گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم - محمدعلی سافلی: "خروج" آخرین ساخته ابراهیم حاتمیکیا این روزها یک بار دیگر پس از جشنواره فیلم فجر خبرساز شد و برای اولینبار در تاریخ سینمای ایران، اقدام به اکران آنلاین فیلم در روزهای شیوع کرونا و تعطیلی سینماها کرد. اگرچه آخرین ساخته حاتمیکیا با مشکل قاچاق نسخه غیرقانونی روبهرو شد با اینحال از محل خرید آنلاین بلیطها تاکنون درآمدی میلیاردی داشته است که نشان از اقبال عمومی به "خروج" است.
آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا با بازی فرامرز قریبیان، فیلمی اعتراضی بهشمار میرود. سینمای اعتراضی پیش از این نیز در آثار حاتمی کیا تجربه شده بود. فیلم اعتراضی زمانی است که کارگردان یا فیلنامهنویس با اثرش درصدد برمیآید تا نقد و اعتراضی را به اوضاع نابسامان اقتصادی یا اجتماعی کشورش بر پرده سینما نمایش دهد.
داستان درباره آسیب به مزرعه رحمت(فرامرز قریبیان) و سایر اهالی روستای عدل آباد است. رحمت که به تازگی فرزندش در دفاع از مرزهای کشور به شهادت رسیده و خودش نیز رزمنده بوده، بعد از به نتیجه رسیدن مطالباتشان از مسئولان محلی، با تراکتور راهی تهران میشوند تا از رئیسجمهور دادخواهی کنند و در این مسیر با اتفاقات مختلفی روبهرو میشوند.
هرچند خروج تاحدودی از آژانس شیشهای یا "بهوقت شام" از نظر تکنیکی و پیرنگ داستان ضعیفتر است و در کنار بازی قوی قریبیان، همراهان او بازی متوسطی دارند اما بهلحاظ درونمایه اثر، بار دیگر دست برتر حاتمیکیا در سینمای ایران و آوانگارد بودن او را در شناخت مسائل اجتماعی به نمایش گذاشت. ابراهیم حاتمیکیا را باید پیشتاز سینمای درست اعتراضی در ایران دانست.
حاتمی کیا بعد از اثر ماندگار آژانس شیشهای، یک بار دیگر در ارتفاع پست و تاحدودی بادیگارد، به عدم توجه به وضعیت جنگزدگان و از جنگ برگشتگان اعتراض میکند اما در فیلم خروج، قهرمان داستان اگرچه رزمنده و پدرِ شهید است اما وجه روستایی و باصطلاح جزوِ قشر مستضعف بودن آن پررنگ است. طبقهای که اگرچه چسبندهترین لایه ایدئولوژیک به جمهوری اسلامی است اما نمیداند برای رسیدگی به وضعیت و مشکلاتش باید کجا برود و چهکار کند؟ کارگردان بهخوبی نشان میدهد که مسیر اعتراض برای این قشر که عمدتاً دسترسی به رسانه هم ندارند تاچه اندازه مسدود است و مجبورند سوار بر تراکتور مسیر روستا تا تهران را طی کنند تا شاید بتوانند رئیسجمهور را ببینند.
خروج علاوه بر اینکه نشاندهنده دشواریهای حق اعتراض صاحبان انقلاب است، به نقدِ پاسخگو نبودن مدیران میانی دولت همچون فرمانداران میپردازد. خروج پیش از اعتراضات بنزینی آبانماه 98 ساخته شد. و این تیزبینی حاتمیکیاست که این ضعف را قبل از بروز و ظهور آن میتواند در جامعه رهگیری کند و نسبت به آن هشدار دهد. یعنی پیش از زمانی که دولت با اقدام ناگهانی خود در بالابردن قیمت بنزین و عدم اقناع افکار عمومی، موجب اعتراضات مردمی و به اغتشاش کشیده شدن این اعتراضات از سوی اشرار و آشوبگران شد. بعد از حوادث آبانماه، موضوع حق اعتراض در میان تحلیلگران و صاحبنظران بسیار مطرح و بر این نکته تاکید میشد که اعتراض جزء لاینفک هر نظام مردمسالاری است و باید برای شنیدن اعتراضات بهحق مردم و آسیبدیدگان اقتصادی و اجتماعی فکری کرد. همچنانکه رادیکالیسم و ارتجاع علیه یک جامعه سالم است، اما به هر حال در هر جامعهای اعتراضاتی وجود دارد؛ اعتراض حق مردم است اما در طول همه این سالها سازوکار درستی برای آن تعبیه نشده است. و بلکه مهمتر از آن حتی چنین مسئلهای به یک موضوع بینالاذهانی برای نخبگان تبدیل نشده است.
حاتمیکیا با توجه به همان روحیه دوراندیشی خود سراغ موضوعی رفت که دغدغه امروز ایران است و از ضرورت شنیدن اعتراض صاحبان انقلاب سخن میگوید کمااینکه سال 77 و قبل از اینکه شکافهای سیاسی در جامعه بعد از دوم خرداد در آن حد پررنگ شود، مسائلی را مطرح کرد که شاید آن روز خیلی از روشنفکران و تحلیلگران و صاحبنظران نیز آن را درک نمیکردند و اگر هم درک میکردند شهامت بیان آن را نداشتند.
حاتمیکیا یک محافظهکار انقلابی است؛ او میخواهد از انقلاب محافظت کند اما میداند که به رسمیت نشناختن اعتراض و تعبیه نکردن نهاد و سازوکار برای آن مخالف انقلابیگری است و از قضا به رادیکالیسم منجر میشود. او در دستهی مرتجعان قرار نمیگیرد و میداند که برای حفظ انقلاب، باید تغییر کرد و روبهجلو گام برداشت. اگر تغییر در رفتار را نپذیریم و نخواهیم شرایط را درک کنیم، در بهترین حالت مانند دوچرخهای خواهیم بود که ایستاده و ظاهراً آسیبی به آن نمیرسد اما دوچرخه ایستاده روزی خواهد افتاد پس باید برای حفظ انقلاب نیز رکاب زد و روبهجلو حرکت کرد.
انتهای پیام/