گزارش| ترکیه و رویای ساخت سنگاپور جدید

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ٬ اهمیت موضوع بخش ترک‌نشین قبرس برای ترکیه روز به روز بیشتر می‌شود. با وجود آن که فقط جمهوری ترکیه٬ تشکیل دولت ترک در این منطقه را به رسمیت شناخته٬ اما حالا حتی دو کشور مرتبط با این پرونده یعنی یونان و قبرس شمالی هم حرفی از ضرورت الحاق مجدد بر زبان نمی‌آورند و بعید نیست در سالیان آتی٬ رفته رفته مذاکرات دو قبرس با هدایت سازمان ملل نتیجه دهد و تکلیف ساختار دفاکتوی بخش ترک‌نشین روشن شود. اما آن چه که در مورد قبرس اهمیت دارد٬ این است که جمهوری ترکیه٬ آن را فرزند خود می‌داند و کم نیستند شمار کارشناسانی که معتقدند اساسا باید آن را به ترکیه ملحق کنند. در نتیجه این مساله بر سرنوشت قبرس شمالی تاثیر گذاشته و موجب بروز حساسیت‌هایی نزد یونان و اتحادیه اروپا شده است.

قبرس شمالی یا به عبارتی دیگر «جمهوری ترک قبرس شمالی» (KKTC) برای ترکیه٬ هم یک پرونده ترکی است و در همان چهارچوبی که به موضوع ترکمان‌های عراق و سوریه و ترک‌های آسیای میانه می پردازد٬ این مساله قومی و نژادی را نیز مهم تلقی می‌کند و هم یک مساله دریایی مهم است که  با مدیترانه و دیپلماسی انرژی آنکارا٬ ارتباط تنگاتنگ دارد.

وطن آبی

با آن که ترکیه از لحاظ جغرافیای سیاسی٬ اصطلاحا یک کشور دریاپایه به شمار می‌آید٬ اما ظاهرا در دهه‌های گذشته٬ به موضوع بهره‌گیری از حقوق دریایی اهمیت چندانی نداده و به خاطر اختلافات تاریخی و از جمله اختلاف مرزی و دریایی با یونان٬ همواره به گشایش به سمت دریا٬ با دیده تردید نگاه کرده است. البته مشکلات اقتصادی مداوم٬ اختلافات دولت‌های ائتلافی و همچنین دردسرهای چهل ساله درگیری با پ.ک.ک نیز بر این وضعیت تاثیر گذاشته و ترکیه به قول خود ترک‌ها٬ گشایش رو به بیرون نداشته است. ولی چنین به نظر می‌رسد که ترکیه در حال حاضر٬ با اعتماد به نفسی که از حمله به سوریه و مداخله در لیبی کسب کرده٬ قصد دارد در دریا هم تحرکات ویژه‌ای داشته باشد.

در سالیان اخیر٬ موضوع اکتشاف و استخراج نفت و گاز در سواحل قبرس ترک٬ به یکی از حساس ترین اقدامات ترکیه تبدیل شده و دولت اردوغان برای آن که جای پای خود را سفت کند٬ حتی به سوی دیگر منطقه شرق مدیترانه رفته و با امضای توافق امنیتی دریایی با لیبی٬ با یونان و مصر٬ به سطح جدیدی از تنش و اختلاف سیاسی رسیده است.

قرائتی جدید از اهمیت مدیترانه

جغرافیای ترکیه٬ 7 منطقه مختلف دارد. آناتولی مرکزی٬ شرق٬ جنوب شرق٬ هر سه محصور در خشکی هستند اما چهار منطقه دیگر٬ در مجاورت دریا هستند: منطقه کارادنیز یا دریای سیاه٬ منطقه آک دنیز یا دریای سپید٬ منطقه مارمارا و منطقه اژه.

استانبول و ازمیر در ساختار سیاسی٬ تجاری و توریستی ترکیه٬ همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده‌اند اما استان‌های مجاور مدیترانه یا دریای سپید٬ محل تحرکات و توجه جدی نبوده‌اند. حالا ترکیه در چندین حوزه به مساله دریا و به ویژه مدیترانه اهمیت جدی داده و می‌خواهد از ظرفیت‌های جغرافیایی خود٬ بهره بیشتری ببرد. طبیعی است که در چهارچوب این اهداف٬ مساله قبرس هم مهم و مهم‌تر شود.

رویای تاسیس سنگاپور

فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه٬ فردی است که در رسانه‌های این کشور٬ نام و خبر چندانی در مورد او مشاهده نمی‌شود. چرا که اولاً در نظام جدید ریاستی در ترکیه٬ معاون رئیس جمهور٬ مقام چندان قدرتمندی نیست. دوم این که اردوغان پرونده‌هایی را به فواد اوکتای سپرده که ظاهرا نیاز چندانی به سر و صدا ندارد. به عنوان مثال٬ یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های اوکتای٬ پیگیری مسائل مرتبط با سرنوشت سیاسی «جمهوری ترک قبرس شمالی» است که در ادبیات سیاسی ترکیه از آن با لفظ «بچه وطن» نام برده می‌شود.

فواد اوکتای دیروز در مصاحبه با رسانه دولتی قبرس شمالی اعلام کرد: از نظر ما٬ جمهوری ترک قبرس شمالی٬ از چنان ظرفیتی است که بتوان در کوتاه مدت٬ آن را به یک سنگاپور جدید تبیدل کرد. اما برخی مسائل دست و پاگیر وجود دارد. هر بار که به اینجا می‌آیم٬ به مسئولین می گویم: می توان قبرس شمالی را به یک مرکز جاذبه بسیار مهم تبدیل کرد و کاری کرد که این جزیره٬ سنگاپور نوین منطقه شود. اما تا زمانی که مشکلات ساختاری و موانع دست و پاگیر از میان برداشته نشوند نمی‌توان کاری کرد.

البته این اولین بار نیست که اعضای کابینه اردوغان در مورد آینده قبرس شمالی اظهار نظر می‌کنند و چندی پیش نیز وزیر دفاع ترکیه یعنی خلوصی آکار و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه بر این مساله تاکید کردند که لازم است تکلیف شهر متروکه مرعش در قبرس شمالی روشن شده و آن را به یک شهر کوچک توریستی تبدیل کنند.

حالا مشخص شده که دولت اردوغان قصد دارد با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی خاص جمهوری ترک قبرس شمالی٬ با الگوبرداری از وضعیت توریستی و اقتصادی سنگاپور٬ به منظور رسیدن به رویای توسعه روابط بازرگانی و ترانزیت دریایی٬ در قبرس تغییرات جدیدی ایجاد کند اما دستیابی به این هدف٬ چندان آسان نیست. چرا که اولا قبرس شمالی از سوی کشورهای جهان از لحاظ حقوقی و ایجاد دولت٬ مورد شناسایی قرار نگرفته و کسی آن را به رسمیت نشناخته است. دوم این که قبرس جنوبی و یونان٬ می‌توانند به طور مداوم بر سر راه ترکیه٬ سنگ‌اندازی کنند و این مساله حتی می‌تواند بر روند تکمیل عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا٬ اثر منفی بگذارد.

در پایان لازم است به این موضوع نیز اشاره شود که دیدگاه همه مسئولین و رجال سیاسی قبرس شمالی در مورد ارتباط با ترکیه همسان نیست. به عنوان مثال٬ مصطفی آکیمجی رئیس جمهور قبرس ترک بر این باور است که نسبت بین کشور او با ترکیه٬ «برادری» است و نه «فرزندی». اما ارسین تاتار نخست وزیر قبرس ترک٬ به شدت طرفدار ایده تحت الحمایه بودن ترکیه است. باید دید در کشاکش رقابت‌های سیاسی بین احزاب و گروه‌های قبرس شمالی و همچنین کنش و واکنش‌های قبرس جنوبی٬ یونان و اتحادیه اروپا٬ ترکیه تا چه اندازه می‌تواند در قبرس شمالی٬ به اهداف خود دست پیدا کند.

انتهای پیام/