ــ دموکراسی داده هم در روزهای اخیر تلویحاً به نقش این ریزارگانیسم مخفی در تعیین مناسبات نظم دنیا اعتراف کرده است.
او در یادداشتی در پایگاه آتلانتیک مینویسد: «وقتی این همهگیری فروکش کند گمان میکنم که مجبوریم دوگانههای ساده را کنار بگذاریم. اصلیترین دیوار جداساز نظامها از لحاظ مقابله مؤثر با این بحران باعث قرار گرفتن دولتهای مستبد در یک طرف دیوار و دموکراسیها در سوی دیگر نخواهد شد، بهعکس، برخی از نظامهای اتوکرات عملکرد فوقالعادهای خواهند داشت و برخی دیگر پیامدهایشان فاجعهبار خواهند بود، میان دموکراسیها هم گونهگونیهای مشابهی را شامل خواهیم بود.»
از بعد از دوران جنگ سرد، «جهانیسازی» و زیستن در دنیای مبتنی بر درهمتنیدگی ارتباطات یکی از اصلیترین خصیصههای نظم جهانی جدید را تشکیل دادهاند.
جنبشهای سیاسی، تغییرات ژئوپولیتیک، تعارضهای ذاتی نظام سرمایهداری جهانی، بروز بحرانهای ریشهدار اقتصادی و برخی عوامل دیگر متغیرهایی بودهاند که این نظم را به چالش کشیدهاند اما هیچ شوک سیاسی تا کنون نتوانسته کاری را که ویروس کرونا در حال انجام آن است انجام دهد.
در عصری که بیشترین مصداق «دنیای جهانیشده» در تاریخ بشر بهشمار میرود کشورهای دهکده جهانی در هماهنگسازی پاسخهای خود برای مقابله با یک بحران بینالمللی عاجز ماندهاند. سرزنش و اتهامپراکنی شاخصه رابطه بین کشورهایی شده است که تا چندی پیش متحد قلمداد میشدند.
همین امروز خبرگزاری رویترز گزارش داد توسل آمریکا به تاکتیکهای مبتنی بر «غرب وحشی» برای تصاحب و تأمین محمولههای پزشکی لازم جهت مبارزه با ویروس «کرونای جدید» گلایه متحدان این کشور را بههمراه داشته است.
متحدان آمریکا گلایه کردهاند این کشور با پرداخت هزینههای بیشتر به شرکتهای چینی تأمینکننده کالاهای پزشکی باعث شده قراردادهای آنها با این شرکتها لغو شود. واشنگتن در مواردی هم از تحویل محمولههای پزشکی به خریداران جلوگیری کرده است.
از طرف دیگر در نظم جهانی ایجادشده توسط کرونا هیچ چیزی مقدس نیست و تاجویروس توانسته است کل نظامهای اقتصادی دنیا را به زانو درآورد. حملونقل، سفرها و توریسم برای مدت نامعلوم معلق شدهاند، از منطقه بدون مرز شنگن ظرف فقط چند روز اثری باقی نماند و تک تک کشورها مرزهایشان را بهروی یکدیگر بستند.
ویروس کرونا از طرف دیگر به حرکتی که چین از مدتها پیش برای تضعیف نظم جهانی جدید آغاز کرده بود سرعت بخشیده است. پکن، بعد از مهار بموقع بیماری در خاک خود، در پرتو آشکار شدن ضعفهای ایالات متحده شاید برای اولین بار در تاریخ مدرن دنیا را تحت رهبری خود گرفته است.
اگر تا قبل از شیوع بیماری کوویدــ19 تردیدی وجود داشت که آمریکا تماماً توان و ظرفیتش را برای مدیریت دنیا از دست داده است چنین ادعایی در دنیای پس از کرونا بیش از یک لاف بهنظر نخواهد آمد.
اظهارات ضدونقیض دونالد ترامپ درباره شیوع کرونای جدید در آمریکا، تلاشهای کاخ سفید برای سانسور نظر متخصصان و عدم آمادگی بخشهای دولتی و خصوصی برای تولید و توزیع تجهیزات ضروری مبارزه با ویروس کرونا و بسیاری ناکارآمدیهای دیگر نشان دادند که آمریکا بیش از آنچه تصور میشده است با مشکلات و ناکارآمدیهای داخلی روبهرو بوده است که بتواند داعیه رهبری جهانی داشته باشد و آشکار شدن این نقاط ضعف، حتماً در دنیای «پساکرونا» بر مشروعیت و «هژمونی جهانی» این کشور اثرگذار خواهد بود.
از طرف دیگر، چین با سرعت و مهارتی قابل توجه از این ضعفها بهره گرفته و در قامت یک رهبر جهانی ظاهر شده است. پکن، پس از پاسخ بموقع به بیماری در خاک خودش به سایر کشورها کمکرسانی و حتی دولتهای کشورهای دیگر را سازماندهی کرده است.
انتهای پیام/+