یادداشت| دشواری‌های نفوذ ترکیه در لیبی
بیانیه ۳ کشور اروپایی و ۲ کشور عربی علیه سیاست‌های ترکیه در لیبی٬ نشان می‌دهد که آنکارا برای تحقق اهداف خود در این کشور آفریقایی٬ تنها نیازمند جلب رضایت آمریکا و روسیه نیست و دیگران هم سهم دارند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ با وجود آن که شیوع گسترده کرونا به مهم‌ترین موضوع اخبار تمام کشورهای جهان تبدیل شده و چند و چون مقابله با این ویروس و هزاران میلیارد دلار هزینه و خسارت٬ دولتها و ملت‌ها را به خود مشغول کرده٬ اما تب و تاب تحولات لیبی هنوز هم نخوابیده است و شواهد نشان می‌دهد که لیبی قرار نیست فعلاً روی آرامش ببیند.
شواهد مداخله ترکیه در لیبی و واکنش مخالفین
ترکیه یکی از بازیگران مهم تحولات لیبی است و رسماً در آنجا در حال جنگ و درگیری است.
با آن که آمارهای روشنی در مورد شمار نظامیان ترکیه‌ای حاضر در میدان جنگ لیبی وجود ندارد٬ اما میتوان در مورد صحت این اخبار٬ اطمینان خاطر داشت:
1.تاکنون دست کم 2 افسر و مقام امنیتی سرویس اطلاعاتی میت ترکیه و چند نظامی این کشور در درگیری‌های لیبی کشته شده‌اند.
2.ترکیه بخشی از مخالفین سوری تحت حمایت خود را از سوریه بیرون کشیده و آنان را برای جنگ با نیروهای تحت امر ژنرال حفتر به لیبی فرستاده است.
3.ترکیه تعداد قابل توجهی از هواپیماهای بدون سرنشین تولید داخل را به لیبی فرستاده تا در رصد هوایی و تامین اطلاعات عملیاتی و دفاعی٬ یاری‌گر نیروهای ضد حفتر باشند و تعدادی از این هواپیماها نیز مورد اصابت قرار گرفته و سقوط کرده‌اند.
اهمیت بیانیه 5 کشور علیه ترکیه
اگر چه هنوز موازنه ثابت و پایداری به وجود نیامده و نمیتوان در مورد فرجام قطعی جنگ در لیبی نظر داد٬ اما ظاهراً مداخله ترکیه توانسته در برخی میادین٬ به ژنرال حفتر ضربه جدی بزند و بیانیه اخیر علیه اقدامات ترکیه٬ در همین راستا نوشته شده است.
مصر، امارات متحده عربی، فرانسه، یونان و قبرس در بیانیه‌ای مشترک٬ دخالت نظامی ترکیه در لیبی را محکوم کردند. با آن که هر 5 کشور مزبور به انحای مختلف در تحولات لیبی دست دارند اما این کشورها از دولت آنکارا خواستند، اعزام جنگجویان خارجی از سوریه به لیبی را متوقف کند.
حامی آکسوی سخنگوی وزارت مور خارجه ترکیه با انتشار بیاینه‌ای تند٬ به 5 کشوری که علیه ترکیه موضع گرفته‌اند واکنش نشان داده و رفتار آنان را مصداق دورویی دانسته و یک بار دیگر٬ ضمن کنایه زدن به ژنرال عبدالفتاح سیاسی به این اشاره کرده که کودتاگران٬ از کودتا حمایت می‌کنند.
در شرایط کنونی باید گفت٬ بیانیه 3 کشور اروپایی و 2 کشور عربی علیه سیاست‌های ترکیه در لیبی٬ نشان می‌دهد که آنکارا برای تحقق اهداف خود در این کشور آفریقایی٬ تنها نیازمند جلب رضایت آمریکا و روسیه نیست و دیگران هم سهم دارند.
ترکیه امیدوار بود که با چانه زنی‌های متنوع و چندماهیتی با ولادیمیر پوتین و بی‌خیالی آمریکا نسبت به تحولات لیبی٬ در کوتاه مدت به نتایج دلخواه خود برسد.
اما حالا مواضعی از 5 کشور اروپایی و عربی دیده شده که حتی اگر به معنای واقعی کلمه٬ دردسرساز نشود و مانع به وجود نیاورد٬ باز هم نمیتوان به سادگی از کنار این مواضع گذشت.صد البته این مواضع٬ ارتباط دقیقی با ماهیت رابطه آنکارا با این کشورها دارد و به عبارتی روشن٬ دامنه تنش و اختلاف سیاسی ترکیه با کشورهای مزبور٬ به میدان لیبی نیز کشیده شده است.
اهمیت لیبی در 2 حوزه سیاست خارجی ترکیه
سال 2019 میلادی برای سیاست خارجی ترکیه سال مهمی بود. چرا که در این سال٬ ترکیه تصمیم گرفت در حوزه دریایی حساسی به نام شرق مدیترانه٬ قدرت‌نمایی کند و به قول خودِ ترک‌ها «ماوی وطن» (سرزمین آبی) را جدی‌تر بگیرد. این به خودی خود٬ به معنی اهمیت دادن بیش از پیش به چنین موضوعات حساسی بود:
1.تشدید حمایت از جمهوری ترک قبرس شمالی ولو به قیمت افزایش تنش با قبرس روم‌نشین٬ یونان و اتحادیه اروپا.
2.توجه به اهمیت موضوع اکتشاف و استخراج نفت و گاز در شرق مدیترانه و قراردادن آن به عنوان بخش مهمی از پازل استراتژی انرژی و منابع سوخت.
3.قدرت‌نمایی جسورانه‌تر از پیش در برابر یونان.
4.سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه کشتیرانی و حفاری دریایی و تقویت بنیه دفاعی نیروی دریایی.
5.توجه به اهمیت مفهوم «هم‌ساحلی» (kıyıdaş) در مباحث مرتبط با حقوق دریاها و توجه ویژه به سواحل لیبی.
در یک تحلیل کلی و اجمالی٬ باید گفت٬ لیبی برای ترکیه از دو منظر متفاوت٬ دارای ارزش و اهمیت حیاتی است:
نخست این که موقعیت جغرافیایی کانونی لیبی بین همسایگان مهمی همچون مصر٬ چاد٬ نیجریه٬ الجزایر و تونس٬ این کشور ثروتمند نفتی را برای ترکیه به قرارگاهی تبدیل می‌کند که بتواند در آنجا با تداوم حمایت از گفتمان قدرت سیاسی جریانات متکی به اخوان‌المسلمین٬ موقعیت و نفوذ بیشتر و بهتری در آفریقا پیدا کند.
دوم این که توافق دریایی ترکیه با دولت وفاق ملی فائز السراج٬ برای آنکارا٬ به مثابه قدرت‌نمایی آشکار در برابر یونان و قبرس و برخورداری از دست بالا و ابتکار عمل در بازی نفت و گاز شرق مدیترانه خواهد بود.
این 2 دلیل عمده٬ موجب آن شده که حتی بخش قابل توجهی از مخالفین اردوغان نیز٬ تحرکات سیاسی ترکیه در لیبی را معادل حفاظت از منافع ملی و سرمایه‌های آتی ترکیه قلمداد کنند.
شاید یکی از اصلی‌ترین مشکلات سیاست خارجی ترکیه در سالیان اخیر٬ این است که رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه٬ گاهی در موضع‌گیری‌های سیاسی خود٬ نه تنها منافع ملی و اقتصادی٬ بلکه به پیچ و خم فنی و ابعاد ظریف روابط خارجی بی‌اعتنا شده و دست به «شخصی‌سازی مسائل» می‌زند که نمونه بارز آن را میتوان در ماجرای مصر٬ به وضوح دید.
اردوغان همچنان سیسی را کودتاگر و دشمن می‌نامد و حاضر نیست برای عادی‌سازی روابط با قاهره کاری انجام دهد.
در عین حال٬ بر سر ماجرای جمال خاشقجی٬ با عربستان سعودی به بن‌بست رسیده و اگر با عربستان به نتایج جدیدی برسد٬ می‌تواند امارات متحده عربی را هم سر خط آورده اختلاف با امارات در میدان بازی سوریه و لیبی را نیز در میان مدت٬ کنار بگذارد.
در مورد یونان و قبرس نیز میتوان گفت٬ اگر ترکیه در ماجرای شرق مدیترانه و اختلافات دو بخش اصلی قبرس٬ با اروپایی‌ها به تعامل برسد و از ظرفیت‌های همکاری ناتو بهره بگیرد٬ اساساً فرانسه نخواهد توانست مزاحم و مانعی جدی باشد.
محمد علی دستمالی کارشناس مسائل سیاسی ترکیه
انتهای پیام/
