به گزارش خبرگزاری تسنیم از سواحل مکران، در سالهای اخیر درباره کمبود آب و خشکسالی و معضل تامین آب زیاد میشنویم؛ به ویژه در استان سیستان و بلوچستان که تقریباً همه مساحت آن درگیر سطوح مختلف خشکسالی است؛ اما آنچه کمتر به آن پرداخته شدن موضوع راهکار خروج از بحران است.
احداث سد و حفر چاه بلای جان منابع آبی بلوچستان
آمار چاههای حفر شده طی چند دهه اخیر نشان از این دارد که پروانههای بیحد و حسابی به کشاورزان و یا افراد دیگر داده شده در حالی که پیش از این میشد چنین روزهای بیآبی را برای ایرانی متصور بود که امروز چند دهه است که در بیشتر مناطق آن خشکسالی حاکم شده است.
سیستان و بلوچستان گل سر سبد این ماجرا است که با وجود قناتهای بسیار اکنون چاهها بیشتر منابع آبی آن را نابود کردهاند و برای مثال بررسی میدانی در سراوان نشان از این دارد که کشاورزان به شدت نسبت به موضوع حفر چاههای غیرمجاز و صدور مجوزهای بیحساب حفر چاه در این منطقه نگران هستند و در "ناهوک" سراوان نیز اتحاد جالبی میان مردم وجود دارد که به هیچ فردی اجازه حفر چاه نمیدهد؛ چه مجاز و چه غیرمجاز!
شهرستان دشتیاری نمونه دیگری از سوءمدیریت منابع آبی است که پیش از احداث سد "زیردان" شرایط مناسبی داشت اما پس از احداث شرایط تغییر کرد و سدی که فاقد شبکه پایین دست است امروز به "تشتک تبخیر آب" و در واقع به بلای جان مردم منطقه تبدیل شده است.
شهرستان قصرقند نیز نمونه دیگری از حفاریهای چاه غیرمجاز و مجاز بیحساب است؛ شهرستانی که قناتها در آن از قدمت بالایی برخوردار هستند. با این حال ظاهراً قصرقند به زودی میزبان یک سد خواهد شد و با تکمیل مطالعات آن، امکان دارد به همین زودیهای سدی در روستای "شادی گور" احداث شود که میتواند بار دیگر بلای جان مردم روستایی شود. وزارت نیرو تاکنون بیشتر سدهای موجود در سیستان و بلوچستان را بدون تعریف شبکه آبرسانی برای پایین دست رها کرده و مشخص نیست هدف این وزارتخانه از احداث این سدها چه بوده است!
به همین دلیل تصمیم گرفتیم درباره موضوعاتی این چنینی با متولی کشاورزی در قصرقند یعنی رئیس جهاد کشاورزی این شهرستان گفتوگو کنیم؛ شهرستان قصرقند که کشاورزی آن روز به روز در حال کمرنگتر شدند است.
باید مهندسی بومی را به کار ببریم
رئیس جهاد کشاورزی قصرقند به خبرنگار تسنیم در سواحل مکران، میگوید: قصرقند معروف به شهر قناتها بوده و دارای بیشترین قنات در سطح استان است اما حالا برای مثال قناتی که از روستای "هیت" شروع میشود و به معنای واقعی میتوان به آن قنات گفت، فشار آب آن به شدت کم شده است.
عبدالناصر رئیسی ادامه میدهد: من از وقتی در این شهر وارد جهاد کشاورزی شدم تمام تلاش خود را گذاشتم که قناتها را احیا کنیم و با کمک خود کشاورزان تمامی قناتهای را لایروبی کردیم که قبلاً این قناتها با سعی و تلاش خود کشاورزان لایروبی میشد اما مدتی بود که دیگر توجههای به قناتها کم شده بود و هیچکس سراغ آنها نمیرفت.
وی افزود: ما در ابتدای شروع کار روی قناتها، متوجه شدیم طریقه کار روی آنها سختتر از آن چیزی است که فکرش را میکردیم و برای مثال یکی از سرچشمههای قناتی را وقتی پس از لایروبی صاف کردیم، دیدیم که دیگر آب فشار سابقش را ندارد در حالی که ما باید با توجه به دانش بومی منطقه این کار را میکردیم.
رئیسی ادامه داد: پرس و جو کردیم و متوجه شدیم که کشاورزان میگویند قنات غریبههای را راه نمیدهد، جالب بود که این موضوع از بابتی واقعیت داشت و برای مثال عرض قنات 40 الی 45 سانتی متر و ارتفاع آن نیز کوتاه بود و همین کار را سختتر میکرد و از طرفی هم با تحقیق فهمیدیم گذشتگان ما به این دلیل کف قنات را مارپیچ کردهاند که بتوانند فشار آب را بیشتر کنند و در واقع این ناهمواریهای مانند خان تفنگ عمل میکردند در حالی که ما آن را صاف کرده بودیم تا آب راحتتر بیرون بیاید غافل از اینکه باید به دانش بومی توجه میکردیم.
رئیس جهاد کشاورزی قصرقند گفت: اخیراً تعداد چاههای زیادی جواز داده و حفر شدند، بیشتر آبهای ما سطحی و نیمه سطحی هستند و چاههای عمیق نداریم اما همین بالا رفتن تعداد چاههای و زدن موتور پمپ باعث میشود که به زودی فشار آب کم شود، یعنی بالا رفتن بیرویه تعداد چاههای باعث میشود فشار آب خیلی کم بشود.
بندهای سنگ ملاتی بهتر از سدها عمل میکنند
وی میافزاید: این اشتباه در گذشته انجام شده و قبلاً باید جلوی این کار گرفته میشد اما چاره اصلی کار برای پر آب شدن دوباره قناتهای یکی جلوگیری از زدن چاههای بیشتر است و دیگری به جای زدن سد، باید بندهای سنگ ملاتی زده شود، بندهای سنگ ملاتی چاره کار هستند و واقعاً میتوانند باعث شوند فشار و شدت آب قناتها جبران شود.
آب منطقهای مدعی است که احداث سد در منطقه "کاجو" میتواند باعث رسوبگیری سد زیردان شود اما مطالعاتی که توسط یک تیم تحقیقاتی مردم نهاد انجام شده نشان از این دارد که این ادعا اساس دقیق ندارد؛ هماکنون نیز با تغییر شرایط جوی در قصرقند خرماهای معروف آن کمی میترشند و مطمئناً اگر سدی احداث شود هوا شرجیتر شده و خرماها نیز بر اساس مطالعات انجام شده خواهند ترشید چرا که تجربه نشان داده وزارت نیرو سدی را احداث و آب را در آن ذخیره میکند تا فقط آب بخار شود و آب و هوا را شرجیتر کند!
انتهای پیام/395/ ت