به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در مقاله "محسنبنعلی(ع)" در جلد اول دانشنامه فاطمی آمده است:
محسنبنعلی(ع)، سومین پسر و آخرین فرزند حضرت فاطمه(س) است، برای او جز این نام لقب و کنیه دیگری ذکر نشده است. سرگذشت ایشان در منابع بهصورت پراکنده و مختصر آمده است.
در منابع متقدم شیعه و اهل سنت نام محسن(ع) را جزو فرزندان فاطمه(س) ذکر کردهاند و برخی نسبشناسان هم به نام او تصریح کردهاند و حتی یکی از کنیههای حضرت فاطمه(س) اممحسن ثبت شده است.
با این همه در شرح حال سومین پسر فاطمه(س) در منابع شیعه و اهلسنّت تفاوتهایی وجود دارد که در منابع شیعی تأکید شده است که رسول خدا(ص) قبل از تولد او، وی را محسن نامید.
در منابع اهلسنّت درباره نامگذاری محسن(ع) روایتی نقل شده است که از محتوای آن استفاده میشود که محسن(ع) پس از تولد، نامگذاری شده و در زمان حیات رسول خدا(ص) به دنیا آمده است.
محتوای این روایت، خدشهپذیر است، زیرا قدیمترین منبع موجود که در آن گفته شده است پیامبر(ص) پسران فاطمه(س) را نامگذاری کرده، فقط ولادت و نامگذاری حسن(ع) و حسین(ع) گزارش شده و از ولادت محسن(ع) و این که رسول خدا(ص) نام او را برگزیده است، خبری وجود ندارد.
صرفنظر از محتوای این روایت منابع اهلسنّت درباره زمان ولادت محسن(ع) اظهارنظر نکردهاند و برایناساس، تولد محسن(ع) در زمان رسول خدا(ص)، با استناد بر روایتی که از هانیبنهانی درباره نامگذاری رسیده است، پذیرفتنی نیست.
علمای اهلسنّت درباره سرانجام محسن(ع) نیز اختلاف دارند، برخی گزارش کردهاند که محسن(ع) در کودکی از دنیا رفت؛ اما هیچیک، زمان آن را مشخص نکردهاند. برخی نیز ادعا کردهاند که محسن(ع) در زمان ولادت از دنیا رفت و عدهای نیز گفتهاند که محسن(ع) سِقط شد؛ اما از سبب سقطشدن و این که چه کسانی بر آناند که او سقط شده است، سخن نگفتهاند.
در برخی از منابع اهلسنّت گزارشهایی با جزئیات بیشتر وجود دارد که نشان میدهد محسن(ع) پس از رحلت رسول خدا(ص) و در جریان حمله خلیفه دوم و اطرافیانش به خانه فاطمه(س) سقط شده است.
ابنابیالحدید نیز گزارشی آورده است که در آن از عاملان سقط جنین فاطمه(س) سخن به میان آمده و به نام محسن(ع) تصریح شده است. وی از استادش، ابناسحاق، خبر مهدورالدم بودن هباربناسود را – که با ترساندن باعث شده بود زینب، دختر رسول خدا(ص)، فرزندش را سقط کند – برای یکی از علمای معاصر خود به نام ابوجعفر نقل کرده و وی بدو گفته است: "اگر رسول خدا(ص) در قید حیات بود، خون کسی را که باعث سقط جنین فاطمه(س) شده بود نیز مهدور میدانست".
وجود برخی اخبار در منابع اهلسنّت نشان میدهد که در قرن سوم و چهارم هجری، در بین مورخان اهلسنّت، ماجرای سقط محسن(ع) و عامل یا عاملان آن، شناختهشده بوده است و کسانی از اهلسنّت که به آن اذعان داشتهاند، نیز مشهور بودهاند.
به نظر میرسد یکی از دلایل اصلی انعکاس نیافتن جزئیات سرگذشت محسن(ع) در منابع اهلسنّت، ترس علمای اهلسنّت از متهمشدن به رافضیگری بوده است. با این همه علمای اهلسنّت شهرت سقط شدن محسن(ع) را در نزد شیعیان ذکر کردهاند.
در منابع شیعی درباره سرانجام محسن(ع) گزارشهای بیشتری وجود دارد. قدیمترین منبع در این باره، کتاب سلیمبنقیس هلالی عامری است، که طبق گزارشی از سلمان، آورده است که قُنْفُذ درِ خانه فاطمه(س) را فشار داد و پهلوی فاطمه(س) شکست و فرزندش سقط شد؛ اما در این منبع، از نام فرزند سقطشده سخنی نیست.
طبری امامی از قول امامصادق(ع) نقل کرده است که قنفذ، غلام عمر، به دستور وی با پاشنه شمشیر به فاطمه(س) زد که باعث سقط محسن(ع) شد.
به نوشته مسعودی، سَروَر زنان عالَم را چنان پشت در فشار دادند که محسن(ع) را سقط کرد، و این ماجرا در هنگام گرفتن بیعت و هجوم به خانه فاطمه(س) رخ داد.
شیخ صدوق هم آورده است که زهرا(س) چنان بین در و دیوار فشار داده شد که محسن(ع) را سقط کرد. به گفته خصیبی، به سبب تازیانه و لگد قنفذ، فاطمه(س) محسن(ع) را سقط کرد.
ابنقُولَوَیْه قمی، قنفذ و اربابش را قاتلان محسنبنعلی(ع) خوانده است. همچنین از امامصادق(ع) نقل شده است که حضرت فاطمه(س) فدک را مطالبه کرد و ابوبکر آن را با نوشتهای به فاطمه(س) بازگرداند، در راه بازگشت به منزل، عمر نوشته را در دست فاطمه(س) دید و از محتوای آن آگاهی یافت، خواست آن را بگیرد، اما فاطمه(س) آن را نداد، عمر به زور متوسل شد و با لگد به فاطمه(س) زد که باعث سقط محسن(ع) شد.
علوی، از نسبشناسان برجسته، درباره محسن(ع) اظهار داشته که شیعه، روایت محسن(ع) و لگد را گزارش کرده است و من در برخی کتابهای نسبشناسان، ذکر محسن(ع) را دیدهام. پیگیری این اقوال در طول تاریخ، نشان میدهد که در نزد شیعه، سقط شدن محسن بهواسطه ضربت، مشهور بوده است و کسانی از اهلسنّت نیز بدان قائل بودهاند.
انتهای پیام/