به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سعادت و شقاوت همه انسانها در گرو نوع نگاهی است که به حیات مادی و دنیوی دارند. برخی افراد برای حیات مادی و دنیوی اصالت ذاتی قائل شده، از این رو تمام هستی و نیستی خود را فدای آمال و آرزوهای آن میکنند. عملکرد این دسته افراد گواه بر این است که آنها ارزش و جایگاهی برای حیات ابدی و جاودان قائل نیستند و برای آن برنامهای را دنبال نمیکنند. گاهی این افراد نه تنها در جهت آبادانی حیات اخروی اقدامی را انجام نمیدهند بلکه با سوء عملکرد خود به طور جدی در مسیر تباهی آن رفتار میکنند. شاید بتوان ادعا کرد که این دسته افراد نمونه و مصداق عینی این آیۀ قرآن هستند: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا؛[1] ولی شما زندگی دنیا را مقدم میدارید»
یکی از مسائل و موضوعات بسیار اساسی که سعادت، کمال و خوشبختی انسان را به چالش و مخاطره مواجه میکند، سهل و سادهانگاری در خصوص مباحث گناهشناسی است. برای درک بهتر این موضوع توجه مخاطبین گرامی را به یک مثال ساده جلب میکنیم.
یک راننده ماهر و زبردست در حین رانندگی به تمام علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی توجه و دقت جدی و حرفهای دارد، از کنار هیچ علامت و هشداری با سادگی عبور نمیکند و تلاش میکند نوع حرکت و سرعت خود را بر اساس هشدارهای پیشرو تنظیم کند. این موضوع باعث میشود که سرنشینان اینچنین وسیله نقلیهای از سفر خود بیشترین لذت و آرامش را به دست آورند. این در حالی است که برخی افراد در حین رانندگی توجهی به قوانین مسیر و تابلوهای هشدار دهنده نداشته و جان خود و دیگران را بهراحتی در معرض آسیب قرار میدهند.
جاده سعادت و کمال نیز به همین منوال است. افرادی که در حیات مادی به سادگی مرتکب گناه و آلودگی میشوند فطرت و هویت الهی خود را با چالش و آسیب جدّی مواجه میکنند. گناه همچون سم مهلکی است که میتواند شریانهای حیاتی انسان را به مرگ مواجه کند. یکی از آسیبهای جدی گناه این چنین در فرهنگ قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است. «مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ؛[2] کسی که از اطاعت خدا و رسولش سرپیچی کند، آتش دوزخ ازآنِ اوست.»
درنگی در معنای قمار
به گفته شیخ انصاری، قِمار عبارت است از بازی با ابزارهای خاصی که در آن چیزی گرو گذاشته میشود تا به برنده پرداخت شود.[3] برخی دیگر از محققان علوم اسلامی در تبیین معنای قِمار اینچنین بیان داشتهاند که قِمار نوعی بازی است که در آن شرط میشود بازنده، چیزی به برنده پرداخت کند.[3] آیهای که نوعاً فقیهان و مجتهدین در این باره به آن استناد میکنند، آیه 90 سوره مبارک مائده است که خدای متعال فرموده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛[4] اى کسانى که ایمان آوردهاید! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بختآزمایى]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دورى کنید تا رستگار شوید!»
یکی از گناهان بسیار خطرناکی که هستی و حیات مادی و معنوی بسیاری از افراد را با چالش جدی و مرگبار مواجه کرده و عذاب دنیوی و اخروی را برای افراد به دنبال میآورد گناه شوم و خطرناک قِمار است. این موضوع از دیرباز ابزاری شیطانی برای آلوده کردن جامعه بشری به ویروس گناه بوده است. در سالهای اخیر نیز با گسترش چشمگیر بازیهای رایانهای و روی آوری به مسابقات اینترنتی و رسانهای، به نوعی زمینه کلاهبرداری و قماربازی فراوان شده و موضوعی ابزاری برای اطفای شهوانی برخی دنیاگرایان پولپرست فراهم آمده تا اینکه بهوسیله آن عدهای را هم در دنیا و هم در آخرت متضرر کنند.
یکی از تکنیکهای کهن شیطان برای گمراه و آلوده کردن افراد به گناه استفاده از ابزار زیبانمایی است. شیطان برای یاران و پیروان خود آنقدر وعدههای شیرین و زیبا را سرهم میکند که گویی این وسیله بهترین راه و ابزار برای آباد کردن دنیا است. خدای متعال در قرآن کریم اینچنین پرده از ترفند شیطان برداشته است. «وَإِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ؛[5] و [یاد کن] هنگامى را که شیطان اعمال آنان را برایشان زیبا کرد.»
نکوهش و پیامدهای قمار در اندیشه اسلامی
در فرهنگ و اندیشه اسلامی به گونههای مختلفی از این گناه زشت و شوم تعبیر شده است.
1ـ عملی همردیف بتپرستی
برای پیبردن به زشتی و بدی عمل شوم قمار کافی است که اندکی در آیهای که این موضوع را مورد توجه قرار داده است دقت و تأمل کنیم. خدای متعال در آیه 90 سوره مبارکه مائده گناه قمار را در ردیف گناهانی همچون شراب خواری، بتپرستی ذکر کرده و آن را یکی از اعمال شیطان بیان میفرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛[6] اى کسانى که ایمان آوردهاید! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بختآزمایى]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دورى کنید تا رستگار شوید!»
براساس معارف علوم بلاغی هیچ یک از کلمات و واژگان قرآن کریم تصادفی و بدون حکمت در کنار هم قرار نگرفتهاند. در آیه فوق نیز که شاهد قرار داده شده، گناهان خاصی همچون بتپرستی، شرابخواری و قمار در کنار هم ذکر شدهاند که هم ردیف بودن گناه قمار با بتپرستی نشانه اوج بزرگی این گناه است.
2 ـ قمار ابزاری برای ایجاد کینه و دشمنی
در آیه 91 سوره مبارکه مائده به برخی از پیامدهای شوم و خطرناک قمار بهخوبی اشاره شده است. یکی از پیامدهایی که شیطان به وسیله قمار به دنبال آن است، ایجاد کینه و دشمنی میان افراد است. خدای متعال این مطلب را این چنین ذکر کرده است: «إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ؛[7] شیطان مىخواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند» برخی از متخصصان و قرآنپژوهان در این خصوص این چنین بیان داشتهاند: در قمار معمولاً کسانی که مغلوب میشوند و هستى خود را میبازند همین بیپولی و زیانکاریش شخص بازنده را به کینهتوزى نسبت به حریف قمار خود واداشته و در نتیجه یک عمر را به حسرت یا خشم و عصبانیت مىگذارند.[8] شروع کینهتوزی خود میتواند زمینهساز مشکلات و گرفتاریهای جدید باشد؛ چه بسیار قتل و کشتارهایی که میتواند در سایه قمار در جامعه شکلگرفته شود و چه طلاقها و مشکلات خانوادگی که در اثر مشکلات اقتصادی این کار شیطانی در جامعه حادث شود.
3 ـ قمار مایه دور شدن از ذکر خدا
یکی دیگر از پیامدهای شایع انواع گناه به خصوص گناه قمار در حیات دنیوی محروم شدن از ذکر و ارتباط با خدای متعال است. قلبی که به گناه و آلودگی و آمال و آرزوهای شیطانی دلخوش کرده است، فرصتی برای ارتباط و لذت بندگی را نخواهد داشت. محروم شدن از ذکر و ارتباط با خدای متعال خود سر آغاز همه بدیها و گمراهیها و مشکلات و بلایای عرضی و سماوی است. خدای متعال نیز به این آسیب بسیار مهلک قمار در قرآن کریم این چین اشاره کرده است. «وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ؛[9] و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهى اکید،) خوددارى خواهید کرد؟!»
4ـ قمار گناه آشکار و عمل شیطانی
یکی دیگر از نکاتی که از معارف قرآنی در خصوص قمار به دست میآید این است که این فعل قبیح مصداق روشن عمل و کار شیطانی است موضوعی که به خوبی از آیه 90 سوره مبارکه مائده قابل استفاده است: «رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» علاوه بر مطالب یاد شده باید به این نکته توجه داشت که پیروان این عمل شیطانی کارشان مصداق روشن اشاعه فحشاء است که در قرآن کریم عذاب سخت به آنها وعده داده شده است: «إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛[10] کسانى که دوست دارند زشتیها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکى براى آنان در دنیا و آخرت است؛ و خداوند مىداند و شما نمىدانید!»
* حجتالاسلام علی بیرانوند استاد حوزه علمیه قم
------------------
پینوشت:
[1]. سوره مبارکه اعلی، آیه 16.
[2]. سوره مبارکه جن، آیه 23.
[3]. شیخ انصاری، مکاسب، 1415ق، ص371.
[4]. سوره مبارکه مائده، آیه 90.
[5]. سوره مبارکه انفال، آیه 48.
[6]. سوره مبارکه مائده، آیه 90.
[7]. سوره مبارکه مائده، آیه 91.
[8]. ترجمه تفسیر المیزان، ج6 ص 182.
[9]. سوره مبارکه مائده، آیه 91.
[10]. سوره مبارکه نور، آیه 19.
انتهای پیام/