به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ٬ این روزها در اغلب روزنامهها و شبکههای تلویزیونی ترکیه٬ سخن از تغییر کاربری موزه ایاصوفیه به میان آمده است.
ماجرا از این قرار است که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه به دنبال آن است تا این موزه مهم و تاریخی ترکیه را در کانون توجه قرار دهد و آن را به عنوان یکی از مهمترین نمادهای فتح استانبول و برتری نظامی و سیاسی امپراطوری عثمانی بر امپراطوری مسیحی بیزانس به نمایش گذاشته و رضایت خاطر هواداران اسلامگرا و ملیگرای خود را تامین کند و در همان حال٬ پیام و سیگنال خاصی به یونان بفرستد که احیاناً موجب افزایش نسبی تنش بین آنکارا و آتن خواهد شد.
خبر مربوط به تصمیم دولت در مورد تغییر کاربری موزه ایاصوفیه٬ در حالی مطرح شده که این بنای تاریخی در سال 2019 میلادی٬ نزدیک به 4 میلیون نفر بازدید کننده داشته و درامد فراوانی را عاید دولت کرده اما دولت به دلیل اهداف سیاسی خود٬ به دنبال آن است که ایاصوفیه تغییر کاربری داده شده و مجدداً به عنوان مسجد مورد استفاده قرار بگیرد.
اهمیت تاریخی و سیاسی ایاصوفیه
ایاصوفیا٬ ایاصوفیه٬ هاگیا صوفیا و حاجیا صوفیا٬ همگی نامهای قدیمی و تاریخی بنایی هستند که روزگاری به عنوان یکی از عجایب معماری جهان شناخته میشد.
نزدیک به 1500 سال پیش و دقیقاً در سال 532 میلادی٬ در قنسطنطنیه آن روزگار٬ کلنگ بر زمین زده شد تا بزرگترین کلیسای مسیحیت شرق ساخته شود. این ساختمان آن در دوره امپراطوری بیزانس به دستور همسر امپراتور ژوستینین یکم، تئودورا ساخته شد.
عظمت این پروژه چنان بود که 10 هزار کارگر به مدت 5 سال و زیر نظر 100 استاد و معمار مشغول کار بودند تا آن را تکمیل کنند و سرانجام٬ حاصل کار آنها٬ کلیسای بزرگی شد که تا قبل از ساخت کلیسای جامع اسپانیا٬ این بنا عنوان بزرگترین کلیسای جهان را یدک میکشید.
از سلطان محمد فاتح تا مصطفی کمال و لرد کرزن
در سال 1453 میلادی٬ ترکان عثمانی قسطنطنیه را فتح کردند و سلطان محمد فاتح دستور داد که این کلیسا آسیبی نبیند تا هر چه سریعتر آن را به مسجد تبدیل کرده و نماز جماعت در آن برگزار شود و به نام او٬ خطبه خوانده شود.
به امر سلطان٬ کلیسا٬ به مسجد جامع فتحیه تغییر نام داده شد و خطبه را خواندند. بعدها در دوران دیگر سلاطین عثمانی٬ با افزودن منارهها و برخی تزیینات جدید و همچنین با استفاده از تدابیر استاد سینان معمار بزرگ دربار عثمانی٬ این بنا ضدزلزله شد.
بعد از رویدادهای ربع نخست سده بیستم و اتفاقات مهمی نظیر جنگ جهانی اول٬ تاسیس نظام جمهوری ترکیه و انحلال خلافت و امپراطوری عثمانی٬ لرد کرزن انگلیسی٬ نخستین سیاستمدار غربی بود که بلای جان حلقه یاران مصطفی کمال شد و با طرح ایده ضرورت بازگرداندن هویت دینی کلیسای جامع به مسجد ایاصوفیه٬ جمهوری نوپای ترکیه را در شرایط دشواری قرار داد.
انگلیسیها و آمریکاییها به مصطفی کمال فشار آوردند که آثار معماری اسلامی و خوشنویسیها و کاشیهای جدید را بردارد و اجازه دهد که آنجا دوباره کلیسا شود. اما او در برابر چنین ایدهای مقاومت کرد و سرانجام راه میانهای پیدا کرد و زمانی که دید غربیها کوتاه نمیآیند٬ از آنها خواست راهکاری را بپذیرند که بر اساس آن٬ ایاصوفیه٬ نه کلیسا باشد٬ نه مسجد.
چنین شد که ایده تبدیل مسجد به موزه تاریخی مورد قبول واقع شد و با حکمی که حامل امضای مصطفی کمال آتاتورک است٬ در سال 1935 میلادی و 12 سال پس از تاسیس جمهوری٬ درهای مسجد بسته شد و ایاصوفیه تبدیل به یکی از مهمترین موزههای ترکیه شد.
جایگاه ایاصوفیه در صنعت توریسم ترکیه
بر اساس گزارش رسمی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه در سال 2019 میلادی٬ جمعاً 3 میلیون و 755 هزار نفر از موزه ایاصوفیه بازدید کردند و رتبه دوم بازدیدها نیز به آرامگاه مولانا در قونیه رسید که 3 میلیون و 450 هزار بازدید کننده داشت.
هزینه ورودی یا بلیط این موزه، مطلقاً با ورودی موزههای ایران قابل مقایسه نیست و در سال 2019 میلادی قیمت ورودی به 72 لیره (نزدیک به 170 هزار تومان به ازای یک نفر) رسید.
اگر بپذیریم که به عنوان مثال 755 هزار نفر از بازدیدکنندگان٬ به شکل رایگان و بدون بلیط بازدید کردهاند (بازدید برای گروهی از نظامیان٬ جانبازان٬ سالمندان و دانشآموزان رایگان است) جمعاً به مبلغی معادل 220 میلیون لیره (نزدیک به 40 میلیون دلار) میرسیم.
چنین مبلغی صرف نظر از هزینههای سنگین نگهداری٬ پرسنلی و امنیتی این موزه٬ باز هم مبلغ قابل توجهی است و حالا که دولت ترکیه قصد دارد به چنین درآمدی بیاعتنا شود٬ باید دید پای چه مسائل مهمی در میان است.
واکنش یونان٬ صدای اذان یا ناقوس؟
امسال٬ سالگرد فتح استانبول٬ با سر و صدا و جنجال رسانهای بیشتری گرامی داشته شد. به دستور دولت٬ سوره مبارکه فتح در موزه ایاصوفیه تلاوت و صدای آن از بلندگوهای بزرگ پخش شد و این اقدام٬ واکنش یونان را به دنبال آورد. یونانیها خواستار آن شدند که ایاصوفیه یک بار دیگر٬ کلیسا شود.
دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی٬ در پاسخ به مقامات یونان گفت: «به اذن خداوند٬ از آنجا صدای اذان خواهید شنید و نه صدای طنین ناقوس کلیسا.»
مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه نیز در واکنش به سخنان دولتمردان آتن گفت: «ایاصوفیه ملک جمهوری ترکیه است٬ فتح شده است و ما تصمیم میگیریم که در آن جا چه اقدامی انجام شود. آتن تنها پایتخت اروپایی بدون مسجد است. بهتر است به ما درس دموکراسی ندهند.»
برخی از مخالفین دولت اردوغان٬ به جای اصطلاح «فتح استانبول» از واژه اشغال استفاده کردند و جالب اینجاست که خود وزیر فرهنگ نیز دچار لغزش زبانی و سهوی شده و او نیز کلمه اشغال را بر زبان آورد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز به کار بردن واژه اشغال را٬ کار جاهل جهلا دانسته و گفت: «ما آنجا را فتح کردیم و دل مردم را هم به دست آوردیم.»
تصمیم دولت اردوغان برای تغییر مجدد کاربری ایاصوفیه پس از 85 سال٬ از چند جهت حائز اهمیت است:
1.اردوغان از این موضوع به مثابه یک کارت سیاسی و حزبی استفاده کرده و در تلاش است تا دل رأی دهندگان محافظهکار و ملی گرای ترکیه را به دست آورده و نشان دهد که تا چه اندازه به مسائل دینی و خواست و اراده تاریخی پادشاهان عثمانی٬ اهمیت میدهد.
2.تغییر مجدد کاربری موزه٬ به معنی لغو دستور آتاتورک و قدرتنمایی در برابر کمالیستها و در عین حال٬ دهنکجی به فشار آمریکا و انگلیس برای بازگرداندن هویت مسیحی به ایاصوفیه است.
3.اردوغان با این اقدام٬ در برابر یونان و بخش روم نشین قبرس یا قبرس جنوبی٬ قدرتنمایی میکند و با توجه به آن که چندین مسجد در قبرس جنوبی و یونان به آتش کشیده شده و اختلافات آنکارا و آتن نیز بالا گرفته٬ رهبر حزب عدالت و توسعه با تغییر کاربری ایاصوفیه٬ پاسخ یونان و قبرس جنوبی را داده و بر ترکی بودن و اسلامی بودن هویت استانبول٬ پافشاری میکند.
انتهای پیام/