به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سد گُتوند، یکی از ابرپروژههای عمرانی ایران است که با بیش از 20 سال پشتوانه مطالعاتی، حدود 10 سال پیش به بهرهبرداری رسید. در 10 سالی که از بهرهبرداری از این پروژه بزرگ مهندسی میگذرد، با وجود آنکه آبی باکیفیت از سد تنظیمی گتوند به پاییندست رهاسازی میشود، اما کیفیت آب کارون در شهرهای پاییندست این سد، بسیار نامطلوب است.
برخی افراد صاحب تریبون، احداث و بهرهبرداری از سد گتوند را عامل کاهش کیفیت آب کارون اعلام میکنند، اما واقعیتی پشت این قبیل اظهارات وجود دارد که این افراد تلاش میکنند با هیاهوی رسانهای واقعیتی را پنهان کنند و این واقعیت چیزی نیست جز "ورود آلایندههای متعدد به رودخانه کارون در پاییندست سد گتوند".
خبرنگار تسنیم با سفر به محل احداث سد گتوند، بازدید میدانی از طول رودخانه کارون و استفاده از دستگاه EC سنج (سنجش شوری آب) به اطلاعات جالبی از منابع آلاینده آب کارون دست یافت. علت اینکه ماه آبان برای این سفر انتخاب شد، این است که در ماه آبان، کمکیفیتترین آب را در طول رودخانه کارون و البته در مخزن سد گتوند نسبت به دیگر ماههای سال داریم چرا که حجم آب با رهاسازی ذخایر قبلی در تابستان و مهرماه به شدت کاهش یافته و هنوز آوردهای جدید ناشی از بارشهای سال آبی جدید، به مخزن سد گتوند و رواناب کارون اضافه نشده است.
بر اساس استاندارد 1053 ملی ایران، حداکثر TDS مطلوب آب آشامیدنی 1000 (EC=1600) و حداکثر مجاز آن 1500 (EC=2500) میکروموس بر سانتیمتر است.
جدول زیر حاصل طی مسافت از محل سد گتوند تا پل کیانپارس اهواز در روز دوازدهم آبانماه سال جاری و سنجش EC آب رودخانه کارون در نقاط مختلف است.
| محل سنجش EC آب کارون | مقدار EC آب (میکروموس بر سانتیمتر) |
| لایه بالایی مخزن سد گتوند | 785 |
| محل سد تنظیمی گتوند | 1000 |
| شهر گتوند | 1058 |
| پل بند قیر | 5770 |
| پل کیانپارس اهواز | 3630 |
کیفیت آب رهاسازی شده از سد گتوند، همواره از محل سد تنظیمی گتوند اندازهگیری میشود؛ چرا که بنابر تشخیص مهندسان بهرهبردار و براساس اعلام نیاز دیسپچینگ یا سازمان آب و برق خوزستان، در برخی از اوقات سال، آب از لایههای مختلف سد به سمت پاییندست رهاسازی میشود و تمام آب رهاسازی شده از محل سد تنظیمی گتوند که ایستگاه ثابت سنجش کیفیت آب دارد عبور میکند و از آنجایی که بین محل سد تنظیمی گتوند تا سد گتوند (فاصله 8 کیلومتری در طول رودخانه) هیچ منبع آلایندهای وجود ندارد، سنجش کیفیت آب در محل سد تنظیمی گتوند، شاخص بهرهبرداری از سد گتوند شناخته میشود.
در روستاهای پاییندست سد تنظیمی گتوند، همواره کشاورزی با آب رهاسازی شده از سد گتوند در جریان است و در ماههای مختلف سال در این زمینهای کشاورزی، محصولات مختلفی کشت میشود.
در جریان بازدید از روستاهای پاییندست سد تنظیمی گتوند، به چند زمین کشاورزی در شهرک شهید سلطانی مراجعه کردیم که در آن، محصول هویج در سطح وسیعی کشت شده بود.
محل زمینهای کشاورزی بازدید شده بر روی نقشه
کشت هویج در پاییندست سد تنظیمی گتوند
هویج محصولی است که حساس به شوری با درجه متوسط طبقهبندی میشود و در صورتی که آب رهاسازی شده از سد تنظیمی گتوند شور بود، زمینهای حاصلخیز پاییندست برای کشت انواع محصولات از جمله هویج در دهها روستا وجود نداشت.
اما داستان آلودگی کارون و شوری آب، از محل سد تنظیمی گتوند تازه آغاز میشود. در پاییندست سد تنظیمی گتوند، شهر گتوند واقع شده که تمامی فاضلاب انسانی این شهر به صورت خام وارد رودخانه کارون میشود. همچنین پساب کشاورزی این شهر و روستاهای اطراف آن نیز مستقیماً وارد کارون میشود.
آلایندههای سد گتوند تا بند میزان شوشتر شامل:
زهکش گتوند ـ زهکش ترکالکی ـ زهکش جنت مکان ـ زهکش پاییندست جنت مکان ـ رودخانه شورعقیلی
ورود پسابهای کشاورزی در منطقه ترکالکی به یک کانال روباز که به رودخانه کارون منتهی میشود
آلایندههای رودخانه گرگر شامل:
فاضلاب شهرستان شوشتر و روستاهای اطراف ـ پساب حوضچههای پرورش ماهی
ورود پساب استخرهای پرورش ماهی به شاخه گرگر رودخانه کارون
آلایندههای رودخانه شطیط شامل:
فاضلابهای شهرستان شوشتر و پسابهای کشت و صنعت کارون و امام خمینی(ره)
آلایندههای رودخانه دِز شامل:
فاضلابهای روستایی ـ پساب زمینهای کشاورزی ـ پسابهای کشت و صنعت کارون، هفتتپه، میانآب و امام خمینی(ره)
آلایندههای محدوده شهرهای ملاثانی تا اهواز شامل:
فاضلابهای شهری ـ پسابهای کشاورزی ـ پسابهای صنعتی
بررسیهای میدانی خبرنگار تسنیم از رودخانه کارون نشان میدهد، آبی که با درجه شوری مطلوب (مناسب برای آشامیدن) از سد گتوند رهاسازی میشود، به علت ورود آلایندههای متعدد در پاییندست سد به آن، به آبی بیکیفیت و شور در شهرهای پاییندست تبدیل میشود.
در واقع اگر آب مقطر نیز از سد گتوند به سمت پاییندست رهاسازی شود، درجه شوری آب کارون در شهر اهواز به بیش از 3000 واحد خواهد رسید.
* محمدرضا کیاشمشکی
انتهای پیام/؛