به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، عوامفریبی همواره یکی از ابزارها و دستاویزهای افراد برای باقی ماندن در مسند قدرت بوده است. چنین شخصیتی سعی میکند از راه تحریک احساسات و هیجانهای جمعی و توسل به عواطف و جوّ حاکم، نوعی تصدیق جمعی نسبت به نتیجهٔ مطلوب خود به دست بیاورد. حربه اصلی عوامفریبی، این احساس درونی است که هر کس میخواهد مورد تحسین دیگران قرار گیرد و بر ارزش و احترامش افزوده شود و یا شرایط را به گونهای فراهم کند که افراد به صورت موقت هم شده، به سمت او گرایش یابند.
از چهرههای مشهور در عوامفریبی که نه تنها در تاریخ اسلام بلکه در طول تاریخ بشریت نمونهای بینظیر داشت، معاویة بن ابیسفیان است که بیشک پیشتازترین فرد در تزویر و ریا نیز بود. معاویه در آن دوران که خبری از سواد رسانهای و ابزارهای آن نبود، کاملاً با تکنیکهای عملیاتهای روانی و رسانهای آشنا بود و آنها را در راستای مقاصد شوم خود بکار میگرفت و این مردم بودند که بازیچۀ سیاستهای مکارانۀ او و مرکبی خوشسوار برای او میشدند. معاویه با همین تکنیکها و با کمک وزیر و مشاور رسانهای خود یعنی «عمرو بن عاص» و افرادی نفوذی همچون «اشعث بن قیس» چنان نتیجۀ جنگ صفین را تغییر داد که اکنون ابرقدرتهای رسانهای باید در کلاس درس این دو مکار تاریخ بنشینند و ابعاد آن را بررسی کنند؛ که صد البته در اندیشکدههای غربی صهیونیستی این شگردهای تاریخی مورد مطالعۀ دقیق قرار گرفته است.
اما معاویه که بود؟ او فرزند ابوسفیان و امویمسلک بود که در زمان عمر به ولایت شام منصوب شد و در زمان عثمان ــ که از بنیامیه ــ بـود در مـقـام خـود ابـقا شد، اما چون امیرمؤمنان علیهالسلام به حکومت رسید و مردم با او بیعت کردند، روا نـدانـسـت کـه مـعـاویـه و بـسـیـاری از اسـتـانـداران پیشین را همچنان بر مسند قدرت بر جای بگذارد. از این رو، به تعویض آنان همّت گمارد و جریر بن عبدالله را نیز به همین منظور به شـام فـرستاد، اما معاویه تسلیم امام نشد و راه چاره را در این دید که مردم شام را با خود هـمـراه کـنـد تـا بـتواند در برابر حکومت مرکزی بایستد و بهترین ابزار برای چنین مقصودی، عـوامفـریـبـی بـود. از ایـن رو، بر فراز منبر رفت و اعلام کرد که عثمان مظلوم کشته شده و من خـونـخـواه اویـم و از شـمـا مـیخـواهـم مرا در این امر یاری دهید. عوامالناس در دام نیرنگ معاویه افـتـادنـد و فـریـب مـظـلوم نـمـاییاش را خـوردنـد و هـمـگـی بـا او عـهـد بـسـتـنـد کـه جـان و مـال خـود را فـدای خـواسـتـههـای او کـنـنـد.
مسعودی در مروج الذهب مینویسد: معاویه در سیاستبازی و جذب دلهاى خواص و عوام، به آنجا رسید که مردى از کوفه به هنگام بازگشت شامیان از صِفّین، با شترى نر(بَعیر)، وارد دمشق شد. مردى از اهالی دمشق او را گرفت و گفت: این ناقه (ماده شتر) از آنِ من است. چرا که در صفّین از من به غارت رفته است. نزاع بینشان بالا گرفت، آنان را نزد معاویه بردند. معاویه به ضرر مرد کوفى داورى کرد و دستور داد تا شتر را به مرد دمشقى تحویل دهد. مرد کوفى گفت: خداوند، تو را اصلاح کند؛ این، شترِ نر است، نه شترِ ماده (بعیر است و نه ناقه). معاویه گفت: این، حکمى است که صادر شده است و راه برگشت ندارد، آنگاه پس از پراکنده شدن مردم، به طور پنهانى مرد کوفى را حاضر کرد و از او قیمت شترش را پرسید و دو برابر آن را به او داد و به او گفت: به على بگو که من با صد هزار نفر با او مى جنگم که در میان آنان، کسى نیست که شترِ ماده را از نر تشخیص دهد. بر اثر همین سیاستبازی وعوام فریبیها، میزان پیروى شامیان از معاویه تا حدی شد که به هنگام حرکت به سوى صفّین، نماز جمعه را در روز چهارشنبه برایشان به جاى آورد و آنان، سر و جان خود را در اختیار معاویه گذاشتند. (مروجالذهب، ج 3 ص 41)
یعقوبی در تاریخ خود می نویسد: معاویه با اینکه مردى بخیل و ممسک بود، اما از راه مدارا و فریبکارى، مال را بی دریغ مىبخشید. و سعید بن عاص میگوید: هر گاه خبرى نامطلوب از مردى به معاویه مىرسید، زبانش را با بخشش قطع مىکرد و بسا که او را فریب مىداد، و بیشتر کار معاویه مکر و حیله بود. (تاریخ طبری، ترجمه، ج2، ص174)
نهایت آنکه نتیجۀ عوامفریبی معاویه سقوط امت اسلام بسوی عمق رذالت بود و مسیر آنها را از سعادت بسوی شقاوت تغییر داد؛ زایش خوارج از دل جنگ صفین که منجر به شهادت امیرالمؤمنین (ع) در محراب نماز توسط یکی از همین خوارج شد، نتیجۀ عوامفریبی معاویه و تیمرسانهای او بود. ماجرا به اینجا ختم نشد بلکه همین خوارج بودند که خنجر در پای امام حسن (ع) کوفتند و ایشان را مذلالمؤمنین نامیدند. از دیگر سو شامیانی که فریب نیرنگ معاویه را خوردند و به همراه کوفیان، بزرگترین سپاه را مقابل امام حسین (ع) تشکیل دادند و معلون تاریخ شدند.
سعید شیری
انتهایپیام/