به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، گسترش خشونتها در خیابانهای آمریکا بعد از قتل جورج فلوید سیاه پوست آفریقایی توسط پلیس این کشور، منجر به این شد که بسیاری حوادث این روزها را مشابه فیلم سینمایی «جوکر» بدانند. در این زمنیه لازم است که تحلیلهای کارشناسی علمی به میان آید تا ابعاد این مسأله از زاویههای دید گوناگون تحلیل شود.
اینکه آیا واقعاً فیلم جوکر در زمینهسازی آشوبهای من بعد خود تأثیر جدی داشته است و یا این موضوع صرفاً یک فرضیه است؟
در ادامه گفتگوی تسنیم با دکتر نادری استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران و نماینده مجلس شورای اسلامی که قبلاً نیز در زمینههای تحلیلی سینما و علوم انسانی بررسیهایی را ارائه کرده است میخوانیم.
رابطه دیالکتیک سینما و جامعه
دکتر نادری در ابتدا با اشاره به یکی از نظریهپردازان غربی درباره سینما و نسبت آن با جامعه بیان کرد: «جورج هواکو» مؤلف و نظریهپرداز غربی در نظریهای در مورد جامعه شناسی سینما معتقد است که سینما به عنوان یک مدیوم یا رسانه جدی، تمهای اجتماعی، فرهنگی و به طور کلی تمهای خودش را از جامعه اخذ میکند و سینما و سینماگر آنها را پرورش میدهد و در قالب فیلم و سریال با مختصات فرمی و خاص خودشمیریزد. بعد از پرروش در قالب فیلم، به جامعه بر میگردانرد و دیالکیتک فضای اجتماعی از یک سو و فیلم و فیلمسازان از سوی دیگر به وجود میآید که تأثیرگذاری فیلم در اینجا معنا پیدا میکند. این نظریه را به عنوان یکی از جدیترین نظریهها میتوانیم قبول کنیم و واقعیت سینما نیز همین گونه است.
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد که یکسری تمهایی در عرصه اجتماع وجود دارد که اساساً در مایه ساخت فیلمهای سینمایی استفاده میشود و بعد از آن با تأثیرگذاری بیشتری در جامعه مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. در مورد فیلم جوکر نیز همین اتفاق افتاده است و آن چیزی که روزی به عنوان آشوب و آنارشیسم در جامعه وجود داشته به درون فیلم آمده است و بعد از آن با دوباره به جامعه بازگشت پیدا کرده است اما با تأثیرگذاری دوچندان؛ قطعا در مورد این فیلم نیز همین اتفاق افتاده است.
آمریکا توتالیتاریسم تمام عیار
وی درباره زمینههای بروز و ظهور این آشوبها و اتفاقات مشابه در آمریکا بیان کرد: مسأله این است که آمریکا به دلایل مختلف جامعهای است که دارای تنشهای نهفته و آشکار است و این تنشها که زمینههای بسیاری قوی دارد منتظر جرقههاییند برای به وقع پیوستن. حقیقت امروز جامعه آمریکا اسارت در چنگال نئولیبرالسم لست. در واقع نئولیبرالیسم به تعبیر نظریهپردازان فرانکفورت، نوعی از توتالیتاریسم تمام عیار و یک ایدئولوژی تمامیت خواه است. این ایدئولژی تمامیتخواه با منطق یکدستساز خودش در راستای سلطه قشر بسیار کوچک سرمایهدار، در انبوه تودههای مردم است و هر مانعی را که بر سر راه خودش ببیند با خشونت هرچه تمام تر سرکوب میکند؛ این سرکوب و خشونت با کمک ابزارهای مختلف رخ میدهد: رسانهها، پلیس، سیستم نظامی، ارتش، نظام آموزش، تبادل نمادین و همه ابزارهای سخت و نرمی که سرمایهداری مدرن که شکل متاخر آن نئولیبرالیسم است توانایی بهره گیری از آن را دارد.
نماینده مجلس شورای اسلامی درباره نسبت آشوبها و جوکر در توضیحات تکمیلی خود اضافه کرد: درباره بحث جوکر هم باید گفت که اساساً و اولاً جوکر از تم مشکلات جامعه آمریکا رها نیست یعنی اینکه تم اصلی این فیلم مشکلات جامعه آمریکا و مردم آن است و از سوی دیگر خشم پنهان ناشی از سرکوبشدگی تودههای اجتماعی است.
لذا ما میبینیم که در آن دیالکیتکی که «هواکو» می گوید تم از جامعه گرفته میشود و تبدیل به جوکر می شود و دوباره در قالب فیلم سرازیر به جامعه میشود که طبق این نظریه یک اثرگذاری تمام عیار رخ میدهد، چونکه مردم احساس میکنند این فیلم داستان زندگی خودشان است و در ناخودآگاه خودشان با فیلم و شخصیتهای آن و فضای اجتماعی آن احساس همذات پنداری میکنند.
چرخه بیپایان سرکوب و خشونت
قتل جورج فلوید، سیاه پوستی که توسط پلیس به طرز خشن و بی رحمانه کشته شده است، صحنه خشونتبار سرکوب را به صورت عریان در ناخودآگاه تودههای مردم آمریکا زنده کرد و با یک ضریب خبری که رسانههای اجتماعی به آن دادند، اساساً موجی ایجاد کرد که منجر به یک چرخه بیپایان خشونت و سرکوب شده است.
دولت آمریکا نیز از سویی ابایی در سرکوب ندارد و از سویی دیگر چارهای از این سرکوب ندارد و این سرکوب، خشونتها و سبعیتها در چرخه رسانههای اجتماعی دارد باز به جامعه منقل میشود ویک موقعیت پیچیده و بغرنج را برای ایالات متحده سبب شده است.در مجموع جوکر را میتوان محصول آمریکا و در عین حال آغازگر خشونتها دانست. هم محور است و هم آغازگر جنبش اجتماعی تمام عیار!
پایان فیلم جوکر با پایان اتفاقت امروز متفاوت خواهد بود
دکتر نادری در پاسخ به خبرنگار تسنیم مبنی بر اینکه بیشتر تحلیلهای فیلم جوکر مدعی بود که این فیلم در نهایت به نفع سرمایهداری تمام شد با این حساب این فیلم در جریان ضدسرمایهداری فعلی چگونه عمل کرده است؟ پاسخ داد: جوکر اساساً کاری که کرد این بود که در انتها اساساً طرف سرمایهداری را گرفت و تم نظم اجتماعی را تقویت میکرد و دوگانه نظم-بینظمی را صورت داد و به صورت خیلی نرم و ظریف فضای مخاطب را به سمتی برد که که او نظم را انتخاب کند و حق را به چالشگران نمیداد.
اما مسأله اینجا است که فضای رئال آمریکا اساساً فضای فیلم نیست و تفاوت جنبش اجتماعی که داریم میبینیم با فیلم، در این است که پایان در اینجا لزوماً در دست سرمایهداری مدرن و لبریالیسم نیست و فضای کاملاً رئال است که در آن فرد خشونت کف خیابان را که ناشی از نژادپرستی و تعارض طبقاتی است را از نزدیک لمس میکند و این با پایان فیلم که زیرکانه بخواهد به نفع سرمایهداری پایان یابد همسو و همراه نیست. در نهایت در ذهن مخاطب فیلم یک مقایسه رخ میدهد که قاعدتاً فضای واقعیت و ریالیتی خودش را بر فرد و تودهها تحمیل میکند و قاعدتاً جوکریسم به معنای دقیق کلمه اتفاق نمیافتاد.
انتهای پیام/