به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، امروزه داشتن الگو در زندگی، امری غریب نیست. به حکم خرد و سفارش دانشمندان، هر شخصی در تلاش برای یافتن الگو در عرصههای گوناگون زندگیاش برای دستیابی به کامیابی بیشتر است. به اعتقاد شیعیان و بر اساس روایات اهلبیت علیهمالسلام و به گواه تاریخ، حضرت زهرا سلامالله علیها الگویی کامل برای همه انسانها است. ائمه علیهمالسلام همواره بر معیار بودن سبک زندگی مادرشان تأکید داشتهاند. امام باقر علیهالسلام آن بانوی بزرگوار را نه تنها اسوهای برای مردم عادی که الگوی ملائک و انبیاء دانسته است. (عوالمالعلوم، ج 11، ص 172) فراتر از این، امام حسن عسکری علیهالسلام و امام زمان عجل الله تعالی فرجه مادرشان زهرا را حجت و الگویی برای خود و دیگر ائمه دانستهاند.
اسوه بودن زهرای مرضیه سلاماللهعلیها پهنهای به گسترۀ همه جنبههای بنیادین زندگی بشری دارد. تاریخ، گواه شخصیت جامع آن بانوی نمونه در زندگی شخصیاش به عنوان بنده خدا، در زندگی خانوادگی به عنوان دختر، همسر و مادر و در زندگی و تعاملات اجتماعی به عنوان شخصیتی تأثیرگذار و فعال است. مقام عبادت و بندگی ایشان تا به آنجاست که بهترین بنده خدا در وصف او فرموده است:
«فاطمه، حوریه بهشتی در قالب انسان است، هر وقت در محراب خود برابر پروردگارش میایستد، نورش به فرشتگان آسمان میتابد، آنگونه که نور ستارگان بر زمین میتابد و خدای عزّوجل به فرشتگانش میفرماید «ای فرشتگان من، ببینید کنیزم فاطمه، که بزرگ کنیزان من است در مقابلم ایستاده و اعضای بدنش از ترسم میلرزد و دل به عبادتم سپرده است؛ مَتَى قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهَا جَلَّ جَلَالُهُ ظَهَرَ نُورُهَا لِمَلَائِکَةِ السَّمَاءِ کَمَا یَظْهَرُ نُورُ الْکَوَاکِبِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَلَائِکَتِه یا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا إِلَى أَمَتِی فَاطِمَةَ سَیِّدَةِ إِمَائِی بَیْنَ یَدَیَّ وَ هِیَ تَرْتَعِدُ فَرَائِصُهَا مِنْ خِیفَتِی وَ قَدْ أَقْبَلَتْ بِقَلْبِهَا عَلَى عِبَادَتِی» (إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج2، ص 295)
در جایگاه همسر چنان رفتار میکرد که امیرالمؤمنین علیهالسلام میفرمود «لَا أَغْضَبَتْنِی وَ لَا عَصَتْ لِی أَمْراً وَ لَقَدْ کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا فَتَنْکَشِفُ عَنِّی الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَان؛ او (فاطمه) هیچگاه من را به غضب نیاورد و من را در هیچ امری نافرمانی نکرد. هر گاه به فاطمه سلاماللهعلیها نگاه میکردم، غم و غصهها از من جدا میشد.» (کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة)، ج1، ص363)
تربیت فرزندانی چون امام حسن و امام حسین علیهما السلام و زینب کبری سلامالله علیها نیز روشنترین گواه بر انجام رسالت مادرانه، در اعلاترین مرتبه آن است. حضرت زهرا سلام الله علیها در جامعه نیز همواره فعال و دغدغهمند بوده است. برگزاری جلسات قرآنی و دینی برای بانوان و به خصوص تلاش چشمگیر در ماجراهای پس از وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ایراد خطبههای عالمانه و اعجابانگیز در حمایت از امر امامت، برخی از نمونههای نقشآفرینی ایشان در صحنه اجتماع است. تنظیم مصحفی موسوم به مصحف فاطمه (س) از جلوههای اعجاز و اعجاب آن بانوی بزرگوار بود؛ مصحفی که در آن تمام رویدادهای آینده توسط مَلکی مقرب به ایشان القاء شد؛ چه اینکه با وجود تمام مسائلی که پس از فوت پدر بزرگوارشان به ایشان عارض شد و با وجود آن همه لطمههای جسمانی، در مدت زمان اندکی که از عمر آن بزرگوار باقی مانده بود، به تنظیم و تهیه آن پرداختند.
سخن گفتن از این همه تلاش و فعالیت، آن هم در مرتبه اعلی و بدون عیب و نقص آسان نیست و با مراجعه به تجربههای شخصی در زندگی میتوان دشواری آن را دریافت. برای بسیاری از انسانها حتی حضور نصف و نیمه در یکی از این عرصهها دشوار و نشدنی است چه رسد به برقراری تعادل میان آنها، اما حضرت فاطمه سلامالله علیها در عین به دوش کشیدن مسئولیت در همه این عرصهها در بالاترین سطح، به خوبی میان آنها تعادل برقرار کرد. او به بهترین شکل نقش خانوادگی خود را ایفا کرد، بدون آنکه در زندگی شخصی و رابطهاش با خداوند خللی ایجاد کند. آن بانو والاترین حضور و تلاش اجتماعی را بر پیشانی تاریخ ثبت کرد، بدون آنکه تقوا و حیا و عفت زنانهاش آسیب بیند.
آموزههای عترت منحصر در تاریخ نیست
سوگوارانه گاهی مشاهده میشود برخی از سر نادانی یا غرض و به بهانه شرایط زمانه و تحولات نو در جهان مدرن، به راحتی برچسب منقضی شدن بر همۀ میراث گذشته میزنند و خود و جماعتی را از بهرهمندی از الگویهای بیبدیل دینی محروم میکنند. به اعتقاد این عده، آموزههای نبوی و سیرۀ عترت منحصر در آن دوران است و اکنون کارایی خود را از دست داده است، در حالی که تمام ما میدانیم در زندگی دنیوی و سنتهای الهی، اصول و ارزشهایی ثابت و تغییر ناپذیر وجود دارد که غبار زمان و زمانه بر آن نمینشیند. از سوی دیگر برخی جنبههای زندگی انسان مربوط به شرایط زمانه و خصوصیات عصری و فرهنگی موجود است.
بنابراین اگر گفته میشود سبک زندگی فاطمی، الگویی برای همه بشریت است، منظور این نیست که مانند آن حضرت در خانه گِلی زندگی کرد یا گندم را آرد کرد و نان پخت. بله، چنین سنتهایی مربوط به جنبۀ تغییرپذیر زندگی انسانهاست؛ بلکه منظورمان الگوگیری از آن حضرت در اصول ثابت و ارزشهای بنیادین و تغییرناپذیر زندگی است. به عبارت بهتر منظورمان الگوبرداری از زندگی شخصی آن بانو در مقام بندگی خدا، از زندگی خانوادگی ایشان به عنوان دختری نمونه، همسری وفادار و پرتلاش و اسوه در شیوههای همسرداری و مادری دلسوز و آگاه به جزئیات تربیت فرزند و در نهایت الگوگیری از حضور مؤثر اجتماعی ایشان و سعی در ارتقای جایگاه اجتماعیشان در عین پایبندی به اصول اخلاقی است. ضمن آنکه بر اساس اصول ثابت تشیع معتقدیم فاطمه سلام الله علیها و دیگر اهلبیت علیهمالسلام انوار مقدسیاند که به اذن الله نورشان تمام زمانها و مکانها را در بر گرفته و با این نورشان شیعیان و محبان خویش را تربیت میکنند و آنها را بهسوی اهداف الهی، ولایت میکنند.
یادداشت: حجتالاسلام علی روشن، پژوهشگر مطالعات دینی و تاریخ اسلام
انتهایپیام/