به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، منافق از جنبۀ سیاسی و اجتماعی شخصی است که در دل، دین اسلام را نپذیرفته، اما در ظاهر، خود را مؤمن نشان میدهد. در قرآن و روایات ویژگیها و نشانههایی برای منافقان بیان شده است، بنا بر تفسیر نمونه، در سوره منافقون 10 ویژگی برای آنها ذکر شده است که عبارتند از: دروغگویی، سوگند دروغ خوردن برای گمراهکردن مردم، نداشتن درک درست از حقیقت، آراستگی ظاهری و چربزبانی، انعطافنداشتن در برابر سخن حق، سوءظن و ترسداشتن از هر حادثهای، تمسخر حق، فسق و گناه.
مسئله نفاق پس از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله و قدرتگرفتن ایشان در مدینه مطرح شد. در این دوره، کسانی مخالف اسلام بودند، اما نمیتوانستند آشکارا با آن مخالفت کنند، به همین دلیل در ظاهر خود را مسلمان مینامیدند؛ خطر این منافقان به مراتب بسیار بیشتر از دشمنان آشکار بود که در اطراف مدینه نا امنی ایجاد کرده بودند؛ چرا که جریان نفاق همچون گرگی در لباس میش همواره به عنوانی جریانی مرموز شناخته میشود که کارش استحالۀ جامعه از درون با همدستی دشمنان برونمرزی است. این جریان در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله بیشترین لطمه را به اسلام و جامعۀ اسلامی زدند؛ از جمله در جنگ احزاب که مدام روحیۀ نا امیدی بین سپاهیان ایجاد میکردند؛ خداوند دربارۀ آنها اینگونه میفرماید «وَ إِذْ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ إِلاَّ غُرُوراً؛ و هنگامى که منافقان و کسانى که در دلهایشان بیمارى است، مىگفتند «خدا و فرستادهاش جز فریب به ما وعدهاى ندادند.»
بر اساس این دیدگاه، عاملی که سبب زمین زدن جامعه اسلامی میشود، کفر نیست بلکه نفاق است، یعنی جامعۀ اسلامی به میزانی که از نفاق صدمه میبیند، از هیچ چیز دیگری آسیب نمیبیند؛ رسول الله صلی الله علیه و آله بر این نکته تصریح داشته و فرمود «إنّی لا اَخافُ عَلی اُمَّتی مُؤمِناً وَ لامُشرِکاً اَمّا المُؤمِن فَیَمنَعُهُ اللّهُ بِایمانِهِ وَ اَمّا المُشرِکُ فَیُخزیهِ اللّهُ بِشِرکِه وَلکِنّی اَخافُ عَلَیکُم کلَّ مُنافِقٍ عالِمِ اللِّسان یَقُولُ ما تَعرِفُونَ وَ یَفعلُ ما تُنکِرُون»؛ یعنی من برای امت خود نه از مؤمن میترسم و نه از مشرک، زیرا مؤمن بر اثر ایمانی که دارد کاری به کار برادر دینی ندارد؛ مشرک را هم خدا به خاطر شرکش سرنگون میکند. من برای شما فقط از منافقها میترسم، منافقی که آگاه است. با زبان مطلبی را میگوید که شما میدانید و عمل میکند، آنچه را شما منکر آن هستید. (سفینةالبحار، ج 2، ص606)
اما از جمله اقداماتی که منافقان در سطح جامعۀ اسلامی و همسو با دشمنان برای براندازی حکومت انجام میدهند، ایجاد التهاب در جامعه، شایعهپراکنی و کارشکنی در مواقع حساس سیاسی و اجتماعی است تا به این ترتیب جامعه را دچار التهاب کنند.
حجت الاسلام ابراهیم رضایی آدریانی، استادیار گروه قرآنِ جامعةالمصطفی در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: خداوند به مسئلۀ ایجاد التهاب در جامعه به وسیلۀ شایعهپراکنی توسط منافقان اشاره کرده است. در آیۀ 60 سورۀ احزاب میفرماید «لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدینَة لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لا یُجاوِرُونَکَ فیها إِلاَّ قَلیلاً؛ اگر منافقان و کسانى که در دلهایشان مرضى است و شایعهافکنان در مدینه، [از کارشان] باز نایستند، تو را سخت بر آنان مسلط مىکنیم تا جز [مدّتى] اندک در همسایگى تو نپایند.»
این استاد دانشگاه گفت: ماجرا از این قرار است گروهی از منافقین در مدینه که کارشان کارشکنی بود و انواع شایعات را درباره پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به هنگامی که به بعضی از غزوات میرفت، در میان مردم منتشر میکردند، گاه میگفتند: پیامبر کشته شده، و گاه میگفتند: اسیر شده. مسلمانانی که توانایی جنگ را نداشتند و در مدینه مانده بودند سخت ناراحت میشدند، شکایت نزد پیامبر صلّی اللّه علیه و آله آوردند؛ بعد این آیه نازل شد. بنابراین در این آیه سه گروه با یک کارکرد معرفی شدهاند: منافقان، مریضدلان و شایعهپراکنان. جالب است که در آیاتی از قرآن، خود صفت مریضدلی در بیان عترت، به منافق تفسیر شده است.
وی افزود: به تعبیر تفسیر نور، «مرجفون» از «ارجاف»، به کسانى گفته مىشود که با شایعهسازى، در جامعۀ اسلامى دلهره ایجاد مىکنند. کسانى که به جبهه نمىرفتند، امّا در شهر شایعه مىکردند که مسلمانان شکست خوردند و کفّار پیروز شدند یا پیامبر اسلام شهید شد، آنان با این اقدام زشت، سبب نگرانى مردم مىشدند.
این پژوهشگر قرآنی ادامه داد: مُرجف بودن در هر زمانی میتواند ابزارهایی داشته باشد، قطعاً در زمان ما ابزارها و ترفندهای رسانهای، مصداقی از مُرجف بودن است. این گروه از منافقان با ایجاد اضطراب و عملیات روانی مدام دلهای مردم را به لرزه در میآورند. لزوم دارد مؤمنان نسبت به مکر این افراد که عمدتاً از خواص جامعه هستند، اطلاع داشته باشند و به حقیقت امر و مؤمنان حقیقی رجوع کنند.
انتهایپیام/