پرونده معجزه آبخیزداری؛ آب، جمعیت و امنیت غذایی/ بخش اول (تجربه هند)
یکی از مسائل و مشکلات کشورهای دنیا، مشکل تأمین آب شیرین جهت مصارف شرب و کشاورزی و تأمین امنیت غذایی است. در حال حاضر یک درصد آب دنیا شیرین است و حدود 2 میلیارد نفر از جمعیت دنیا از نعمت دسترسی به آب شیرین سالم در محرومیت به سر می برند. با توجه به رشد فزاینده جمعیت در دنیا و کمبود آب، این سوال مطرح می شود، راهکار تأمین آب شیرین چیست؟ و کشورهای دنیا چه سیاست ها و راهکارهایی را برای تأمین مواد غذایی در نظر گرفته اند؟ تجارب واقعی نشان می دهد یکی از راهکارهای اساسی و مهم، آبخیزداری و کشت دیم است. در پرونده معجزه آبخیزداری به تجربیات موفق کشورهای مختلف دنیا به خصوص کشورهای پرجمعیت برای تحقق امنیت غذایی و مبارزه با فقر و گرسنگی خواهیم پرداخت. در بخش نخست به تجربه کشور هندوستان در تأمین امنیت غذایی با وجود جمعیت یک میلیاردی می پردازیم:
کشور هند از پرجمعیت ترین کشورهای جهان است. جمعیت کشور هند در حال حاضر بیش از 1 میلیارد و 300 میلیون نفر است. هند 18 درصد از جمعیت جهان، 15 درصد از دام های جهان، 4 درصد از منابع آب شیرین، 1 درصد از جنگل را در خود جای داده است. هند 25 درصد از جمعیت گرسنه 1 میلیارد دلاری جهان را همراه با 43 درصد از کودکان زیر 5 سال که دچار سوء تغذیه هستند، در خود جای داده است. سرانه در دسترس بودن زمین از 2/4هکتار در سال 1951 به حدود 0/32 هکتار در سال 2001 کاهش یافته است.
کشاورزی در هند از پشتوانه های اصلی رشد جمعیت در طول هزار سال گذشته بوده است. بخش کشاورزی از مهمترین منابع اشتغال در هند بوده است؛ به طوری که در سال 1952 میلادی حدود 72 درصد و در سال 2014 بیش از 50 درصد اشتغال هندی ها با کشاورزی مرتبط بوده است. علیرغم رشد صنعت و خدمات در اقتصاد هند که از دهه 1990 میلادی شروع شد، ولی هیچ گزینه ای جایگزین بخش کشاورزی در تامین نیازهای غذایی جمعیت در حال رشد هندوستان وجود ندارد. طبق بررسی ها جمعیت هند ممکن است در سال 2050 به بیش از یک میلیارد و 800 میلیون نفر برسد که حدود 19 درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهد. پیش بینی ها حاکی از آن است که در آینده جمعیت هند از چین نیز بیشتر شده و هند به عنوان پرجمعیت ترین کشور دنیا مطرح شود.
توجه به کشت دیم با بهره گیری از دانش آبخیزداری از سیاست های مهم دولت هند برای تأمین غذای این میزان جمعیت محسوب می شود. کمبود آب شیرین قابل کشاوررزی در دنیا، ضرورت افزایش استفاده از سیستم های کشت دیم، برای تأمین نیازهای غذایی جمعیت روزافزون هند را دو چندان کرده است.
کشور هندوستان از نظر ارزش محصول کشاورزی در کشت دیم رتبه اول دنیا را دارد. حدود 60 درصد از سطح کشاورزی هند را محصولات دیم تشکیل می دهد و تقریبا 60 درصد از کشاورزان در هند برای تامین معاش خود به آن وابسته اند.کشت دیم در هندوستان در مناطقی مرتفع مرکز و کوهستانی از جمله ایالات شمال شرقی و در مناطقی مثل جامو و کشمیر، مادیا پرادش، ماهاراشترا، چتیسگر، کارناتاکا، ادیشا گسترش یافته است.
طبق بررسی ها 85 درصد حبوبات غذایی، 72 درصد دانه های رغنی، 65 درصد پنبه، 90 درصد ارزن و 40 درصد برنج هندوستان از طریق کشت دیم تامین می شود. در هند مناطق دیم 40 درصد از غلات غذایی را تامین می کنند. همچنین مناطق دیم در این کشور میزان بسیار زیادی از دام ها را تحت پوشش خود قرار داده است؛ به طوری که دیمزارها، 64 درصد جمعیت گاو این کشور، 74 درصد گوسفند و 78 درصد بز را پشتیبانی می کند که برای امنیت غذایی هند اهمیت بسیاری دارد. دو سوم غذای جمعیت دام هند وابسته به مناطق دیم هستند.
با توجه به اهمیت کشت دیم در هندوستان با توجه به گسترش فزاینده جمعیت در این کشور و ضرورت توجه بیشتر به محصولات دیم و با هدف امنیت غذایی، اداره ملی مناطق دیم در سال 2006 تاسیس شد تا به صورت متمرکز بر مناطق دیم توجه شود. این نهاد با محور قرار دادن آبخیزداری رهنمودهایی را تدوین کرده و در حال رایزنی با کشورهای مختلف برای اجرای آن است.
از همین پرونده بیشتر بخوانید:
مسئولان هندی معتقدند از طریق سرمایه گذاری در کشت دیم و با مدیریت صحیح آب این اطمینان حاصل خواهد شد که از این طریق می توان به اهداف توسعه پایدار و امنیت غذایی دست یافت. سیستم مدیریت آب از زمان بسیار قدیم در هندوستان معمول بوده و حفظ و مدیریت آب همواره مدنظر هندی ها قرار داده داشته است. از مهمترین اهداف مدیریت آب در هندوستان، بالابردن رطوبت قابل ذخیره در خاک است که بدین منظور، فنون و تکنیک های آبخیزداری مثل خاک ورزی، ترانشه گذاری، تراس بندی، آبراهه و غیره مورد استفاده واقع می شود. روش های حفظ رطوبت به افزایش نفوذ و کاهش تلفات آب و رواناب کمک می کند.
بنابراین تحقق امنیت غذایی کشور در هند با وجود رو به رشد جمعیت آن، ایجاب کرده است که یکی از مهمترین سیاست های دولت هند کشت دیم با مدیریت بهینه آب و خاک (آبخیزداری) باشد. بر اساس این سیاست، برنامه ریزی هندی ها به گونه ای است که از آب باران به نحو صحیح و درستی استفاده کنند و آبی که می تواند هدر برود یا اینکه مردم را با معضل سیل مواجه سازد، را مدیریت کرده و از آن در راستای شکوفایی اقتصاد، توسعه پایدار و افزایش محصولات کشاورزی برای حل بحران تأمین غذای خود استفاده کنند.
انتای پیام/