به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، مرکز نسخ خطی سازمان کتابخانهها موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با دارا بودن هزاران نسخه خطی نفیس از قرن دوم هجری تاکنون، به مثابه دریایی عظیم، آثاری بینظیر از علم و تمدن و فرهنگ درخشان ایران اسلامی را در خود جای داده است.
آنچه در این میان اهمیت بسیاری کمیت و کیفیت نسخههای خطی موجود است که حاصل عمر و تلاش دانشمندان، علما، نوابغ و هنرمندان این سرزمین است و پیشگامی و درخشش دانشمندان کشورمان در بیشتر رشتههای علمی در دورههای تاریخی گذشته بهویژه از دوره صدر اسلام تا حدود قرن ششم هجری قمری را بیان میکند.
بیشتر کتابها و اسناد خطی این مجموعه، نوشتههای بزرگان علم و دین در حوزههای ادبیات، تاریخ، فلسفه و عرفان، فقه و اصول، طب و نجوم و میراث شیعه است. در میان این گنجینه عظیم منابع قدیمی بسیاری از علما و بزرگان دین به جای مانده که در آن به تبیین سیره و منش پیامبر بزرگ اسلام(ص) پرداخته شده و مطالعه این نسخ از سوی اهل فن و پژوهشگران دینی میتواند راهگشای پیروان آخرین پیامبر خداوند در کسب کمال و معرفت باشد.
«الروض الانف» اثر مفسر برجسته قرن 6
عبدالرحمن بن احمد سهیلی مفسر، محدث، لغتشناس و نحوی برجسته قرن ششم هجری است که از او به عنوان علامه اندلس یاد کردهاند. از معروفترین کتابهای او الروض الأنف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام است. سید رضا صداقت حسینی، کارشناس نسخ خطی گنجینه رضوی، این کتاب را در شرح و توضیح کتاب «السیرة النبویة» عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری عنوان میکند که از اولین سیرهنویسان راجع به پیامبر(ص) است. این نسخه نفیس که در گنجینه رضوی موجود است به خط نسخ کهن معرب، در قرن 8 هجری قمری در 223 برگ کتابت شده و به لحاظ تاریخ کتابت دومین نسخه در ایران به شمار میرود که در گنجینه نسخ خطی آستان قدس رضوی نگهداری میشود.
نسخه وقفی نادرشاه افشار
از دیگر نفایس نسخ خطی گنجینه رضوی که به تبیین و شرح سیره پیامبر رحمت(ص) پرداخته، نسخه «عُیونُ الأَثَر فی فنونِ المَغازی والشَّمائِلِ والسِّیَر» تألیف محمد بن محمد معروف به ابنِ سَیّدِالناس (671-734 ق.) است که توسط نادر شاه افشار در 1145 ق. وقف آستان مقدس رضوی شده است.
صداقت حسینی این نسخه را در حال حاضر یکی از قدیمیترین نسخه خطی عُیونُ الأَثَر در ایران عنوان میکند که در گنجینه رضوی نگهداری میشود.
این نسخه به خط نسخ در سال 804 هجری قمری در 291 برگ کتابت شده و به گفته این کارشناس، نسخه خطی مذکور مجموعه مختصری در اقسام غزوات، شمایل و سیره حضرت ختمى مرتبت پیامبر اکرم(ص) است که بیشتر شهرت ابنسیدالناس مرهون این تألیف است.
طبق مقدمه، مؤلف بهترین قسمتهای مندرج در سیرهها را گزینش و آنها را به ترتیب تاریخ وقوع حوادث مرتب کرده و در پایان کتاب، اسانید مؤلف در روایات کتبی که از آنها نقل کرده شمارش شدهاند. این کتاب، بارها در قاهره مصر در 1356ق. و دارالآفاق بیروت در 1977م. و اخیرا نیز در مؤسسه عزالدین بیروت در 1406ق. و نیز به تحقیق ابراهیم محمد رمضان در دارالقلم بیروت در 1414ق. چاپ شده است.
قدیمیترین نسخه خطی السیرة الحلبیة در ایران
سومین نسخه نفیس موجود در گنجینه رضوی، کتاب «انسانُ العُیُون فِی سیرَةِ الأمینِ المَأمون» معروف به «السیرة الحلبیة» تألیف علی بن ابراهیم حلبی (975-1044ق.) مورخ، ادیب، فقیه شافعیمذهب، عالم علوم عقلی و نقلی و خصوصا حدیث و تفسیر و تصوف در سده یازدهم است که صداقت حسینی به آن اشاره دارد. این نسخه مشتمل بر مطالب مربوط به سیره، نسب، اخبار و افعال پیامبر اکرم(ص) است. قدیمیترین نسخه خطی السیرة الحلبیة در ایران که به خط نسخ در سال 1099 هجری قمری توسط اسماعیل قصری مالکی کتابت شده در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری میشود.
غنای مجموعه نسخ خطی آستان قدس رضوی
گنجینه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از غنیترین و نفیسترین مراکز کتابخانهای، موزهای و گنجینه اسناد در منطقه و جهان اسلام، دارای آثار و کتب خطی بسیار ارزشمندی به لحاظ قدمت، منحصر بودن، دستخط علما و مشاهیر، و آرایههای هنری در موضوعهای مختلف است.
در حال حاضر در گنجینه رضوی 2 هزار 693 نسخه در موضوع تاریخ به زبانهای فارسی و عربی نگهداری میشود که به شرح و تبیین مباحث مختلف تاریخ اسلام و سیره و سرگذشت نامه پیامبر اکرم(ص) و سایر ائمه معصومین(ع) پرداخته است.
گنجینه مخطوطات آستان قدس رضوی هماکنون با بیش از 85 هزار نسخه نفیس خطی شامل کتابهای ارزشمند منسوب به ائمه اطهار(ع)، قرآنهای نوشته شده روی پوست آهو، کتب و رسائل علمی، فرهنگی و هنری، جلدهای نفیس روغنی و معرق و هنری، به عنوان غنیترین گنجینه نسخ خطی در منطقه و جهان اسلام مطرح است. مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی آمادگی دارد بر اساس ضوابط این سازمان، کتب خطی و منابع چاپ سنگی موجود در این مجموعه را در اختیار پژوهشگران و محققان قرار دهد.
انتهای پیام/282/ش