به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات کودک و نوجوان در ایران سابقهای دیرین ندارد، تولدش به سالهای1300 تا 1320 باز میگردد، پس از انقلاب ادبیات کودک و نوجوان هم کمی و هم کیفی رشد کرد. نویسندگان جدیدی در این سالها پا به عرصه این ادبیات گذاشتند و محتواهای جدید یکی پس از دیگری به بازار عرضه شد، تا جاییکه دهه 60 و 70 را دوران طلایی ادبیات کودک و نوجحوان میدانند.
اما بعد از آن این ادبیات اگرچه به لحاظ کمی از رشد قابل توجهی برخوردار شد، اما هرگز به لحاظ کیفی به دوران پرشکوهش یعنی دهه 60 و 70 بازنگشت و حتی به آن نزدیک نیز نشد.
ادبیات کودک و نوجوان ایران با همه کاستیهایش به عنوان سکوی پرتاب ادبیات ایران به بازارهای جهانی در سالهای اخیر مطرح بوده است، اما در داخل با مشکلاتی دست و پنجه نرم میکند. رواج کتابهای زرد و بازاری و غلبه ترجمه بر تألیف را به عنوان مهمترین چالشهای ادبیات داستانی کودک و نوجوان در دهه 90 میتوان یاد کرد، موضوعی که از اواسط دهه 80 شروع شد و حالا با پایان دهه 90 همچنان ادامهدار و نگرانکننده است.
عدم توجه دولت روحانی به نشر کودک
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، در این زمینه به تسنیم گفت: مشکل اصلی ما این است که دولت یازدهم و دوازدهم نگاهی که دولتهای قبلی به نشر کودک داشتند، را نداشت. هر چه ما تلاش کردیم، تعامل کنیم تا اهمیت این کار را بدانند، به دلیل بیتجربگی و نداشتن کارشناسهای مبرهن توجه کافی به نشر کودک نکردند. من نمیدانم چرا این اتفاق رخ داد.
وی ادامه داد: به هر حال این عدم توجه موجب شد تا ترجمه بر تألیف غلبه پیدا کند، چرا که اقتصاد نشر باید بچرخد. ناشران نیز به دنبال کارهایی رفتند که تولیدات آنها سهلتر است، این موجب افت کیفیت کتاب کودک شد. از سوی دیگر در این یکسال و نیم اخیر و دوران کرونا، بچهها خانهنشین شدند نه مهمانی نه بازی نه پارک. این نوعی افسردگی ایجاد میکند که ترمیم آن هزینههای چند برابری دارد. ماهم هر چه به صورت حضوری و مکتوب به دوستان وزارت ارشاد گفتیم، فکری کنید، بیایید مسئله کتاب کودک را حل کنید. نه فقط به خاطر اقتصاد نشر بلکه برای اینکه کودکان را از این وضعیت خارج کنید، حتی یک نفر نیامد بگوید چه کنیم؟ هیچ کس هیچ سخنی نگفت.
افت تولید و غلبه ترجمه آسیب سالهای اخیر نشر
این ناشر ادامه داد: این بیتفاوتی موجب شد که هم کتاب کودک تولیداتش بسیار افت کند و هم ترجمه بر تألیف غلبه کند. علاوه بر آن آنهایی که آمده بودند تا از موقعیت سوء استفاده کنند به سراغ کتابهای پرفروش رفته و کتابسازی و قاچاق را رونق دادند.
فریدون با بیان این مطلب که حوزه نشر کودک نیازمند آسیبشناسی است، گفت: وقتی ما به لحاظ اقتصادی وضعیت مناسبی نداشتیم در تولید علم به سمت کارهای کمهزینه و کم زمانبر حرکت کردیم، وقتی یک کار تألیفی برای کودک چند سال زمان میبرد، ولی یک کار ترجمه در مدت سه تا شش ماه منتشر میشود و هزینهاش نیز کمتر است ناشر به آن سمت متمایل میشود.
وی با اشاره به کاهش شمارگان نشر کتاب گفت: در دهه 60 من به عنوان ناشر 20 هزار نسخه از یک کتاب را تولید میکردم، امروز حداکثر دو هزار نسخه از یک کتاب منتشر میشود. نویسنده باید چند ماه وقت بگذارد، بعد هزار نسخه از کتاب تولید میشود، از این هزار نسخه مبلغ ناچیزی بابت حقالتالیف به نویسنده میرسد تا زندگیاش را بگذراند؛ بنابراین نویسنده نیز وقت کافی نمیگذارد تا محتوایی که به شما میدهد از غنای کافی و خلاقیت و جذابیت لازم برخوردار باشد؛ از همین رو کتابها در تألیف هم به لحاظ محتوایی افت کرده است. وقتی افت کرد کتابهای ترجمهای که جذابیت بیشتری برای مخاطب کودک نسبت به تألیفیها دارند، بیشتر فروش میروند. در بستر زمان ذائقه کودک و نوجوان ما به سمت کتابهای ترجمهای میرود؛ کتابهایی که خدا میداند چه محتوایی را به خورد مخاطب میدهد. امروز این اتفاق افتاده است و هیچ کس هم مسئولیت آن را نمیپذیرد.
وی با اشاره به کتابهای زرد و بیمحتوای داخلی و فروش آنها در بازار گفت: متأسفانه چون برخی خانوادهها دانش کافی ندارند و مشکلات اقتصادی هم به وجود آمده است، خانوادهها به سمت کتابهای بیکیفیت که قیمت ارزانتری هم دارند، کشیده میشوند. در همین نمایشگاه کتاب مجازی که بهمنماه برگزار شد این مورد را به خوبی میشد مشاهده کرد.
قیمت تمام شده کتاب کودک بالاست
فریدونی با اشاره به انتقادات نسبت به قیمت بالای کتابهای کودک ادامه داد: درست است که ناشر تاکنون کاغذ را از ارشاد تهیه میکرد، اما قیمت زینک و جوهر و خدمات چاپ چهار رنگ که در کتاب کودک به کار میرود، چندین برابر گذشته شده است، به همین دلیل قیمت تمام شده کتاب کودک بالا در میآید.
حتی یک عنوان کتاب به ازای هر دانشآموز نداریم
وی همچنین با اشاره به حوزه کتاب نوجوان این حوزه را نیز متوجه آسیبهای بسیار برشمرد و یادآور شد: در کشوری که بالای 10 میلیون نفر نوجوان دارد، شمارگان کتاب نوجوان به 200 نسخه میرسد، وضعیت به گونهای است که در طول سال حتی یک عنوان نیز برای هر دانشآموز کتاب چاپ نمیشود. چه تجدید چاپی چه جدید.
عدم حمایت واحد پیشخرید ارشاد از کتابهای کودک و نوجوان
وی تصریح کرد: همانطور که گفتم وزارت ارشاد نیز در حالیکه ردیف بودجه دارد، حمایتی از نشر کودک و نوجوان نمیکند، سال گذشته من بین 70 تا 80 عنوان کتاب به واحد پیشخرید وزارت ارشاد معرفی کرده و خواستار حمایت برای انتشار شدم، تا به امروز یک جواب مبنی بر حمایت یا عدم حمایت به من ندادهاند. اگر فهرست کتابهای پیش خرید این دو سه سال اخیر را منتشر کنند یک کتاب کودک در میان آنها نیست. پس چگونه میشود انتظار داشت که حوزه کتاب کودک رشد کند؟
مدیریت فرهنگی در نشر کتاب کودک و نوجوان وجود ندارد
مدیر انتشارات محراب قلم افزود: اکنون وضعیت به گونهای است که هر ناشری بر اساس نگاههای خود تولید میکند، این گونه نیست که توصیه یا راهبردی از سوی مدیران فرهنگی وجود داشته باشد.
توصیههایی برای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
وی همچنین به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی توصیه کرد: اگر قبول داریم که کودکان آیندهسازان کشور هستند و در آینده نیاز به نیروی انسانی دلسوز داریم تا توسعه پیدا کنیم، باید از کودکی به تربیت بپردازیم و آموزش دهیم. باید آستینها را بالا بزنیم و برای این قشر فکری کنیم. یکی از راهها تولید کتاب خوب است. اگر این مسئولیت تولید کتاب بر عهده معاونت فرهنگی است باید عنایت ویژه کند. من به ناشران کاری ندارم به کلان کار که تولید کتاب است اشاره دارم. باید سیاستها مشخص باشد. نوع حمایتها معلوم باشد. باید این سیاستها تدوین شده و به افراد آگاه و متخصص ابلاغ و سپس پیگیری شود.
انتهای پیام/