به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، بحران خلیج فارس از 5 ژوئن 2017 با قطع روابط دیپلماتیک 4 کشور عربی امارات و بحرین و مصر به محوریت عربستان سعودی با قطر به وقوع پیوست.
جدیدترین خبرها و تحلیلهای ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیلهای ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
در آن زمان 4 کشور عربی پس از اتهامات عربستان سعودی علیه قطر مبنی بر حمایت این کشور از تروریسم، روابط خود را با قطر قطع کرده و حریم هوایی و مرزهای زمینی خود را به روی این کشور بستند. همچنین کشتیهای قطر نیز اجازه ورود به بنادر 4 کشور را مذکور را نداشتند.
از آن تاریخ تاکنون میانجیگری طرفهای مختلف برای برای پایان دادن به این بحران نتیجهای نداشت و طرفین درگیر با توجه به سیاستهای سختگیرانهای که اتخاذ کرده بودند موفق به پیداکردن راهی برای خروج از این بحران نشدند.
بعد از محاصره قطر توسط همسایگان عرب، این کشور برای مقابله با تحریمها به گسترش روابط با ایران و ترکیه روی آورد. قطر در مقابل عربستان که به عنوان یک دولت ثروتمند منطقهای نفوذ زیادی در میان کشورهای عربی دارد، تلاش کرد تا برای کسب جایگاه بینالمللی وارد پروندههای مختلف منطقه شده و با اقداماتی همچون کمکهای انسانی به فلسطینیان و سایر مناطق محروم خاورمیانه و حتی خارج، در انزوا قرار نگیرد.
از آن جایی که قطر مشکلی در صادرات نفت و گاز خود نداشت، خیلی زود موفق شد پیامدهای تحریمها را مهار کند. بر اساس آمار صندوق بینالمللی پول، اقتصاد قطر بعد از اعمال محاصره عربستان حدود 1.6 درصد در سال 2017 و 2.2 درصد در سال 2018 رشد داشته است. مجموع این عوامل باعث شد فشارها و تحریمهای اعمال شده از سوی کشورهای منطقه نتوانست قطر را به امتیازدهی به عربستان و متحدانش وادار کند. برخی خسارتهای قطر در نتیجه واردات کالاهای مورد نیاز این کشور با افتتاح بندر «حمد» در سال 2017 کاهش پیدا کرد.
بازیگری آمریکا در بحران قطر و عربستان
کویت از زمان آغاز این بحران تلاش زیادی برای پایان دادن به آن انجام داد و حتی شیخ «صباح الاحمد الجابر الصباح » امیر فقید کویت نیز سال پایانی عمر خود را به این امر اختصاص داده بود؛ اما حتی جایگاه بالای او نیز نتوانست کمکی به حل این درگیری بکند، چرا که ریشه همه چالشها به آمریکا بازمیگردد.
در آستانه خروج «دونالد ترامپ» رئیس جمهور کنونی آمریکا از کاخ سفید که مهمترین همپیمان سعودیها در 4 سال گذشته بود، عربستان با موجی از نگرانی و دغدغهها در امور داخلی و نیز سیاست خارجی خود مواجه شده است. بحث تغییر سیاست آمریکا در قبال عربستان که «جو بایدن» رئیس جمهور منتخب آمریکا وعده آن را داده موجب شده تا عربستان از هیچ تلاشی برای حل پروندههای داخلی و خارجی به گونهای که خوشایند رئیس جدید کاخ سفید باشد، دریغ نکند.
شروط غیرقابل اجرای عربستان برای قطر
در روزهای گذشته «جرد کوشنر» داماد و مشاور ارشد ترامپ در سفر به عربستان و قطر اعلام کرد که قصد دارد به بحران میان دو کشور پایان دهد، که البته با توجه به تحولات اخیر منطقه در سایه جنایت صهیونیستها در ترور شهید «محسن فخریزاده» دانشمند هستهای ایران و نگرانیهایی که برای رژیم صهیونیستی به وجود آمده است، بعید به نظر میرسد سفر کوشنر به منطقه با ماهیت حل بحران خلیج فارس انجام شده باشد.
در این میان وزارت خارجه کویت روز گذشته از پیشرفت در روند آشتی میان عربستان و قطر خبر داد. شیخ احمد ناصر محمد الصباح وزیر خارجه کویت اعلام کرد مذاکرات ثمربخشی در چارچوب تلاشهای میانجیگری برای حل بحران میان قطر و چهار کشور عربی صورت گرفته است.
اما خود این کشورها به خوبی میدانند که قطر زیر بار این شرایط نمیرود و حتی «تامر الشهاوی» عضو کمیته دفاع و امنیت ملی در پارلمان مصر صراحتا اعتراف کرد که قطر هرگز از خواستههای کشورهای حوزه خلیج فارس در ازای آشتی و پایان دادن به محاصره اطاعت نمیکند.
در این بین ترکیه با هدف انزوای امارات که سر خود را پس از 3 سال تحریم بیهوده قطر بی کلاه میبیند و واکنش مثبتی نیز به تلاشها برای آشتی میان ریاض و دوحه نداشته، از حل بحران خلیج فارس استقبال کرد.
ماهیگیری ترامپ از بحران خلیج فارس در روزهای آخر ریاست
گفتیم علت و نیز کلید حل بحران خلیج فارس از ابتدا به عدم کارشنکنی آمریکا بستگی داشت و به همین دلیل میانجیگری طرفهای مختلف برای پایان دادن به این بحران نتیجه نداشت و پاسخ به این سوال که چرا عربستان در این بازه زمانی تن به آشتی با قطر و عقبنشینی از مواضع خود داده نیز در همین مطلب نهفته است.
شاید برخی بر این باور باشند که طبق ادعای رسانههای آمریکایی همچون نیویورک تایمز علت اصلی طرح موضوع آشتی میان عربستان و قطر صرفا اهداف ضد ایرانی در راستای محروم کردن این کشور از درآمد حدود 100 میلیون دلاری از طریق پروازهای قطر است؛ اما این اتفاق از 3 سال گذشته تاکنون نیز رخ داده و واشنگتن اگر می خواست از ابتدا جلوی آن را میگرفت.
مدت کوتاهی پس از سفر ترامپ به عربستان سعودی در سال 2017 اقدامات این کشور علیه قطر آغاز شد و اگر محاصره قطر را به این سفر ارتباط دهیم غیرمنطقی نیست. آمریکا پس از آن در پی نتایج تحریم قطر توسط عربستان، با فروش مقادیر زیادی سلاح به این کشور سود زیادی کرد.
اما علت آنکه ترامپ اکنون درست در آستانه خروج از کاخ سفید اعلام کرده به دنبال حل بحران خلیج فارس است به این موضوع برمیگردد که او مطمئن است بایدن پس از آغاز ریاستجمهوری خود در آمریکا با اهرمهای فشاری که علیه عربستان دارد این کشور را وادار به پایان محاصره قطر خواهد کرد. بنابراین دونالد ترامپ قصد دارد قبل از اینکه بایدن ریاض را وادار به پایان دادن به این بحران کند، این دستاورد را به نام خودش ثبت کرده و تا حد امکان امتیازاتی برای سعودیها بگیرد.
شکست عربستان پس از 3 سال تلاش بیهوده
عربستان نیز به این نتیجه رسیده که از یک سو با ورود بایدن به کاخ سفید، مجبور است تحت فشار دولت دموکرات ایالات متحده به تحریم قطر پایان دهد و از سوی دیگر تحمل چالشهای بیشتر را در این مرحله حساس ندارد.
صرف نظر از اینکه واقعا آشتی میان عربستان و قطر محقق شود یا نه، آنچه مسلم به نظر میرسد این است که عربستان پس از گذشت نزدیک به 4 سال از محاصره قطر، همانند سایر پروندههایی که بیهوده خود را درگیر کرده و در راس آنها جنگ یمن، مجبور است بدون هیچ دستاوردی شکست را پذیرفته و از آنها خارج شود. ریاض حتی میداند 13 شرطی که برای حل این بحران گذاشته به هیچ وجه قابل اجرا نیست و قطر در این بازه زمانی که میداند با پایان دوره ترامپ در آمریکا، کارتهای بازی در خاورمیانه به ضرر سعودیها تغییر خواهد کرد حاضر به باج دادن نمیشود.
در پایان حتی اگر تلاشها برای حل بحران عربستان و قطر به ثمر هم بنشیند و محاصره قطر پایان یابد، خود کشورهای عربی نیز به خوبی میدانند که اختلافات ریشهای میان طرفهای درگیر این پرونده قابل حل نیست و چه بسا پایان یافتن این بحران، یک آشتی مصلحتی و ظاهری باشد.
انتهای پیام/