به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «کاروان» یا همان «کاروان شهید» یکی از تصنیفهای ماندگار دوران دفاع مقدس است. شعر این تصنیف از سرودههای محمد ذکایی است که آوازش را شهرام ناظری خوانده و آهنگش را زندهیاد محمدرضا لطفی ساخته است.
روایت است که در روزهای ابتدایی جنگ یکی از دوستان و بستگان شهرام ناظری در جنگ کشته میشود. شهرام ناظری برای شرکت در مراسم ترحیم به کرمانشاه میرود و در همان احوال ملودی «کاروان شهید» در ذهنِ ناظری شکل میگیرد.
شهرام ناظری پس از بازگشت به تهران موضوع را با زنده یاد محمدرضا لطفی در میان میگذارد و پس از آن است که تصنیف «کاروان» ساخته میشود. محمدرضا لطفی مقدمهای برای این تصنیف مینویسد و این اثر با صدای شهرام ناظری و همراهی اعضای گروه «شیدا» ضبط میشود و همراه با قطعات دیگر در آلبوم «چاووش 8» جای میگیرد.
سجاد پورقناد - موزیسین و منتقد موسیقی
تصنیفی که تاریخ مصرف ندارد / مناسب برای همه دورانها
در تشریحِ تصنیفِ «کاروان شهید» سجاد پورقناد منتقد و نوازنده موسیقی ایرانی به خبرنگار تسنیم میگوید: این تصنیف قطعهای است در دستگاه «همایون» که در فواصل «همایونِ» جدید اجرا شده است که از زمان استاد وزیری در موسیقی ایرانی باب شد و مورد استفاده قرار گرفت.
پورقناد تأکید میکند: محمدرضا لطفی با اینکه در زمینه نظری به شیوه قُدما علاقه داشت، اما این تصنیف را در فواصلی ساخت که توسط استاد علینقی وزیری باب شد. این دستگاه «همایون» فواصلی دارد که با دستگاهِ «همایونِ» موجود در ردیف متفاوت است. لطفی برای تصنیف کردنِ این اثر از گوشههای درآمد، اشاره به «شوشتری» و «بیداد» استفاده کرده است.
این منتقد موسیقی میگوید: در این اثر سیکوئنسهای زیادی شنیده میشود که ممکن است با دیدنِ فقط نُتِ این تصنیف احساس کنیم که با تصنیفی کلیشهای روبهروییم، اما تاریخ نشان داده که این تصنیف هم در میان مردم و هم در میان اهل موسیقی بسیار محبوب است.
پورقناد با اشاره به مناسبتی بودنِ این تصنیف تأکید میکند: در اینجا با تصنیفی مواجهیم که مناسبتی به حساب میآید، اما محبوبیتِ این تصنیف آن را برای همیشه ماندگار و از شمارِ تصنیفهای تاریخ مصرفدار خارج کرده است. در سالهای گذشته گروههای بسیاری «کاروان شهید» را اجرا کردهاند.
این نوازنده موسیقی ایرانی میگوید: در طول چند دهه گذشته تصنیفهای بسیاری با موضوع دفاع مقدس ساخته شده که بسیاری از آنها محبوبیتِ چندانی نداشتهاند. مقدمه این تصنیف در فضایی است که برخی آن را دوضربی و بعضی آن را 6 ضربی تشخیص میدهند. آکسانهایی که در این تصنیف شنیده میشود بیشتر فضای 2 ضربی دارد که صلابت و قدرت زیادی برای فضای کلی اثر دارد.
پورقناد درباره آواز شهرام ناظری در تصنیف «کاروان شهید» تأکید میکند: خواننده این تصنیف هم آن را بسیار خوب خوانده است. ناظری این تصنیف را در دورهای خوانده که کیفیت و شفافیت صدایشان مثالزدنی و تکنیکش بسیار بالا بوده است. این تصنیف در محبوبیت شهرام ناظری بسیار نقش داشته است.
کاروان به روایت شاعر
محمد ذکایی شاعر تصنیف «کاروان شهید» درباره شکلگیری این اثر در جایی گفته است: «آقای لطفی با من صحبت کردند و نوار آهنگی را در اختیارم قرار دادند تا روی ملودی آن ترانهای بگویم. بارهای بار آن نوار را گوش دادم و با خود زمزمه کردم تا به قول معروف شعر خودش بیاید. روزی از روزها که از میدان هفت تیر میگذشتم، جماعت بسیاری را دیدم که شهیدان وطن را که در جنگ کشته شده بودند، تشییع میکردند. احساس عجیبی به من دست داد و همانجا این شعر بر زبانم جاری شد
میگذرد کاروان / روی گل ارغوان / قافله سالار آن / سرو شهید جوان
آن را روی تکه کاغذی نوشتم که همان سرآغاز ترانه «کاروان شهید» شد. چند روزی طول کشید تا شعر را تمام کردم. پس از مرور و اصلاحات نهایی آقای لطفی این شعر و آهنگ را خودشان برای تصویب به اداره رادیو بردند که تصویب هم شد. پس از آن هم نوارش به بازار آمد.»
اجرا در بیستمین جشنواره موسیقی فجر / در غیاب ناظری
قطعه «کاروان شهید» پس از پایان جنگ دیگر اجرا نشد تا اینکه زندهیاد محمدرضا لطفی با گروه همنوازان «شیدا» و صدای علیرضا شاهمحمدی در بیستمین جشنواره موسیقی فجر (سال 1387) آن را به همراه چند اثر دیگر اجرا کرد.
«کاروان شهید» در کنار آثاری مانند «ژاله خون شد»، «سپیده» و «رزم مشترک» از بهترین تصنیفهای دوران دفاع مقدساند. این آثار از نخستین قطعاتیاند که پس از انقلاب اسلامی منتشر شدند.
انتهای پیام/