به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پنجاه و یکمین شب شاعر با محوریت گرامیداشت یاد و خاطره سپیده کاشانی در نخلستان اوج برگزار شد. در این مراسم چهرههایی مثل علی داودی، مصطفی محدثی خراسانی، رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی، حجتالاسلام دعایی و ... حضور داشتند.
در ابتدای این جلسه، سودابه امینی، از شاعران کشور روی صحنه آمد و درباره سپیده کاشانی گفت: عضویت سپیده در سال 1358 در شورای شعر رادیو، ظرفیتی تازه برای شاعر ایجاد کرد. در این شورا او با محمود شاهرخی، علی معلم دامغانی، مهرداد اوستا و مجتبی کاشانی همکار و همراه بود و حدود 40 قطعه شعر با موضوع انقلاب و دفاع مقدس سرود. یکی از نکاتی که در اشعار سپیده کاشانی دیده میشود این است که او تحت تأثیر انقلاب اسلامی، پرسونای شعر خود را از «من فردی» به «من اجتماعی ملی» تغییر میدهد.
وی اضافه کرد: سپیده کاشانی شاعری است که در مسیر کمال شاعرانه، «من اجتماعی» را جایگزین «من فردی» کرده و به جای سرودن درباره خویشتن اولویت ملی و میهنی را جایگزین من فردی کرده است. او در شعر خود جنگجویی دلاور است که بر خصم میتازد و پرچم توحید را برمیافرازد. شعر او شعری مردانه است که رزمندگان آن را میخوانند و بر دشمن یورش میبرند. پرسونای شعرهای موفق سپیده کاشانی نه زن مادر است و نه زن معشوق؛ بلکه جنگاور وطنپرستی است آزاده. در شعرهای دیگر سپیده کاشانی میتوان منهای مسلمانی را دریافت که فراتر از حدود ملی و میهنی با ظلم درستیزند.
دیگر سخنران این جلسه علی داودی بود. او با اشاره به شخصیت سپیده کاشانی گفت: سپیده کاشانی شاعری است که برآمده از گفتمان انقلاب اسلامی است. به نظرم او کمی مظلوم واقع شده است؛ نه از این جهت که امروز کمتر از او نام برده میشود بلکه در همان روزگاری که شعر میگفتند نیز نبودند و خودشان را فدا کردند.
وی اضافه کرد: انقلاب اسلامی از هر حیث تحولی در شئونات زندگی جامعه ایرانی ایجاد کرد. این تغییر و تحول قطعا دامنه شعر را نیز دربرگرفت و با شعار «بازگشت به خویش» میبینیم در شعر هم جستوجو برای بازگشت به سرچشمهها دیده میشود. درخصوص شعر انقلاب باید منصفانه گفت که در شکلگیری زیست شاعر، این عنصر به خوبی دیده میشود. در کنار اینها نباید غافل شد که امروز جمع زیادی از شاعران، خانمها هستند اما در آن سالها، تنها چند نفر، شاعر پیشتاز و جریانساز در حوزه شعر انقلاب بودند.
داودی با تأکید بر مؤلفههای شعر سپیده کاشانی گفت: شعر فعالیتی است که همیشه دنبال گشودن راهی جدید است. از فردوسی گرفته تا نیما. یکی از این موضوعات توجه به شرایط اجتماع است که انقلاب اسلامی و پس از آن دفاع مقدس بخش مهمی از اجتماع ایران را تشکیل داده است. در شعر خانم سپیده کاشانی علاوه بر اینکه نشانههایی از شعرهای بزرگان و مسیر طولانی ادبیات فارسی را میبینیم، به شعر همنسلان و هم دورهایهای خود نیز به شدت دقت داشته است. از این رو سبکهای جدیدی مثل مثنوی در وزن جدید که نمونهاش در شعرهای علی معلم دیده میشود، در بین آثار خانم کاشانی وجود دارد. اندوه عاطفی استاد اوستا، ترکیبسازیهای خاص استاد نصرالله مردانی و توصیفات خاص آقای موسوی گرمارودی را میتوان در شعر خانم کاشانی دید. او شاعری است که از همنسلان خود نیز گردآوری داشته است. شاید خیالپردازی او در مقایسه با آقای احمد عزیزی ضیعفتر باشد اما داشتههای او بسیار زیاد است.
این شاعر برجسته کشور در پایان گفت: وقتی صحبت از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس میشود میبینیم که شعر با بافت اجتماعی و تاریخی گره خورده است. هنر اساسا زمانمند است. به هر حال شاعر در ظرف زمانی زندگی میکند و اگر آن را نادیده بگیرد، نمیتواند با جهان خود ارتباط برقرار کند. این موضوع در مورد همه شاعران وجود دارد. از آنجا که در شعر خانم سپیده کاشانی توجه دقیقی به میهن و انقلاب اسلامی شده است، شعرهای جنگ او نیز ماندگار شده است.
حسین اسرافیلی دیگر شخصیتی بود که برای سخنرانی درباره سپیده کاشانی دعوت شد. او گفت: با خانم سپیده کاشانی در زمانی که قرار بود حوزه هنری تشکیل شود و چند نفر از دوستان دعوت کرده بودند تا در جمعی باشیم و در مورد تأسیس این مرکز مشورت کنیم، آشنا شدم. در جلساتی که داشتیم و نهایتاً حوزه اندیشه و هنر اسلامی تأسیس شد و بعدها به نام حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام داد.
وی ادامه داد: وقتی میخواهم درباره شعر شاعری صحبت کنم نمیتوانم شخصیت شاعر را از او جدا کنم. بعضیها این دو موضوع را جدا درنظر میگیرند و شعرش را از شخصیت و منش او تفکیک میکنند اما من این دو را مکمل یکدیگر میدانم. معتقدم که اعتقادات و روحیات افراد در سخن، شعر و اندیشهشان اثر میگذارد. خانم سپیده کاشانی مصداق دقیق این جمله است که «از کوزه همان برون تراود که در اوست.» رفتار، عملکرد و شعر خانم کاشانی بیانگر شخصیت و درونیات اوست. او از جمله معدود کسانی بود که با انقلاب و تفکر امام خمینی(ره) بیعت بسیار محکمی داشت و هرگز از این بیعت جدا نشد.
او با اشاره به حضور سپیده کاشانی در جبههها گفت: ایشان با اصرار زیاد در کنار شاعران آقا که از حوزه هنری به جبههها حرکت میکردیم، حضور پیدا میکرد. حتی به ایشان میگفتیم که اگر خطری پیش بیاید، آقایان راحتتر میتوانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند اما باز هم اصرار میکرد که حضور داشته باشد و سراغ رزمندگان در جبههها برود. ایشان بانویی بسیار متعهد و انسانی وارسته بود. او با همه وجود به انقلاب اسلامی و نهضت امام خمینی آری گفته و خود را تماماً وقف آن کرده بود. آرمانهای انقلاب، آرمانهای او بود و اهداف امام خمینی، اهداف او نیز به شمار میرفت.
در ادامه برنامه، رضا اسماعیلی درباره ابعاد شخصیتی و هنری سپیده کاشانی گفت: اگر بخواهیم جایگاه خانم سپیده کاشانی را در ادبیات انقلاب تبیین کنیم، باید بگوییم که او راه شعر انقلاب را برای بقیه هموار کرد. در دهه اول انقلاب که شعر انقلاب هنوز قوام پیدا نکرده و جایگاهش را پیدا نکرده بود، نسل جون شاعران انقلاب رسالت بزرگی را برعهده داشتند و باید برای شعر انقلاب و دفاع مقدس نمونهسازی و راه را برای دیگر شاعران هموار میکردند. خانم سپیده کاشانی جزو شاعرانی است که این رسالت بزرگ را به دوش کشید و اولین نمونههای موفق از شعر پایداری و شعر انقلاب را در ابیات خانم کاشانی میبینیم. این موضوع کار بزرگی است. در زمانهای که تمام شاعران نامآور روزگار به هر دلیلی با انقلاب قهر و سکوت کرده بودند، شاعران نسل انقلاب باید روی پای خودشان میایستادند و برای انقلاب شعر میگفتند. این کار دشوار بود و خانم کاشانی از این رسالت، موفق بیرون آمد.
وی باورمندی سپیده کاشانی به انقلاب اسلامی را دیگر ویژگی مهم او دانست و گفت: یکی دیگر از ویژگیهای این بانوی شاعر، باورمندی او بود. امروز میبینیم بسیاری از شاعران بدون آنکه به مسئلهای اعتقاد و باور داشته باشند، صرف فراخوانی که دریافت میکنند، درباره آن موضوع شعر میگویند. در حقیقت صنعتگری میکنند اما خانم کاشانی از شاعرانی بود که براساس باورمندی که به انقلاب و رهبری آن داشت گام برمیداشت و قلم میزند و از عمق جان شعر میگفت. بعد از پیروزی انقلاب، تعدادی از کسانی که قلبشان با آن صاف نبود، میگفتند بعد از انقلاب، زنان زمینه فعالیت اجتماعی و هنری ندارند و این راه مسدود شده است. حضرت امام با این تفکر مقابله و آن را نفی میکرد. بانوان شاعر انقلاب با حضور فعال خود در عرصههای اجتماعی و سیاسی بر این ادعا مهر باطل زدند. میبینید که خانم کاشانی در عین اینکه شاعر است، در خطوط مقدم و جبهههای دفاع حق از باطل حضور پیدا میکند و به شعرخوانی میپردازد. این موضوع نشاندهنده این است که انقلاب اسلامی زمینه حضور فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زنان را نه تنها مسدود نکرد بلکه این راه را هموار کرد تا با قدرت بیشتری در این زمینه حاضر شوند.
محمدرضا اصلانی در این مراسم گفت: خانم سپیده کاشانی در 13 سالگی نخستین شعر خود را گفت و از سال 1347 همکاری خود را با مطبوعات آغاز کرد. در آن زمان اکثر مجلهها و روزنامهها صفحه شعر و ادبیات داشتند. مجله جوانان که یکی از نشریات مؤسسه اطلاعات بود گاهی 4 صفحه و گاهی بیشتر به این موضوع اختصاص میداد. شاعران زیادی برای این مجله شعر میفرستادند و ملاک چاپ آن خود شعر بود.
او با معرفی کتابهای سپیده کاشانی گفت: نخستین کتاب خانم کاشانی، «پروانههای شب» نام داشت. او با این کتاب که در سال 1352 چاپ کرد، دو موضوع را ثابت کرد؛ اولاً از نظر آگاهی به فن شعر، تسلط لازم را داشت و ثانیاً اولین قدم خود را بسیار محکم برداشته بود. این کتاب مورد توجه زیادی واقع شد. در مورد ایشان نیز کتابهای زیادی نوشته شده است؛ یکی از این کتابها «در سوگ سپیدار، یادمان زندهیاد سپیده کاشانی» است. کتاب دیگر، «بانوی پروانهها» نوشته محسن غفاری است و کتاب سوم «شعر و اندیشه سپیده کاشانی» حمید هنرجو است. مجموعه مقالات ایشان را آقای اسماعیلی کار کردند که به زودی چاپ خواهد شد و آقای سیدمحمود سجادی که از شاعران معاصر است، دو کتاب دارد که در آن، شاعران از جمله خانم کاشانی را معرفی کرده است.
وی خاطرنشان کرد: در مورد او باید گفت هیچ شاعر و شخصیتی وجود ندارد که از منش و شخصیت ایشان در حد اعلا صحبت نکرده باشد. من از سال 1350 تا 1355 که در شبهای شعر بودم، خانمهای زیادی رفت و آمد داشتند. خانم سپیده کاشانی مرکز ثقل این جلسات بود؛ نه از نظر سخنرانی و جنجالآفرینی بلکه از نظر شکوه و جلالی که در رفتار و اخلاق ایشان وجود داشت و همه به ایشان احترام میگذاشتند. تاکنون در محافل ادبی هیچ خانمی ندیدهام که به اندازه ایشان مورد احترام باشد. به نظرم نباید جایگاه ادبی خانم کاشانی و شخصیت ایشان را فراموش کنیم. فراموش کردن این موضوع منجر به خسران جامعه ادبی ما میشود چرا که خانم کاشانی میتواند برای خانمهای شاعر الگوی مناسبی باشد.
ایمان احمدی، کارگردان مستند «سپیده» در این مراسم گفت: برای ساخت این مستند تلاشهای زیادی صورت گرفت اما همکاری خوبی از سوی بعضی از افراد که با ایشان در ارتباط بودند نداشتیم. خانواده ایشان به خوبی همکاری نکردند و حتی یک فریم تصویر هم به ما ندادند. بنابراین از مستندی که ساخته شده است، خیلی راضی نیستم.
وی اضافه کرد: ایشان در بین شاعران زمان خود ویژگیهای منحصر به فردی داشت و اگر در بین خانمهای شاعر بخواهیم کسی را هم سطح با ایشان مثال بزنیم باید به خانم فروغ فرخزاد اشاره کنیم. او گردن بسیاری حق دارد و اهل تبرج و شوآف نیز نبوده است بلکه در مظلومیت، کارش را انجام میداده است.
احمدی خاطرنشان کرد: باید بگویم که شعرها و آثار ایشان بسیار درجه یک است و میخواستیم به این سرودهها بپردازیم اما موفق نشدیم چرا که نتوانستیم شاعرهای همدوره ایشان و کسانی که با او رفت و آمد داشتند را پیدا کنیم و یا خیلی از آنان صحبت نکردند؛ تنها آقای علی معلم جلوی دوربین آمدند و درباره وجوه شاعری ایشان صحبت کردند.
در پایان این مراسم، حسین قرایی که دبیری شب شاعر را برعهده دارد، گفت: باید از زحماتی که آقایان محمد ساسان و ایمان احمدی برای ساخت این مستند کشیدند تشکر کنم. برای کار فرهنگی در این دوران باید خون دل خورد. فرهنگ، امنیت ملی ما را تقویت میکند، باید برای حوزه فرهنگ اهمیت بیشتری قائل شد.
انتهای پیام/