گزارش|اقتصاد ترکیه، از «خطرات یک قروشی» تا «باد مصنوعی»

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها تب و تاب افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش واحد پول ملی ترکیه به یک نگرانی عمومی دامن زده و علاوه بر تاثیر بر بازار کالا و خدمات، موجب نگرانی بخش وسیعی از خانواده‌های این کشور شده است.

با آن که دولت اردوغان در دو سال گذشته تلاش کرد که به هیچ وجه اجازه ندهد نرخ دلار از 6 و نیم لیره بالاتر برود، اما فرمول‌هایی همچون تزریق دلار ارزان دولتی هم نتیجه نداد و حالا هر 1 دلار آمریکا به رقمی نزدیک به 7 و نیم لیره ترکیه رسیده که رکورد عجیبی در تاریخ اقتصاد ترکیه است.

دست خارجی در کار است؟

منتقدین، مدیریت غلط دولت را اصلی‌ترین دلیل کاهش ارزش لیره ترکیه می‌دانند اما رئیس جمهور معتقد است که اقتصاد ترکیه با «بادهای مصنوعی» به لرزه در نمی‌آید.

منظور اردوغان از این عبارت، طرح تئوری توطئه و دست داشتن قدرت‌های خارجی برای تاثیر گذاشتن بر قیمت لیره است. او بر این باور است که سیاست‌های ترکیه در داخل و خارج، بر مبای منافع ملی پیش می‌رود و دشمنانی که این تحرک ترکیه را برنمی‌تابند به دنبال دستکاری نرخ بهره بانکی و ارزش دلار هستند. 

قروش قروش جمع شود وانگهی...

قروش در اقتصاد ترکیه، یک واحد پول خورد کم ارزش همچون سنت است. هر لیره، عبارت از 100 قروش است و با احتساب این که مثلاً 1 بطری آب معدنی کوچک 2 لیره قیمت دارد، نباید افزایش آن به 2 لیره و 10 قروش، چندان به چشم بیاید.

اما در احتساب افزایش نرخ دلار، همین یک قروش‌ها نیز، نقش بسیار حیاتی و مهمی دارند. چگونه؟

بگذارید توضیح دهیم: با توجه به این که دولت و بخش خصوصی ترکیه مجموعاً رقمی نزدیک به 155 میلیارد دلار به کشورهای خارجی بدهکارند و اصل پول به دلار قرض گرفته شده، حتی افزایش ناچیز تک قروشی هم، به شدت به ضرر بانک‌های دولتی و خصوصی و شرکت های اقتصادی عظیم ترکیه است.

بر اساس گزارش اقتصاد روزنامه جمهوریت ترکیه، همین که 1 دلار آمریکا در ترکیه، تنها 1 قروش ناچیز گران‌تر شود، مبلغ کلانی در حد 4.3 میلیارد لیره، به مجموع بدهی خارجی ترکیه، افزوده خواهد شد.

کنایه اردوغان به علی باباجان و صندوق بین‌المللی پول

علی باباجان برای حزب عدالت و توسعه، یک مغز اقتصادی مهم و یک دیپلمات بیش‌فعال بود.

زمانی که باباجان جان، عهده‌دار خزانه و دارایی و اقتصاد کشور بود، ترکیه شرایط خوبی را سپری می‌کرد. بعدها، مهمت شمشک نیز وال استریت ژورنال آمریکا را با درآمد چند صد هزار دلاری رها کرد و به ترکیه بازگشت و همان پست را در اختیار گرفت.

او نیز مانند باباجان و نهاد زیبکچی، عملکرد خوبی داشت و همه آنان در نقطه مشترکی به هم می‌رسیدند که باعث می‌شد، برخی‌ها آنان را وزرای خسیس و دست‌خشکی بخوانند که برای قروش به قروش هزینه‌های دولت، دلیل و سند می خواستند و اهل ریخت و پاش و اختصاص بودجه‌های بی حساب و کتاب نبودند.

باباجان که حالا از قطار حزب عدالت و توسعه پیاده شده و در مخالفت با تیم اردوغان، حزبی به نام جهش و دموکراسی تاسیس کرده، بارها علیه برات آلبایراک داماد ارشد اردوغان و وزیر اقتصاد کنونی ترکیه انتقاد کرده و همواره بر این موضوع تاکید می‌کند که می‌تواند با کمک اکیپ اقتصادی حزب خود، در عرض 3 ماه، کاری کند که اقتصاد ترکیه وارد یک فازی عادی و بدون مشکل شود.

اما دیروز اردوغان در سخنان خود به او کنایه زده و گفت: «همان فردی که زمانی وزیر اقتصاد ما بود، نزد من آمد و گفت: جناب نخست وزیر، صندوق بین‌المللی پول از ما وام 5 میلیارد دلاری می‌خواهد. بدهیم یا نه؟ من هم گفتم: چه اشکالی دارد. وام بدهید. کسی که امروز از ما وام بگیرد، فردا دستور هم خواهد شنید. حالا این آقا به ما درس اقتصاد می‌دهد.»

علی باباجان هم خیلی سریع در فضای مجازی به اردوغان پاسخ داد و گفت:«بله. حق با جناب رئیس جمهور است. زمانی که من وزیر اقتصاد بودم، آخرین قسط وام‌های کشور را پرداخت کردم و برای نخستین بار پس از 19 سال، ترکیه به شرایطی رسید که نه تنها به صندوق بین‌المللی پول بدهکار نبود بلکه می توانست به این صندوق، وام بدهد. اما حالا متاسفانه مدیریت کشور در دست کسانی است که ناچار شده‌اند اوراق مشارکت چاپ کنند و دستشان را به سوی مردم دراز کنند.»

شاید مهم‌ترین بُعد از کل‌کل سیاسی – اقتصادی اردوغان و باباجان از دید وزیر اسبق اقتصاد ترکیه، این باشد که او به زعم خود با آوردن یک فاکت و استناد تاریخی، اثبات کرده داماد اردوغان برای مدیریت شرایط بحرانی کشور، به اندازه کافی دانش و توانایی ندارد. اما اگر از منظر سیاسی به این تابلو بنگریم، این جمله از حرف‌های اردوغان نیز بسیار مهم است:« جناب نخست وزیر، صندوق بین‌المللی پول از ما وام 5 میلیارد دلاری می‌خواهد. بدهیم یا نه؟ من هم گفتم: چه اشکالی دارد. وام بدهید. کسی که امروز از ما وام بگیرد، فردا دستور هم خواهد شنید.»

عکس حرف و برداشت اردوغان نیز صادق است. به این معنی که او همواره ترس و هراس آن را دارد که اگر ناچار شود از صندوق بین‌المللی پول، وامی دریافت کند، باید در حوزه‌های سیاسی و حقوقی، زیر بار برخی توصیه‌های آمریکایی – اروپایی برود.

شاید به همین خاطر است که برخی از کارشناسان و تحلیل‌گران اقتصادی اروپایی نیز دست به قلم شده و به ترکیه توصیه کرده‌اند که برای رهایی از مشکلات ارزی و تامین مالی، یک بار دیگر سراغ صندوق بین‌المللی پول برود.

مجله اقتصادی Focus آلمان در یک مطلب تحلیلی، توصیه‌های تاتا گوهس از سران بانک Commerzbank را منتشر کرده که خطاب به ترکیه گفته است:«بهترین کار برای رهایی از وضعیت دشوار کنونی، ارائه گزارش ویژه و درخواست وام از صندوق بین‌المللی پول است.»

دو دست‌انداز مهم در مسیر خروج

در پایان باید گفت، این نخستین بار نیست که اقتصاد ترکیه به خاطر محوریت دلار و مشکلات ساختاری، در معرض خطر قرار گرفته و نه تنها بازار و فعالان اقتصادی، بلکه مردم عادی نیز بارها شاهد چنین مشکلاتی بوده‌اند.

ترکیه نشان داده که توانایی آن را دارد که از چنین بحران‌هایی خارج شود. اما شاید این بار، آن چه شرایط را برای دولت اردوغان تا حدودی دشوار کرده، دو عامل بسیار مهم است: نخست، پیامدهای اقتصادی دشوار ناشی از شیوع کرونا با هزینه‌هایی سنگین و با تعطیلی تجارت و توریسم. دوم، به وجود آمدن یک خط  قرمز سیاسی و تابوی بزرگ به نام پرهیز از مراجعه به صدوق بین المللی پول.

انتهای پیام/