امارات؛ سودای بازیگری جهانی در عین شکنندگی امنیتی

گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم:[1] - آشکار سازی روابط امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی و نقش این موضوع در آینده امنیتی منطقه ضرورت شناخت واقعیت‌های این کشور را بیش از پیش آشکار می‌کند. با دقت به رفتارهای یک دهه گذشته امارات در منطقه و حضور این کشور در بحران‌های سوریه، یمن و لیبی می‌توان به این نتیجه رسید که حاکمان ابوظبی در تلاشند تا خود را در قامت یک قدرت نوظهور در منطقه نشان دهند؛ اما این کشور با چالش‌هایی رو به رو است که مانع از قدرت نمایی مؤثر در منطقه می‌شود.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

1. تاریخ امارات متحده عربی

امارات متحده عربی در سال 1971 در پی خروج نیروهای نظامی انگلیس از شبه‌جزیره عربستان بنیان نهاده شد. این کشور هفت شیخ‌نشین ابوظبی، دوبی، عجمان، فجیره، رأس الخیمه، شارجه و ام القوین را شامل می‌­شود که با فدراسیونی سست و ناپایدار به‌هم‌پیوسته‌اند. شیخ‌نشین‌های امارات که درگذشته Trucial States یا امارات متصالحه خوانده می‌شدند. از همان ابتدای تشکیل منازعاتی بر سر میزان تمرکز، تشکیلات اداری (بوروکراسی) و نیروهای مسلح و ترکیب بودجه داشته‌اند که همین امر پیوند این شیخ‌نشین‌ها را تحت‌فشار قرار می­دهد. تلاش‌های رئیس سابق این کشور، برای تحکیم کنترل مرکزی و توزیع بار بودجه فدراسیون به‌طور متساوی به علت گرایش دیگر شیخ‌ها به‌سوی استقلال عمل و همچنین به علت ناهماهنگی در اعمال قدرت توسط خود شیخ زائد بی‌نتیجه ماند[2].

در میان هفت امارت کشور امارات متحده عربی تفاوت‌هایی قابل توجه وجود دارد و چهار امارت بسیار مهم تلقی می‌شوند. ابوظبی که مرکز کشور است، بخش اعظم منابع و درآمد نفتی را به خود اختصاص داده است. دوبی از منظر اقتصادی و تجاری در این کشور اهمیت بالایی دارد. شارجه از منظر فرهنگی جایگاه بالایی دارد و حاکم آن نیز به مسایل فرهنگی و مسائلی مانند برپایی نمایشگاه‌ها علاقه زیادی نشان می‌دهد. امیرنشین رأس‌الخیمه نیز پرنفوذترین خاندان سیاسی امارات است.[3]

2. چالش‌های امارات متحده عربی

امارات کشوری است که با توجه به بندرهای مهم، میزان منابع انرژی کربنی و جمعیت مهاجر فراوانی که دارد توانسته است خود را به‌عنوان یک اقتصاد قدرتمند در منطقه به اثبات برساند. میزان تولید ناخالص داخلی این کشور در طی ده سال گذشته از 290 به 421 میلیارد دلار افزایش پیداکرده است.[4] این در حالی است که میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور نیز از 20.200 به 50.600 میلیارد دلار رسیده است[5]. رشد اقتصادی این کشور در دهه گذشته با توجه به کاهش قیمت نفت و وجود بحران‌های متفاوت در منطقه رشدی مستمر بوده است و تنها بحران کورونا توانسته است در سال 2020 تا حدی از تولید ناخالص داخلی این کشور بکاهد.

نمودار 1. تولید ناخالص داخلی امارات متحده عربی در طی 10 سال گذشته

نمودار 2. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در امارات متحده عربی در طی 10 سال گذشته

پایه‌های اصلی اقتصادی امارات متحده عربی، بر سه اصل تجارت آزاد و تبدیل‌شدن به کانون صادرات و باز صادرات کالا و خدمات در منطقه، نفت و توریسم بوده است. امارات متحده عربی با توجه به موقعیت مناسب سواحل خود و با توجه به نیاز کشور ایران به کالاهای خارجی توانسته است به تأمین‌کننده اصلی نیازهای جمهوری اسلامی ایران بدل شود. ایران پنجمین واردکننده از این کشور است و بیش از 10.28 میلیارد دلار در سال 2018 از این کشور واردات داشته است که بیشتر آن‌ها با توجه به وضعیت تحریمی ایران دوباره از امارات باز صادرات شده است[6].

نمودار 3. مقصدهای صادراتی امارات متحده عربی

امارات طبق آمار سازمان ملل در شاخص توسعه انسانی رتبه 35 جهانی و اول منطقه را کسب کرده است. این موضوع باعث شده است تا علاوه برجذب سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی، بتواند نیروی کار خارجی را نیز به خود جذب کند. نرخ امید به زندگی در این کشور 77.8 سال است که یکی از بالاترین نرخ‌های امید به زندگی در میان کشورهای عربی است[7].

نمودار 4-شاخص توسعه انسانی امارات متحده عربی از 1990 تا 2019

چالش امنیتی تبادلات تجاری

هرچند حجم میزان تبادلات بازرگانی امارات با کشورهای منطقه، تأثیرگذاری این کشور را بر معادلات داخلی بسیاری از کشورها به همراه داشته است؛ اما این موضوع تبدیل به بزرگ‌ترین چالش امنیتی برای حاکمان ابوظبی نیز شده است. بیشترین حجم توسعه امارات متحده عربی بر پایه توریست و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی‌ شکل گرفته است. از سوی دیگر شرایط مطلوب اجتماعی در این کشور باعث شده است بیش از 62 درصد از جمعیت این کشور را مهاجرین دیگر کشورها تشکیل دهند[8] که هیچ‌گونه عرق ملی و میهنی به این کشور ندارند. این مسائل هندسه امنیتی امارات را به‌شدت به مسائل پیرامونی خود حساس کرده است. این چالش باعث شده است تا امارات متحده عربی نتواند ارتش ملی کارآمدی داشته باشد و کوچک‌ترین چالش‌های امنیتی می‌تواند به‌راحتی اقتصاد، اجتماع و حاکمیت این کشور را تحت شعاع قرار دهد.

خرید تسلیحاتی نظامی از آمریکا

امارات برای افزایش میزان تاب‌آوری امنیتی خود قراردادهای امنیتی و تسلیحاتی بسیاری با قدرت­‌های فرامنطقه‌ای از سال 1994 تاکنون به امضا رسانده است. مهم‌ترین این قراردادها با دولت ایالات‌متحده آمریکا بوده که شامل استقرار پایگاه نظامی این کشور در خاک امارات و قراردادهای تسلیحاتی به مبلغ بیش از 20 میلیارد دلار هست. با این قراردادها امارات نیز مانند عربستان به عرصه تسلیحات آمریکایی تبدیل‌شده است.[9] حضور این کشور در جنگ‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و تلاش برای ایفای نقش فعال در بحران‌های منطقه نیز روشی است که چالش‌های امنیتی این کشور را به بیرون از مرزهای خود منتقل می‌­کند. تلاش برای افزایش تعاملات سیاسی با دیگر کشورها نیز یکی دیگر از راهبردهای این کشور برای افزایش سطح امنیتی خود است، عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی نیز بر همین اصل قابل توجیه است.

3. نتیجه‌گیری

امارات متحده عربی، کشوری با اقتصاد آزاد، شاخص‌های توسعه انسانی قابل‌قبول و اقتصادی روبه‌پیشرفت است؛ اما این کشور از چالش‌های امنیتی بی‌شماری رنج می‌­برد. میزان جمعیت بومی کمتر از 50 درصد، اقتصاد وابسته و امنیت اجاره‌ای مهم‌ترین چالش‌هایی است که این کشور با آن مواجه است. لذا با توجه به مسائل ذکرشده نمی‌توان امارات متحده عربی را به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای نوظهور مستقل که دارای پیشرفت درون‌زا باشد به‌حساب آورد. امنیت وابسته این کشور به نیروهای فرا منطقه‌ای سیاست خارجی این کشور را نیز تحت شعاع قرار داده است. این مسئله در شرایط پیش رو و در درازمدت با تنوع‌بخشی پایگاه تجاری ایران از بندرهای این کشور به کشورهای منطقه و توسعه بندر چابهار می­‌تواند شرایط امنیتی امارات را بیش‌ازپیش با مخاطره روبه‌رو سازد.