آیت‌الله اعرافی: جریان‌های علوم عقلی در روند تاریخی حوزه جریان نیرومندی بود
گروه استانها ـ مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه جریان‌های علوم عقلی در روند تاریخی حوزه جریان نیرومندی بود، گفت: حضور ما در مباحث عقلی باید راهبردی باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم به نقل از مرکز خبر حوزه، آیت‌الله اعرافی در همایش رونمایی از نقشه جامع عرفان نظری که به همت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و در این مؤسسه برگزار شد، از میراث عظیم گذشته این مؤسسه، خدمات و تلاش‌هایی که محققین و مسئولین این مؤسسه در خدمت معارف دینی ارائه می‌دهند، تقدیر کرد و اظهار داشت: حوزه‌های علمیه در عمده ادوار از مجموعه امتیازات برخوردار بودند. یکی از آنها، بهره‌مندی از توان بالا و نیرومند در اندیشه‌ورزی و علوم عقلی است.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان داشت: از همان آغاز عصر غیبت صغری و کبرا، در حوزه‌های علمیه متفکران و اندیشمندان دارای تفاوت‌ها و گرایش‌هایی بوده‌اند و جز در مقاطعی، غالباً همه دارای بنیه‌های خوب هستند.
وی ادامه داد: متکلمین ما هم صاحبان توانایی عقلی بودند، از شیخ صدوق تا شیخ مفید فاصله‌ای است، اما همه دارای قوت استعدادهای عقلی بودند و قدرت عقلی جریان‌های علوم عقلی در روند تاریخی حوزه جریان نیرومندی بوده و با وجود پاره‌ای اختلافات، توان نیروی عقلی حوزه و علمای ما ممتاز بود.
آیت الله اعرافی گفت: اندیشه متعالی اسلام که در آینه زلال معارف اهل بیت (ع) تجلی کرد، این تجلی عقلی و عمیق بود. این امتیاز در همه جریان‌ها رخ نمود و موارد اندکی است که از آن مرزها عبور شد این امتیاز جدی حوزه‌های علمیه است.
آیت الله اعرافی گفت: کسی که این سخن را می‌گوید از بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز علمی در دنیای اسلام یا بازدید کرده یا مطلع است و ده‌ها داستان در ذهن او مجسم است و در مواردی کاستی‌های جدی در اندیشه عقلی و عمق عقلی دیگران را مشاهده کرده است.
وی بیان داشت: در گفت و گوهایی که با صاحب نظران دینی می‌شد، وقتی سخن از معارف عقلی مطرح می‌شد، ضعف مشهود بود. این خصوصیات مهم است که رهبری فرمودند، این عمق عقلی و فلسفی باید در حوزه استمرار یابد و این اندیشه‌ورزی رشد و به بالندگی برسد.
آیت الله اعرافی گفت: این تمایز و وصف دلربایی عقلی، باید در نهاد حوزه به معنای عام استوار بماند و پیش برود و البته مطابق تطورات امروز حضور داشته باشد و در نقد و گفت‌وگوها حضور و رقابت جدی لازم است.
عضو فقهای شورای نگهبان، افزود: حضور ما در مباحث عقلی، معرفتی باید دقیق، جامع و راهبردی باشد و نیاز داریم. این کاری است که باید در حوزه به آن پرداخته و این ویژگی تاریخی حوزه باید بماند و بر اساس نیاز، بالنده شود.
وی اظهار داشت: در حوزه اثباتی و تعاملی و مواجهه با جریان‌های گوناگون در جهان، اندیشه عقلی و عرفانی توان ما را افزایش می‌دهد. آنچه در نظرات فقهی و حدیثی داریم عمیق است اما این دستمایه عقلی است که می‌تواند قدرت مواجه و گفتمانی ما را افزایش دهد و بنده در مراکز علمی دنیا عظمت این دستمایه عظیم فکری عقلی و عرفانی که سبب افزایش قدرت گفتمانی ما می‌شود، به خوبی حس کردم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان داشت: در عقل‌بسندگی حرف‌های زیادی زده شده است. ما منطق واضحی داریم. این از امتیازات منطقی و دینی ما است و آن این است که عقل راهبر و دال به وحی و نقل است ما تعبد بی‌ریشه و دین صرفاً احساسی را قبول نداریم؛ تعبد و اندیشه دینی، بر پایه مستدل عقل است.
وی با بیان اینکه عقل سطحی را قبول نداریم، بیان داشت: عقل کامل دال به وحی است و کاستی‌ها را از خود دور می‌کند و از وحی خود را سیراب می‌کند. ما عقلی را قبول داریم که دال به وحی و در پرتو وحی غنای بی نظیر پیدا کرده است.
آیت الله اعرافی گفت: عقل به مثابه روش در منظومه فکری بسیار کارساز است، اما حدود آن معلوم شده است. در فقه به عنوان مستقلات عقلیه دایره اش مشخص شده است و حتی وقتی عقل ما را به سمت ظهورات و حجج معتبر می‌رساند، اینجا معتبر است؛ اما وقتی عقل ظنی و سست می‌شود، اینجا قیاس، سست می‌شود.
وی عنوان کرد: اگر روزی دایره عقلی و اجتهاد را در حوزه‌های عقلی و نقلی فراهم کنیم، روش روشنی وجود دارد و مرحوم آیت الله مصباح از خصوصیاتشان صاحب سبک در اندیشه عقلی و فلسفی بودند و این مؤسسه هم مبتنی بر همین روش است. به هر حال باید اجتهاد کلامی و عقلی و متدلوژی آن غنای بیشتری پیدا کند و این متدلوژی و در حوزه عقلی و نقلی و گزاره‌های توصیفی و مایه توزی و در حوزه‌های عقلی، تفسیر و علوم انسانی ارتقا یابد.
آیت‌الله اعرافی گفت: نظریه ما، خود بسندگی عقل است، ولی نه به مفهوم سطحی غیر عمق، بلکه نظریه درست و عمیق و متدولوژی اجتهاد عقلی و اتکاء بر عقل و تکیه روش در موارد مختلف حدیث و عرفان و همه علوم اسلامی را قائل هستیم و این متدلوژی نیازمند غنا و پردازش جامع‌تر و بیشتر است.
عضو فقهای شورای نگهبان افزود: در عرفان دو مواجهه می‌توان داشت. یکی نظری است که جای بحث دارد و دیگری آن مباحث عرفان نظری پیشران مهم فلسفه است. کسی نمی‌تواند انکار کند که تولد حکمت متعالیه با پیشرانی مکاتب فلسفی و مباحث عرفان نظری بوده است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: هنوز هم اگر کسی در آیات قرآن و منابع دینی تفکر کند، احساس می‌کند که با همه پیشرفت حکمت متعالیه و عقل نظری، در این ذخیره الهی مباحثی مانده است که نیازمند پیشرفت بیشتر اندیشه عقلی است.
وی افزود: اگر کسی متون دینی را توجه کند، به چیزهای می‌رسد که نمی‌تواند با تورهای فعلی فهمیده شود، منابع دینی همیشه در جایگاه بلند قرار دارد و انسان باید به ما انزل الله ایمان داشته باشد.
عضو خبرگان رهبری در ادامه، بیان داشت: اما امروز حوزه علمیه به عنوان برنامه‌ریز، دارای مجموعه‌ای از رویکردها‌ست که تاکنون ده‌ها طرح و برنامه به عنوان طراحی و بعضی اجرا شده و در این سیاست‌ها و منظومه علوم عقلی جایگاه مناسبی دارد.
وی افزود: در درختواره علوم اسلامی که ابلاغ شد، در درون این طرح، علوم عقلی و عرفان با توجه به ملاحظات مراجع و بزرگان حوزه هم مورد توجه است. حوزه ادیان و مذاهب، منطق و عرفان و فلسفه از جمله این موارد است و امروز حوزه می‌تواند بگوید نقشه جامع راه توسعه علوم اسلامی را دارد.
انتهای پیام/ش
