به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، نام و آوازه این شهر تاریخی موضوعی نیست که قابل کتمان یا انکار باشد، شیراز را همه به آرامگاه حافظ، سعدی و خواجوی کرمانی میشناسند یا اینکه در یک وجه دیگر حرم احمدبنموسی(ع) است که نخستین تصویر از شیراز را برای گردشگران رقم میزند.
ارگ کریم خان و مجموعه زندیه دیگر بناهای مشهور این شهر تاریخی است اما در این میان برخی دیگر از آثار هستند که هر چند مهم و در طراز آرامگاه حافظ و سعدی اما ناشناخته ماندهاند، آرامگاه حافظ و سعدی به جهت شهرت این شاعران در دنیا شناخته شده است اما ملاصدرای شیرازی با اینکه یکی از شخصیتهای برجسته تاریخ علم و فلسفه در جهان است ولی از وی تنها نامی در شیراز ماندگار است.
این شخصیت والامقام در علم و فلسفه روزگاری در یکی از مدارس تاریخی این شهر تدریس کرده و فلسفه آموزش داده و این مدرسه و حجره امروز نیز برپاست اما کمتر گردشگران داخلی یا حتی خارجی از این مکان مطلع هستند یا اینکه بازدید از آن را در برنامه گردشگری خود دارند.
سخن از مدرسهای به نام مدرسه خان است که در محدوده خیابان لطفعلی خان زند، محله اسحاق بیگ قرار دارد و از ابعاد مختلف معماری، تاریخی، علمی و حکمت قابل تامل است.
در این مدرسه دو کتیبه، یکی بر سردر و دیگری در دهلیز ورودی قرار دارد که هر دو تاریخ 1024 نشان میدهد. در وقف نامه مدرسه خان، به قصد الله وردیخان برای ساخت این مدرسه اشاره شده است، موضوعی که عمر او کفاف عمل به آن را نداد و امام قلی خان، پسرش، نیت پدر را به انجام رسانید.
مدرسه خان دارای صحنی به طول 51 و عرض 45 متر است. در هر چهار طرف مدرسه حجرههایی در دو طبقه ساخته شده که تعداد آن به 70 حجره میرسد که تماما دو رویه بوده، با جانب باغ و مدرسه باز میشدهاند. از چهارباغ مذکور امروزه جز محوطهای بیدرخت در شمال و میدانی در شرق مدرسه اثری باقی نمانده است.
مرمت مدرسه خان در طول سالها
در جریان جنگ بین کریمخان زند با محمدحسین قاجار، به این مدرسه لطماتی وارد آمد و دو مناره آن ویران شد. بنا بر نقل تاریخ بعدها صادق خان به دستور برادرش کریمخان به تعمیر و احیاء سردر بزرگ مدرسه پرداخت. در سال 1239 قسمتی از عمارات فوقانی مدرسه در اثر زلزله ویران شد و سپس حاجی لطفعلی تاجر شیرازی به مرمت و بازسازی مدرسه مبادرت کرد که این اقدامات در سال 1249 به پایان رسید.
بار دیگر در سال 1269 حجرات فوقانی مدرسه در اثر زلزله تخریب شد و این بار حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک شیرازی طی سال های 1273 و 1274 مدرسه را مرمت کرد.
در دوره ناصرالدین شاه قاجار مقرنس کاری سردر تعمیر شد که نام این پادشاه در میانه این مقرنس دیده میشود. از این پس بنای مدرسه و تزیینات کاشی کاری آن رو به خرابی گذاشت و وضع بالای هشتی و دهلیز ورودی، بسیار نامطلوب شد.
در سالهای 1337 تا 1339 شمسی کاشی کاری نماهای غربی، شمالی و جنوبی مدرسه، تعمیر حجرات فوقانی و کاشت درختان نارنج در مدرسه مجدد در دستور کار قرار گرفت و مدرس ملاصدرا ( محل تدریس ملاصدرا) با کاشی فیروزهای مفروش و کتابخانهکوچکی در آنجا دایر شد اما در جریان جنگ تحمیلی به دیوارهای مسجد و کاشی کاری آن آسیب زیادی وارد شد.
نیاز بخش جنوبی برای مرمت
در طی سالها این بنا مورد مرمت قرار گرفت تا اینکه در سالهای نزدیک به دهه 90 با جدیت بیشتری بحث حفاظت و استحکام این بنا مطرح شد و همچنان نیز ادامه دارد. صادق زارع، مسئول فنی میراث فرهنگی استان فارس در گفتوگو با تسنیم درباره مرمت این بنای تاریخی اظهار داشت: مرمت مدرسه خان از سالها پیش آغاز شده که از سال 85 مرمت این بنای تاریخی به صورت مستمرتر و جدیتر در دستور کار این اداره کل قرار گرفت و حفاظت، مرمت و استحکامبخشی آن دنبال شد
براساس اظهارات مسئول فنی میراث فرهنگی استان فارس این مدرسه تاریخی جزء مدارسی است که فعال و به عنوان حوزه علمیه نیز هماکنون مورد استفاده است. در سالهای گذشته تفاهمنامهای بین اداره کل میراث فرهنگی، شهرداری و اوقاف منعقد شد که هر دستگاه براساس تعهدات خود بخشی از کار مرمت و حفاظت را انجام دهند.
به گفته زارع میراث فرهنگی طبقه دوم بنا را بر عهده داشته و شهرداری نیز حجرههای پایین را مرمت کرده است. در طبقه دوم که بر عهده میراث فرهنگی بوده تاسیسات به روز و متناسب با بنا کار شده و مراحل پایانی را طی میکند. وی افزود: شهرداری نیز در طبقه نخست مدرسه اقداماتی انجام داده اما اداره کل اوقاف ضمن نیمه تمام گذاشتن تعهدات خود در موضوع مرمت، تعیین تکلیف مالکیت و تحویل حجرههای طبقه دوم ضلع جنوب را به منظور انجام اقدامات مرمتی نیز میبایست مشخص و به سرانجام برساند.
به گفته مسئول فنی میراث فرهنگی استان فارس بخش جنوبی و برج مدرسه تخریب شده و نیاز به احیا دارد تا مانند بخش شمالی تکمیل شود و برای این منظور نیازمند اعتبار برای انجام مطالعات است همچنین باید تملکهایی نیز برای انجام این مهم صورت بگیرد.
وی معتقد است که عزم جدی باید باشد تا همه دستگاهها که شامل میراث فرهنگی، شهرداری، اوقاف و شرکت عمران است، پای کار بیایند و مدرسه آنگونه که باید مرمت شود. براساس گفتههای زارع حجره ملاصدرا در ضلع غربی مدرسه و بالای سر در ورودی است که این حجره به لحاظ مرمتی مشکلی ندارد اما بخشهای چوبی آن باید تکمیل شود.
امروز مدرسه خان با وجود کمتر شناخته بودن اما مورد استقبال گردشگران است که برای بازدید از مدرسه میروند اما نیاز به یک سازوکار تعریف شده دارد و براساس بررسیهای انجام شده اوقاف باید در این زمینه ورود و بستر سامان یافتهای برای حضور گردشگران فراهم کند.
انتهای پیام/424/ش