مرتضی طاهری: اعتقاد دینی در جلسات حسینی شکل می‌گیرد/ روضه‌های خانگی برکات بی‌حدی دارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ایام سوگواری امام حسین(ع) و یاران باوفای ایشان از راه رسیده است؛ فرصتی که دل‎های عاشق را هوایی می‎کند و عاشقان با یکرنگی و بدون ادعا تلاش می‎کنند تا در این ایام توشه‎ای برای آخرت خود بردارند؛ بر همین اساس خیلی‎ها با حضور در مراسم عزاداری این امام بزرگوار مسیر زندگی‏شان تغییر می‎کند و با توسل به اهل بیت(ع) راهی نو برای زندگی بهتر پیدا می‎کنند؛ این‌گونه است که در روایات و سیره حضرات معصومین(ع) نیز تأکید فراوانی بر عزاداری شده است چراکه این مراسم را رمز بقای تشیع و یکی از جلوه‌های روشن محبت و پیوند مردم با اهل بیت پیامبراسلام(ص) می‎دانند.

در این میان مداحی یک هنر مذهبی است که در فرهنگ شیعه جایگاه والا و مخاطبان فراوانی دارد و شعر‌های مداحی اگر از محتوای عالی و شیوایی ادبی برخوردار باشد می‎تواند بسیار تأثیرگذار و فرهنگ‎ساز باشد؛ چرا که به واسطه مداحی دل‎ها متوجه اهل بیت(ع) می‎شود و عشق‎ها و احساس‎ها برانگیخته می‎شود؛ از این رهگذر پایه‎های اعتقادات دینی و باور‌های مردم نیز استحکام پیدا می‎کند و پیوند معنوی و عاطفی شیعیان با خاندان عصمت و طهارت قوی‎تر و عمیق‎ترمی‎شود.

اما به راستی جایگاه هیئت‌های مذهبی در حفظ و تقویت نظام اسلامی کجاست؟ روضه‌های خانگی تا چه میزان در تشکیل باورهای دینی مردم اثرگذارند؟ این‌ها برخی از سؤالاتی است که برای پاسخ به آن‌ها به سراغ "مرتضی طاهری"، مداح پیشکسوت و سرشناس اهل بیت(ع) رفته‌ایم تا به آن‌ها پاسخ دهد.

روضه‌های خانگی برکات بی‌حدی دارد

* تأثیر عزاداری بر مصائب اهل‌بیت (ع) در حفظ باورهای دینی مردم چقدر است؟

یکی از مصیبت‌هایی که بر ما رفت بدون اینکه بفهمیم و توجه کنیم، تعطیلی همین نعمت "روضه‌های خانگی" و توسلات خانگی بود. خیلی برکات داشت. من و برادرم حاج محسن هفت- هشت ساله بودیم. مادر مرحومه‌‌ام معمولاً برای اینکه خانه آرامش بیشتری داشته باشد یکی از ما را همراه مرحوم پدرمان راهی می‌کرد. پدرمان روضه‌خوان بود؛ صبح تا ظهر در یک هیئتی روضه می‌رفت و بعد از ظهر تا غروب در یک‌جای دیگر روضه‌خوانی می‌کرد و ما همراهش می‌رفتیم. تأثیری که روضه‌ها در خانه‌ها ایجاد می‌کرد، قابل بیان و شرح نیست. آن موقع زمان طاغوت بود؛ دخترها و پسر‌ها اصلاً روش، منش و سیره زندگی‌شان طور دیگری بود و فرهنگی که به آنها تحمیل شده بود، طور دیگری بود. دختر بی‌حجاب از مدرسه که می‌آمد، وقتی با مراسم روضه مواجه می‌شد، می‌دوید در اتاق و چادر سر می‌کرد بعد هم می‌آمد یک گوشه می‌نشست. از کنار این روضه که رد می‌شد ناخودآگاه این موج او را در بر می‌گرفت. آنها همان افرادی‌اند که به صحنه آمدند و انقلاب را ایجاد کردند و تحول به‌وجود آوردند و پای انقلاب ایستادند و دفاع مقدس را هدایت کردند اما متأسفانه این روضه‌های خانگی به مرور از مردم گرفته شد و البته الآن در برخی از خانه‌ها هنوز عطر روضه‌های خانگی به مشام می‌خورد اما خیلی ضعیف شده است.

همه‌چیز در همین روضه‌ها بود، یعنی وقتی روضه‌خوان می‌آمد، روضه می‌خواند پولی که می‌دادند نا‌خواسته یک صدقه جاریه محسوب می‌شد و بلا را دور می‌کرد روضه‌ها که بلند می‌شد ذکر و توسل در و دیوار خانه را بیمه می‌کرد روضه می‌خواندند به خدا این‌قدر بیماری نبود این‌قدر مشکلات خانوادگی نبود روضه می‌خواندند اصلا یک صفایی در خانه‌ها حاکم می‌شد متاسفأنه آمدند این روضه‌ها را به دست خودی‌ها بیشتر کوبیدند و مردم جمع کردند بعد هم فرهنگ آپارتمان نشینی آمد و این هم باعث کم‌رنگ‌تر شدن اوضاع شد.

خوشبختانه در سال‌های اخیر، عنایتی شده و حرکتی به‌وجود آمده تا روضه‌های خانگی احیاء شود و تأکید مقام معظم رهبری هم بر این بوده؛ چون این روضه‌ها واقعاً برکات بی‌حدی دارد. مردم در گذشته به این روضه‌ها اعتقادات عجیب و غریبی داشتند؛ حتی در درمان بیماری‌هایشان از این روضه‌ها کمک می‌گرفتند و نتیجه هم می‌داد، یعنی خانه‌هایی که درونش روضه بود، گرفتاری و فقر و غیره اثر نمی‌کرد، طلاق و فحشا نبود. آن زمان در برخی خانه‌‌ها، تلویزیون وجود داشت و به دلیل اینکه برنامه‌ها توسط رژیم طاغوت هدایت می‌شد، برخی آقایان فتوا بر حرام‌بودنش داده بودند؛ بنابراین تا روضه‌خوان می‌آمد و "یاالله" می‌گفت، می‌دویدند و روی تلویزیون را می‌پوشاندند تا آن را استتار کنند؛ خود این حرکت یعنی کسی که اعتقاد به روضه امام حسین (ع) دارد می‌داند این کار قبیح است. بالأخره کسی که گناهی را مرتکب شود و بداند و بگوید چه کار زشتی کرده‌ام و استغفار کند با آدمی که بیاید و بگوید حالا مگر چه شده، فرق می‌کند. به هر حال این نعمت توسل به سید‌الشهدا(ع) و ارادت به امام حسین (ع) واقعاً هم به مسأله حزب‌اللهی و غیر حزب‌اللهی و مسجدی و غیر‌مسجدی ربطی ندارد؛ ما آدم‌هایی را می‌بینیم پا کار امام حسین (ع) و با اعتقاد به امام حسین (ع) می‌آیند که به ظاهرشان نیز اصلاً نمی‌خورد.

من خیلی کم، دهه محرم را بیرون از ایران بودم و سعی کرده‌ام داخل ایران بمانم اما دو سال خارج از کشور بودم؛ یک سالی به آلمان مسافرت کردم؛ یک شبی در حسینه‌ای واقع در فرانکفورت، روضه‌خوانی می‌کردم، حال و هوای دو جوان که منقلب شده بودند، خیلی برایم جالب بود. قیافه‌شان را دیدم و پیش خودم گفتم یا امام زمان (عج) یعنی این دو جوان که یکی از آنها موهای بلندی داشت و دیگری حلقه‌ای در گوشش بود، می‌تواند در راه امام حسین (ع) باشند؟ واقعیتش این است که امام حسین (ع) برای همه عالم است و خوشا به حال کسی که با این منبع نور و منشأ فیض ارتباط برقرار کند و این ارتباط را حفظ کند.

بهانه به دست دشمن ندهیم

* امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا، شرایط ویژه‌ای برای برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم به‌وجود آمده است. وظیفه هیئت‌های مذهبی و به‌ویژه مداحان در این بازه زمانی چیست؟

تأکید بزرگان بر این است که این روضه‌ها باید برگزار شود و اتفاقاً پر‌شور هم برگزار خواهد شد اما به هر حال، امسال یک شرایط خاص حاکم است؛ این شرایط را باید رعایت کرد. ما اعتقاد داریم همه‌چیز دست امام حسین (ع) است؛ شفا دست امام حسین (ع) است چراکه خداوند این اختیار را به این خانواده داده است. "و شفاء فی‌تربته و اجابة تحت قبة" شفا را در تربت امام حسین (ع) قرار داده است. از سویی نباید زمینه‌سازی برای بدخواهان ایجاد کنیم و بهانه به دست افرادی که دنبالِ زدن ریشه این اعتقادند، دهیم. اینکه بنویسیم "اینجا روضه سید‌الشهدا (ع) است، بدون ماسک وارد شوید!" بسیار غلط است و پشت این قضیه، معلوم نیست چه ایدئولوژی وجود دارد. بسیاری به‌دنبال جدایی افراد از امام حسین (ع) و جلسات و فرهنگ حسینی و توسل به اهل‌بیت‌اند تا بگویند اینها یک مشت آدم‌های متحجّرِ بی‌اعتقاد به همه چیزاند.

دستور دین است که مریض شدی به طبیب مراجعه کن اما شفا را خداوند می‌دهد. شفا را خداوند در علم طبیب و آن دارو قرار داده است. امروز تأکید و دستورات پزشکی بر زدن ماسک و رعایت فاصله‌گذاری است اما با این رعایت‌ها و این فاصله‌گذاری‌ها و با حفظ شرایط، لحظه‌ای نباید توسل و زیارت تعطیل شود و و به نظرم، افرادی که حرم‌ها را تعطیل کردند، می‌توانستند با حفظ پروتکل‌های بهداشتی، مانع بسته‌شدن حرم‌ها شوند. حرم امام رضا (ع) همه تمهیدات بهداشتی را رعایت کرد، منتهی حرم را بستند. زیارت رفتن که فقط در کنار ضریح قرارگرفتن نیست. مرحوم آیت‌الله بهاء‌الدینی فرمودند: برویم زیارت و آمدند در صحن سلام دادند و موقع برگشت از ایشان پرسیدند آقا مگر نفرمودید برویم داخل؟ فرمودند: من زیارتم را کردم". مهم این است که زائر به طرف مزور برود. البته تعبیر به این نشود که از خانه‌ هم سلام دهد، کفایت می‌کند. نه؛ حتماً باید دو تا قدم هم بردارد و برای عشقی که در دل دارد هزینه کند.

*جامعه مذهبی و هیئتی‌ها در قضایای مقابله با کرونا، سربلند از این میدان بیرون آمدند. آنها نشان دادند که در اجرای دستورالعمل‌ها جزء مراعات‌کارترین افراد جامعه‌اند. نظر شما چیست؟

بیشترین رعایت‌ها در طیف مذهبی و اهل زیارت، اهل دعا و توسل بود و هر کجا جلسه‌ای گرفتند، من نمونه‌ای نشنیده‌ام که بگویند فلانی رفت در فلان هیئت و بیمار شد.

اعتقادات ما پای منبرها شکل می‌گیرد

* به نظر شما برپایی جلسات روضه و محافل مذهبی تا چه اندازه در حفظ نظام اسلامی اثرگذار است؟

نظام جمهوری اسلامی ایران، برخواسته از اعتقاد دینی است. امام راحل (ره) هم اگر حرکتی کرد، بر مبنای وظیفه دینی خود انجام داد؛ ایشان و کسانی که با او در یک خط و مسیر بودند مثل خلف صالحش که امروز سکان‌ و این پرچم را در دست دارد، ذره‌ای هوای‌نفس و دنیا‌خواهی در وجودشان نبوده و نیست. امام در خانه‌ای زندگی می‌کردند که ابتدا و انتهای این خانه، 60-70متر بود. رهبر معظم انقلاب هم همین‌طور است، در خانه‌ای زندگی می‌کنند که محقرتر از خانه امام نباشد، بزرگ‌تر از آنجا نیست.

مبنای تشکیل انقلاب و نظام ما اعتقاد دینی بوده و اعتقاد دینی در جلسات حسینی شکل می‌گیرد. خودم هر چه در زندگی یاد گرفته‌ام، پای منبرها شکل گرفته است. البته منابر در برهه‌ای بی‌محتوا شد اما الآن منبری‌های خوبی آمده‌اند و مطالبشان خیلی قابل استفاده‌ است. خودم در حال حاضر، صبح‌ها بعد از نماز، سخنرانی وعاظ را گوش می‌کنم؛ شبکه دو، سه و افق در اوقات سحرگاهی، پشت همدیگر منبر پخش می‌کنند و معمولاً نکات قابل توجهی ارائه می‌دهند. اعتقادات ما پای منبرها شکل می‌گیرد و چون این نظام و انقلاب وابسته به آن اعتقاد است، این جلسات مایه تقویت نظام و انقلاب خواهد بود؛ نمونه‌اش جنگ تحمیلی و دفاع از حریم اهل‌بیت(ع) است. اگر این بچه‌ها که اغلب پای منبرها رشد کرده‌اند، به میدان مبارزه با دشمن نمی‌رفتند معلوم نبود امروز در خانه و کشورمان چه اوضاعی داشتیم. پس مبنای اعتقادی ما در این جلسات شکل می‌گیرد و شرکت در هیئت و جلسات زیربنای نظام را شکل می‌دهد. اخیراً یک گفت‌وگویی با مرکز مطالعات اسناد انقلاب اسلامی راجع به استاد شهیدمان مرحوم حاج آقا کافی داشتم که گفتم ایشان کسانی پای منبرش تربیت کرد که انقلاب را به‌وجود آوردند و سکان انقلاب را در دست گرفتند و بسیاری از آنها در دفاع مقدس، شهید شدند.

ماجرای اعتراضات مرحوم کافی به رژیم شاهنشاهی در حضور رئیس شهربانی

* در جایی گفته بودید که ندیدم مرحوم آقای کافی منبری داشته باشد که اعتراضی به ظلم‌های رژیم طاغوت نداشته باشد.

بله؛ مرحوم کافی متدیّن به معنای واقعی بود و دینش اگر می‌گفت باید این کار را بکنی از هیچ‌چیز نمی‌ترسید؛ اصلاً ترسی در وجود ایشان نبود. من شاهد بودم در روز عاشورا و در جلسه شهید صدوقی در حضور رئیس شهربانی، مرحوم کافی یک روایت خواند که مضموم روایت این بود که مردم مثل گله گوسفند‌ند و مسئولان مثل چوپان و در ادامه روایت این است که اگر چوپان این گوسفندان، گرگ شود گله گوسفند‌ها باید چکار کند؟ یعنی طوری این را پیاده کرد که الان حکومت که خودش گرگ است، چوپان این مردم شده است. من احساس کردم، رئیس شهربانی خیلی عصبانی شد و آقای صدوقی هم یک خورده جمع و جور نشست که حواسش به جلسه باشد.

ایشان در سال 52 تلویحاً اسم امام را آوردند؛ یعنی همه فهمیدند که امام را می‌گوید، مراجع را دعا کرد و گفت به‌ویژه مرجع تقلید شیعیان و کنار قبر امیرالمومنان (ع) در جمعیت 40- 50 هزار نفری سخنرانی تند و بی‌ملاحظه‌ای کرد. اصلاً نمی‌ترسید، چراکه متدین بود. بنابراین همه کسانی که پای منبر کافی بودند، پای منبر انقلاب آمدند و خیلی از آنها شهید شدند.

*چگونه است که کلام برخی افراد آنقدر اثرگذار می‌شود که مسیر زندگی‌ها تغییر می‌دهد؟ 

در روایات ما آمده و به نظر می‌رسد که روایت است "اَلكَلِمَةُ إذا خَرَجَت مِنَ القَلبِ وَقَعَت فِى القَلبِ وإذا خَرَجَت مِنَ اللِّسانِ لَم تُجاوِزِ الآذانَ" "کلام وقتی از قلب بیرون می آید به قلب می‌نشیند از زبان که بیرون می‌آید از گوش هم تجاور نمی‌کند." آنهایی که اثرگذار بودند و تحول هم ایجاد کردند، کسانی بودند که واقعاً از قلبشان این حرف‌ها در می‌آمد و خودشان اعتقاد داشتند. مگر می‌شود من بیایم و چیزی بگویم بعد که جلسه تمام شود بروم به هیچ‌کدام عمل نکنم، بعد توقع داشته باشیم که بر مردم هم اثر کند. یقیناً اثر نمی‌کند؛ خودم باید اعتقاد داشته باشم و عمل کنم.

 روایت دیگری هم هست که می‌فرماید: "العالم بلا‌عمل کالشجر بلاثمر" عالمی که خودش عمل نکند، مثل درخت بی‌میوه است؛ هیچ نتیجه‌ای ندارد. این سنت الهی است واقعاً مرحوم استاد کافی به آنچه می‌گفت، اعتقاد داشت. وقتی می‌نشست در تنهایی خودش هم این حرف‌ها را می‌زد، گریه می‌کرد و وقتی برای مردم هم می‌خواند، مردم زار می‌زدند.

در نوجوانی که تازه خواندن را شروع کرده بودم، در محله خودمان که نازی‌آباد بود یک جلسه‌ای صبح‌های دهه عاشورا برپا بود که آقای تحریری منبر می‌رفت و حاج اکبر ناظم می‌خواند. آقای تحریری وقتی شروع می‌کرد به صحبت‌کردن، همین که حرف می‌زد قطره‌قطره اشک می‌ریخت. آشیخ رضا سراج و حاج اکبر ناظم هم همین‌طور بودند. وقتی شروع می‌کردند به خواندن، یک دستمال یزدی از جیبشان در می‌آوردند، این دستمال یزدی خیس اشک می‌شد. خودشان اعتقاد داشتند و اثر می‌گذاشتند. مردم وقتی می‌بینند که طرف خودش اهل عمل است، دنبالش می‌روند و پای منبرش می‌نشینند. خدا رحمت کند آیت‌الله حق‌شناس را؛ خطیب توانایی بود. چرا همه دنبالش می‌دویدند؟ یک داداش جون در صحبت‌هاش می‌گفت، دل همه را تکان می‌داد. ما باید اصلاح را از خودمان شروع کنیم؛ واقعاً این ویروس کرونا خیلی بد هم نشد. یک تکانی به همه داد که گردن‌کشی نکنیم. برایش پولدار و غیر‌پولدار هم ندارد. خدا شدت ضعف ما را با این کرونا نشان داد.

* در این 40 سال پس از پیروزی انقلاب تا چع میزان در حوزه شعر آیینی پیشرفت داشته‌ایم؟

از نظر محتویات اشعار و مضامین شعری، خیلی پیشرفت کرده‌ایم. یکی از علل پیشرفت هم توصیه‌های حضرت آقا هم به مداحان و هم به شعرا است و این خیلی اثرگذار بوده اما در گذشته نه‌چندان دور، ما از لحاظ ادبیات خیلی غنی بودیم؛ منبرهایمان خیلی محتوا داشت مداحی‌هایمان خیلی پر بار بود، اشعاری که می‌خواندند اشعار با محتوای دینی و اخلاقی بود. حضرت آقا درباره محتویات در شعر و سبک، در دیدارهای سالیانه مداحان و شعرا تأکید می‌کنند و بارها خدمت مداحانی که در حسینیه امام خمینی (ره) برنامه داشتند  توصیه کرده‌اند که مداحی‌ها باید پندیات هم داشته باشد.

 شعر زبان هنر است و مداحی هم هنری است که این زبان را تقویت می‌کند یعنی هنرمندانه  و با یک زبان هنر پسند در ذهن مخاطب جا می‌گیرد. بنابراین اشعار باید محتوا داشته باشند و خط‌دهی کنند. اینکه من 2 هزار دفعه از سر شب تا سحر بگویم حسین (ع)، فقط اثر اسم را منتقل کرده‌ام اما در مخاطب هیچ اثری نمی‌گذارد که برای او راهنما باشد و خط‌دهی و جهت‌دهی در زندگی او داشته باشد.

ادامه دارد...

انتهای پیام/