خبرگزاری تسنیم، مبارزه جدی با قاچاق، نوعی حمایت از صنایع ملی تلقی میگردد. این مبارزه، در افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی، میتواند نقش بسزایی ایفا کند. زیرا قاچاق با ورود کالاهای مشابه خارجی که حقوق گمرکی آنها پرداخت نشده و در نتیجه قیمت پایینتری نیز دارند، رقابت برای صنایع را حتی در بازار داخلی دشوار میسازد و به تعطیلی و رکود صنعتی، به افزایش بیکاری و به بحرانهای اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی، منجر میشود.
قاچاق در استانهای ساحلی جنوب کشور، نمود بیشتری دارد، بهگونهای که طبیعت غیرحاصلخیز اکثر استانهای مذکور، عدم دسترسی یا دسترسی پایین به نیازهای اولیه، ناتوانی در تولید، نبود یا کمبود شغل در کلیه حوزهها، درآمد پایین و هزینههای معیشتی بالا، همگی زمینهساز قاچاق و مشکلات اقتصادی و امنیتی بودهاند. همچنین چهار استان جنوبی مذکور همجوار دریا، از لحاظ جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی، نیز مستعد قاچاق هستند. مبارزه جدی با قاچاق از طریق اشتغالزایی در حوزه شیلات، از مهمترین الزامات حمایت از اقتصاد و در نهایت تامین امنیت ملی ایران است. در این راستا، وضعیت اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی چهار استان مرزی جنوبی مذکور، در جدول 1 آورده شدهاند.
انگیزه پیوستن بومیان استانهای مذکور به باندهای قاچاق، تامین معیشت و منفعت مالی است. گرایش ابتدایی بومیان به قاچاق، به عللی چون بیکاری و فقر است. از علل اصلی فقر بومیان چهار استان جنوبی همجوار آبهای آزاد، سوء مدیریت آب و در نهایت بیکاری در حوزههای کشاورزی، دامپروری و آبزیپروری است. از اینرو توصیه میگردد از خروج آب رودخانهها از کشور و ورودشان به دریای عمان و خلیج فارس و یا ورودشان به تالابها و پشت سدها جداً خودداری گردد و این آبها پس از تصفیه به منابع آبهای شیرین زیرزمینی استانهای مذکور و سایر استانهای کشور تزریق گردند. همچنین پیشنهاد میگردد از توصیهها و راهکارهای سیاستی در حوزه تامین آب و امنیت دائمی آبی ایران و جلوگیری از هدر رفت آب در کلیه حوزهها (بالاخص حوزه کشاورزی) که توسط اکثر متخصصان حوزه آب ارائه شدهاند، استفاده شود.
مبارزه جدی با قاچاق از طریق اشتغالزایی، از مهمترین الزامات حمایت از اقتصاد و در نهایت تامین امنیت ملی است. از عوامل تاثیرگذار اشتغالزا در مبارزه با قاچاق و کاهش آن، شیلات (آبزیپروری و صیادی) و صنایع تبدیلی تکمیلی پیرامونش است. آبزیپروری یکی از شاخههای علوم دامی است که بخش نسبتاً جدیدی در اقتصاد ملی است. آبزیپروری، موجب ارتقای امنیت غذایی و افزایش اشتغالزایی میشود. بهطوریکه رشد فزاینده و آیندهای مطمئن نسبت به دیگر شاخههای علوم دامی از نظر ریسکپذیری در تامین غذایی و ایجاد بازا کاری در جهان دارد. از عوامل تاثیرگذار شیلات در مبارزه با قاچاق میتوان به پرورش شیلاتی اشاره شده در جدول 3، ارتقاء دانش در حوزه شیلات، مدیریت کاهشی هزینههای تولید، توسعه صنایع تبدیلی تکمیلی در حوزه مذکور، ارتقاء دانش بازاریابی محصولات شیلاتی، تقویت صادرات محصولات مذکور، مبارزه با نفوذ قاچاقچیان و مافیا بر بازارهای تجاری در مناطق جنوبی مذکور و افزایش جاذبه سرمایهگذاری در حوزه شیلات، اشارهای داشت. در ادامه، وضعیت سطوح زراعی چهار استان مذکور بهعنوان بستری برای فعالیتهای شیلاتی، بررسی میگردند:
جدول 2: وضعیت سطوح زراعی استانها
سطح (هزار هکتار) | سال | 1398 |
| سیستان و بلوچستان | هرمزگان | بوشهر | خوزستان |
زیر کشت آبی | 129/8 | 67 | 49 | 966/7 |
زیر کشت دیمی | 6/4 | 0 | 90/1 | 242/2 |
کل زیر کشت رفته | 136/2 | 67 | 139/1 | 1208/9 |
زیر کشت نرفته | 147/8 | 89/9 | 360/9 | 1291/1 |
منبع: همان
جدول 3، وضعیت اشتغال بالقوه در حوزه شیلات و فضای مورد نیاز برای پرورش در حوزه مذکور را نشان میدهد.
جدول 3: وضعیت اشتغال بالقوه
| اشتغال بالقوه |
به ازای پرورش ماهیان خوراکی در استخر در هر هکتار | 7/5 (مستقیم) 103 (غیر مستقیم) 17/6 (غیر مستقیم در غیر صنایع تبدیلی) 85/4 (غیر مستقیم در صنایع تبدیلی) |
به ازای پرورش ماهیان زینتی در هر هکتار | 67/8 (مستقیم) 339 (غیر مستقیم) |
به ازای پرورش زالوی طبی در 3/1 درصد از هکتار | 50 (مستقیم) |
منبع: کتابچه نظام دامپروری کشور
جدول 4: جمعیت (میلیون نفر) در سال 1398
استان | سیستان و بلوچستان | هرمزگان | بوشهر | خوزستان |
جمعیت | 2/98 | 1/9 | 1/23 | 4/88 |
منبع: مرکز آمار ایران
جدولهای 5 و 6 و 7، در مقایسه با جمعیت استانها در سال 1398 ( جدول 4 )، دورنمایی از فرصتهای شغلی بالقوه در شیلات استانها را در سال 1398، نشان میدهند.
زالوها از خانواده کرمهای حلقوی بوده و حدود 650 گونه از آنها در جهان یافت میشود که در این میان تعداد بسیار محدودی، بهمنظور مصارف درمانی استفاده میشوند. در ایران زالوها غالباً در مناطق معتدل وگرم و در آبهای شیرین زندگی میکنند. مهمترین گونه زالو در ایران، بهعنوان زالوی طبی مورد استفاده قرار گرفته و تکثیر و پرورش آن توسعه یافته است. علاوه بر استفاده مستقیم از زالو طبی برای درمان، استخراج فرآوردهها و بزاق زالو که حاوی آنزیم هیرودین (بیحس کننده و رقیق کننده خون و ضد انعقادی)، آنزیم بدلین (ضد تورمی)، آنزیم دستابیلاز (باز کننده عروق از پلاکت و گرفتگی)، آنزیم آنتی الاستاز (ضد حساسیت و آلرژی)، آنزیم اورگلاز (ضد درد) و دیگر آنزیمها است، در ایران رونق دارد. از کاربریهای دیگر زالوی طبی، استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی است.
حوزه شیلات علاوه بر آبزیپروری، شامل صید و صیادی هم میشود. کل ناوگان ماهیگیری جهان از سال 2008 ثابت و در حدود 6/4 میلیون فروند کشتی، لنج و شناور بوده است که 75 درصد (4/3 میلیون فروند) این ناوگان متعلق به آسیا است که سهم ایران از آسیا تنها 10546 (نزدیک به 31/0 درصد) فروند کشتی، لنج و شناور در سال 1397 بوده است. این نشان دهنده ضعف در حوزه کمی این ناوگان در ایران است. براساس اطلاعات سال 1398، سرانه اشتغال به ازای هر شناور (کشتی، قایق و لنج) در سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان بهطور متوسط بهترتیب نزدیک به 11/2، 5/6، 9/7 و 30/5 نفر فرصت شغلی بوده است. تعداد شناورهای مذکور بهترتیب 1979، 2118، 414 و 703 شناور و تعداد صیادان 22100، 11840، 4000 و 21500 نفر بودهاند. با حمایت حاکمیتی نه دولتی در راستای گسترش ناوگان مذکور، میتوان شاهد شکوفایی این ناوگان، افزایش اشتغالزایی در حوزه صید دریایی و در نهایت کاهش قاچاق بود. در این راستا، جلوگیری از صید ترال و پیالهای توسط کشتیهای سایر کشورها (مثل چین و ...، چه تحت اجاره ایرانیان باشند چه نباشند) توسط حاکمیت نه دولت، اقدامی ابتدایی، اما حیاتی و الزامی است. کمبود سرمایه در گردش برای گسترش این ناوگان، عدم استفاده از دانش و تکنولوژی روز دنیا در ناوگان فعلی و مشکلات بیمهای و معیشتی صیادان، از معضلات دیگر حوزه شیلات هستند.