شناسایی شهدای گمنام با تطبیق ژنتیکی خانواده‌ها انجام می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم در اصفهان، محمود تولایی پیش از ظهر امروز در نشستت خبری با اشاره به شناسایی و احراز هویت شهیدان حسین شکرائیان مدفون در دانشگاه صنعتی اصفهان و شهید کریم آزادیان مدفون در مسکن مهر فولاد‌شهر اظهار داشت: همانگونه که کشورهای مسلط و توسعه یافته درصدد ممانعت از دست‌یابی کشورهای درحال توسعه به علوم و فناوری‌های تاثیر‌گذار هستند، حوزه بیوتکنولوژی و ژنتیک از عرصه‌های نوین دانش است که کشورهای پیشرفته، کشورهای توسعه یافته را از این دانش محروم می‌کنند.کشور ما امروز پا به‌ پای کشورهای توسعه یافته حرف برای گفتن دارد.

وی افزود: به گفته رهبری کشورهای قدرتمند به دنبال انواع تحریم‌ها علیه کشورها از جمله حوزه ژنتیک هستند و با ساز و کارهای سخت ایجاد کرده، دسترسی به منابع دانش و فناوری را محدود کردند. خوشبختانه امروز بعدی از این دانش را در مرکز جامع ژنتیک و در شناسایی  شهدای گمنام می‌بینیم که این یک نقطه از اهداف آغازین مرکز ژنتیک بوده و امروز چندین سرویس و خدمت دیگری را پیشتاز است، حوزه‌ای همانند تبارشناسی، استعدادیابی بیماری‌ها و یافتن نقاط قوت ژنتیکی را شامل می‌شود و به همین جهت دانش استراتژیک تلقی می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک نور بیان کرد: دانش اطلاعات ژنتیکی مبتنی بر پدیده توارث است، هر پدری گنجینه‌ ژنتیکی مشخصی دارد که از پدر و مادرش به ارث برده و مادر نیز دارای گنجینه ‌ژنتیکی متفاوتی است که از پدر و مادر خودش به ارث برده و مجدداً در فرزند نیز نیمی از اطلاعات ژنتیکی تلفیقی پدر و نیمی از اطلاعات ژنتیکی تلفیقی مادر، آرایش جدیدی را به وجود می‌آورد و سلول جنینی است که در مراحل رشد و تکامل به مرحله‌ای می‌رسد که صدها تریلیون سلول را از همان سلول اولیه ایجاد می‌کند و اطلاعات ژنتیکی کامل به نام پلاک فنا‌ناپذیر به آن اطلاق می‌شود و از همین گنجینه ژنتیکی حتی در حوزه تبارشناسی ژنتیکی ایرانیان باستان و نمونه‌های هزار گذشته استفاده می‌کنیم.

تولایی در خصوص شناسایی و احراز هویت شهدا تصریح کرد: جستجوگران تفحص ابتدا در شرایط بسیار سخت مناطق کوهستانی، باتلاقی و رملی و شیارها و سنگرهای آغشته به مین ورود پیدا کرده و کار جستجو را انجام می‌دهند و در این راه جوانان ایثارگر تفحص‌کننده برای پایان دادن به چشم‌انتظاری پدران و مادران از جان خود می‌گذرند و تاکنون بیش از 50 شهید تقدیم شده است.

وی ادامه داد: نخستین کار بعد از تفحص این است که تیم‌ها بر مبنای ملزومات و امکاناتی که همراه بقایای به‌دست آمده است، بین پیکرهای مطهر ایرانی و اجساد عراقی تفکیک ایجاد می‌کنند که این تفکیک به صورت دقیق و با 15 مولفه صورت می‌گیرد. اما با این وجود مواردی بوده که بعد از آزمایشات و بررسی‌های بعدی، پیکرهای عراقی بوده که به عراق عودت داده شده و طبیعتا مبادلاتی نیز از دریافت شهدای ایرانی از خاک عراق صورت گرفته است و این پروسه بررسی و تفکیک اطمینانی را برای ما حاصل می‌کند. نهایتا بقایای پیکرهایی که فاقد مشخصات و پلاک باشند به مرکز ژنتیک نور تحویل می‌شوند و فرایندهای علمی، پیکرشناسی و اقدامات ژنتیکی صورت می‌گیرد.

رئیس مرکز ژنتیک ایران گفت: آمار نشان می‌دهد که حدود 3 هزار شهید دیگر باید در تفحص‌های برون مرزی و مناطق عملیاتی استمرار یابد تا به پیکر شهدا و شناسایی آن‌ها دست پیدا کنیم. یکی از مشکلاتی که ما در این زمینه داریم و امکان فراخوان عمومی برای خانواده‌های دارای شهید مفقودالاثر نیز این است که فرایند تفحص پیکر شهدا و شناسایی آن به طول می‌انجامد و باعث می‌شود خانواده‌های جاویدالاثر مخصوصا مادران بزرگوار شهدا دچار پروسه چشم‌ انتظاری و استرس مضاعف می‌شوند، زیرا ممکن است  تفحص و شناسایی و احراز هویت شهدا سال‌ها به طول انجامد. به همین دلیل با روش‌های دیگری از جمله پایش سلامت خانواده‌های دارای شهید جاویدالاثر، به پروفایل ژنتیکی  آن‌ها دسترسی پیدا کنیم، نمونه‌های خانواده‌ها دریافت و بانک نونمه‌ها تکمیل می‌شود.

تولایی با اشاره به دیگر مراحل بررسی پیکر شهید اظهار داشت: چندین مرحله آزمایشگاهی طی می‌شود، این پروسه زمان‌بر است چرا که باید به پروفایل مطلوب ژنتیکی شهید دست پیدا کنیم. احتمال دارد پیکر شهدا در مناطقی هستند که تحت تاثیر وضعیت آب و هوایی و زمین شناسی، اجزای مخلوط به دست می‌آید یا ممکن است مانند جنایت ابوفلوس که تعداد زیادی غواصان ما را در گور دسته جمعی ریختند، باشد و حدود 45 روز تنها تفکیک این شهدا زمان برد تا اجزای مخلوط را از هم مجزا کنیم و هر مورد که به قطعیت نرسد، کد می‌خورد و نمونه برداری می‌شود و با آزمایش ژنتیک در نهایت و با قطعیت اجزا به هم ملحق می‌شود.

وی افزود: بعضی از پیکرها مربوط به وقایعی مانند بمباران بوده و در طی آزمایشات آنالیز جنسیت و سن صورت می‌گیرد تا اطلاعات پیکر شناسی تکمیل و برای آزمایش ژنتیک فرستاده می‌شود. بعد از انجام آزمایشات ژنتیک و دریافت پروفیل ژنتیکی اطلاعات در پایگاه داده تخصصی وارد می‌شود و اطلاعات بیولوژیک تبدیل به داده‌های بایواینفورمتیکس می‌شود. از طرفی خانواده ها اظهارنامه‌ای شامل مکان و عملیات شهادت و تاریخ احتمالی شهادت پر می‌کنند و این اطلاعات ثبت می‌شود. کارتی نیز از کمیته جستجوی مفقودین می‌آید که پیکر یافته شده در چه نقطع عملیاتی، در چه تاریخی و توسط چه گروه تفحص و کروکی شناسایی شده و مجموعه همه اطلاعات باید با هم هم‌راستا باشد تا به تشخیص قطعی ما کمک کند.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک نور بیان کرد: نمونه‌گیری از خانواده شهدا نیز توسط تیم‌های ما انجام می‌شود. از پدر و مادر و یا در صورت تاهل شهید از فرزند و همسر نمونه دریافت می‌شود. در صورتی که پدر و مادر در قید حیات نباشند، از خواهران و برادران نمونه‌گیری انجام می‌شود. نهایتاً در سامانه نرم افزاری نور(GIS) وارد می‌شود و هر نمونه استخوانی که منجر به دریافت پروفیل ژنتیکی شهید شده است در این نرم‌افزار با نمونه خانواده‌ها تطبیق و شناخته می‌شود. همچنین از طریق شاخص‌های ژنتیکی قطعات یافت شده از یک شهید، قطعات با چند آزمایش شناسایی و به هم ملحق می‌شود و سرانجام نامه‌ای مبتنی بر انطباق ژنتیکی شناسه شهید و خانواده شهید صادر و به خانواده اطلاع داده می‌شود.

تولایی از توسعه علم ژنتیک و خدمات بیشتر این علم به مردم اضافه کرد: خدمت دیگری که در حوزه ژنتیک در حال توسعه است، شکل‌گیری سامانه ژنتیک مشاغل پر خطر برای مشاغلی مانند اورژانسی، نظامی و هوایی است که با گرفتن نمونه، اطلاعات ژنتیکی فرد در بانک محفوظ است که در زمان حادثه، با کمترین زمان احراز هویت صورت گیرد. 

وی در خصوص نرم افزار نور (GIS) که از طریق آن انطباق ژنتیکی پیکرها با خانواده‌های شهدا صورت می‌گیرد، بیان کرد: این نرم افزار امکان دسترسی دیگران به داده های ژنتیکی ما را ناممکن می‌شود. نرم‌افزارهایی که کشورهای بیگانه ارائه می‌دهند بسیار گران است و به صورتی است که به اطلاعات ژنتیکی دیگر کشورها دست پیدا می‌کنند و به عنوان تهدیدات بیولوژیک علیه کشور ما بهره‌گیری می‌کنند. ما برای صیانت از داده‌های بیولوژیک کشور خودمان، تیم مهندسی بایوانفورماتیک و IT تلاش کردند و اولین ورژن نورGIS را در سال 1390 در چهارمین همایش بایوانفورمتیکس ایران رونمایی و ورژن جدید با قابلیت‌های بیشتر در سال گذشته رونمایی شد که خوشبختانه به دست جوانان سربلند کشور خودمان صورت گرفته تا امکان سواستفاده‌ها و تهدیدات بیولوژیکی توسط کشورهای دیگر را به صفر برساند.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک نور در خصوص توقعات این مرکز برای ادامه کار جدی در شناسایی و احراز شهدای گمنام خاطرنشان کرد: تاکنون سپاه پاسداران عزم جدی در کمک به این مرکز و همتی برای کار تشخیص به کار برده است. شهدای تفحص شده از گروه‌های بسیج، ارتش، سپاه و ژاندارمری در زمان دفاع مقدس هستند و در تشخیص و احراز هویت شهدا، بنیاد شهید و حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در استان‌ها حلقه وصلی است که باید با همراهی مرکز ژنتیک نور، خانواده‌های شهید جاویدالاثری که هنوز نمونه‌گیری نکرده‌اند، به شیوه‌ای مختلف و در قالب پایش سلامت، نمونه‌گیری انجام و فرایند شناسایی و احراز شهدی گمنام با سرعت بیشتری صورت گیرد. همچنینی دستگاه‌هایی که حمایت مالی آن‌ها در این مسیر به مرکز ژنتیک نور صورت می‌گیرد، حمایت ویژه‌ای کنند تا کار احراز و شناسایی شهدا به سرعت انجام و به چشم‌انتظاری خانواده‌های شهدا خاتمه دهیم.

انتهای پیام/163/ش