راه آهن جلفا دروازه بازارهای ترانزیتی اروپا به ایران

خبرگزاری تسنیم- کریدور شمال-جنوب از جمله مهم ترین مسیرهای مواصلاتی بین المللی است که از ایران گذر کرده و می تواند ظرفیت جغرافیایی خاموش کشور را فعال سازد. این کریدور در حوزه های مختلف ریلی، جاده ای و دریایی تعریف می شود که از جمله مهم ترین آن ها اتصال ریلی ایران به کشورهای همسایه است و در حالی احداث خطوط جدید ترانزیتی در این مسیر دنبال می شود که زیرساخت های از پیش موجودی نیز برای فعال سازی این کریدور وجود دارد. 

ایران با داشتن موقعیت جغرافیایی راهبردی، مستعد ایفای نقش مهمی در ترانزیت کالای بین المللی است. از جمله کریدورهای مهم گذرنده از ایران کریدور شمال-جنوب بوده که می تواند منافع مهمی در زمینه های اقتصادی و راهبردی برای کشور به همراه داشته باشد و یکی از ارکان آن اتصال ریلی به کشورهای همسایه است. به طور کلی کریدور شمال-جنوب روسیه را به هند، پاکستان، افغانستان و همچنین به آب های گرم بین المللی متصل خواهد کرد. شاخه شرقی این کریدور، علاوه بر روسیه کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه را نیز به دریاهای آزاد پیوند می دهد. شاخه دوم این کریدور که از غرب دریای خزر به سمت شمال می رود، می تواند ایران را علاوه بر آذربایجان و روسیه به اروپا نیز متصل نماید.

در حال حاضر گزینه اصلی تکمیل و برقراری شاخه غربی این مسیر، راه آهن رشت-آستارا است. در حال حاضر شبکه ریلی ایران تا شهر رشت امتداد یافته و اتصال آن به شبکه ریلی آذربایجان و به تبع آن روسیه مستلزم تکمیل قطعه 165 کیلومتری رشت-آستارا می باشد. این خط ریلی اما به دلیل گذر از مناطق صعب العبور و همچنین هزینه های بالای تملک اراضی در آن مناطق، مستلزم بودجه ای بالغ بر 700 میلیون دلار است.

این در حالی است که احداث راه آهن در مناطق هموار و کم جمعیت می تواند تا یک پنجم این این هزینه بازای هر کیلومتر کاهش پیدا کند. از طرفی سالیانی است که نهادهای مسئول در کشور برای تامین سرمایه هنگفت احداث این خط ریلی با کشورهای مختلفی وارده مذاکره شده اند که از جمله آن ها می توان به چین، ایتالیا و جمهوری آذربایجان اشاره کرد. آخرین گزینه یعنی جمهوری آذربایجان قرار بود تا طی تفاهم نامه میان دو کشور، مبلغ 500 میلیون دلار از هزینه لازم برای احداث این خط مواصلاتی را در قالب فاینانس تامین کند، لکن به بهانه خروج آمریکا از برجام به تعهدات خود عمل ننمود. 

تلاش و تاکید مسئولان برای احداث راه آهن رشت-آستارا در حالی است که اتصال ریلی ایران به آذربایجان و در کل کشورهای عضو شوروی سابق، از جمله روسیه هم اکنون نیز برقرار است و بهره برداری از آن سال ها است که متوقف بر مسائل سیاسی منطقه قفقاز جنوبی است. از جمله مهم ترین راه آهن های مرزی ایران، راه آهن جلفا است. ایران در دهه های گذشته از طریق مرز جلفا به شوروی سابق متصل بوده و این مرز ریلی معبر تردد کالاهای وارداتی، صادراتی و ترانزیتی به شمار می رفته است. مسئولان و کارشناسان، تردد بین المللی سالانه کالا از مرز ریلی جلفا در آذربایجان غربی را بین 3 تا 4.8 میلیون تن عنوان کرده اند. این کریدور ریلی ایران را از طرفی به اروپا و از طرفی به شمال شرقی آسیا متصل می ساخت.

با فروپاشی شوروی و سر باز کردن مجدد اختلافات مناطق آذری و ارمنی نشین شوروی، یعنی آذربایجان و ارمنستان، این کریدور دچار مشکل شد. راه آهن جلفا پس از عبور از مرز جلفا وارد نخجوان شده و برای رسیدن به روسیه باید از ارمنستان و سپس گرجستان بگذرد. این در حالی است که در پی اختلافات ارمنستان و آذربایجان، ارمنستان اجازه عبور هیچ قطاری را از منطقه نخجوان نداد و عملا این کریدور حیاتی مسدود گشت. 

راه آهن نخجوان از جمله ظرفیت های مهمی است که در حال حاضر موجود بوده و راه اندازی مجدد آن مستلزم دیپلماسی منطقه ای فعال جمهوری اسلامی است تا با مجاب کردن دو همسایه شمال غربی خود جهت بازگشایی این راه آهن، کریدور شمال-جنوب را از غرب دریای خزر برقرار سازد. راه آهن جلفا-روسیه علاوه بر ایران و روسیه، موجب احصاء منافع زیادی برای آذربایجان و ارمنستان خواهد شد و نیاز است تا ایران با حربه ها و برگ برنده های منطقه ای خود، این کریدور مهم را بازگشایی کند که در این صورت نیاز کشور تا حد زیادی به احداث راه آهن گرانقیمت رشت-آستارا نیز مرتفع خواهد شد. 

علی ضیایی- کارشناس حمل و نقل

انتهای پیام/