به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صنعت نشر در سالهای اخیر با موانع و مشکلات اقتصادی بسیاری روبرو بوده است با این حال فعالان این عرصه کوشیدهاند تا به حیات خود به هر نحو ممکن ادامه دهند، در این میان کتابفروشان که حلقه نهایی صنعت نشر به شمار میروند، با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم میکنند.
از یک سو کُمیت فرهنگ کتاب و کتابخوانی با وجود دو دهه تلاش همچنان میلنگد و از سوی دیگر شرایط اقتصادی حال حاضر دست خیلیها را از کتاب کوتاه کرده است. با این حال در سالهای اخیر اقبال جامعه ایرانی به کتاب و مطالعه بیشتر از گذشته شده است. اما طبق آمارهای رسمی همچنان دسترسی به کتاب در ایران با نواقصی همراه است، بنا به گفته معاون فرهنگی وزارت ارشاد بیش از نیمی از مردم کشور به کتابفروشیها دسترسی ندارند.
سرمایهگذاری برای تأسیس یک کتابفروشی به نظر میرسد که راهی پرخطر است، از همین روست که شاید عمده کتابفروشیهای تازه تأسیس تهران در سالهای اخیر در مالهای بزرگ و بالای شهر راهاندازی شدهاند. در مراکز شهر و حتی در مناطق پایین شهر کمتر شاهد راهاندازی یک کتابفروشی هستیم. البته مثال نقض برای این تفکر سرمایهگذاران را میتوان در تعطیلی سه کتابفروشی در دو ماه اخیر در منطقه مرفهنشین تجریش مشاهده کرد.
بنابراین باید گفت که با وجود رشد و گسترش کتابفروشیهای زنجیرهای شاهد تعطیلی و تغییر کاربری کتابفروشیهای خرد و محلی نیز هستیم، مشکلات اقتصادی و رقابت ناشران با کتابفروشان یکی از مهمترین دلایل مطرح شده از سوی صاحبان این مشاغل بوده است.
بسیاری از کتابفروشان به فروش با تخفیف کتاب انتقاد دارند، به باور این فعالان نشر اگر قانونی تصویب شود که کتاب به قیمت پشت جلد در سراسر کشور عرضه شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، در سایه نبود چنین قوانینی پلتفرمهایی چون دیجیکالا تبدیل به بستری برای کتابسازان شدهاند. ناشرانی که در سایه اهمال سالهای اخیر وزارت ارشاد در صدور فراگیر مجوزها، سربرآوردهاند و حالا بازار صنعت نشر را بلعیدهاند.
از سوی دیگر برخی نیز به رقابت نابرابر باناشران مطرح و خوشنام حوزه کتاب که به دلیل مشکلات اقتصادی خود اقدام به فروش مستقیم آثارشان آنهم با تخفیف به مخاطبان میکنند، خرده میگیرند. این مهم به ویژه در میان کتابفروشان شهرستانی بیشتر دیده میشود، کتابفروشان شهرستانی که البته مشکلات بیشتری نسبت به هم صنفان خود در پایتخت و مراکز استانها دارند.
مجتبی چاجی، مدیر کتابفروشی قهستان در بیرجند از جمله این کتابفروشان است. او میگوید که اگر فروش با تخفیف کتاب به همین منوال ادامه پیدا کند، در چند سال آینده کتابفروشان شهرستانی به کل تعطیل خواهند شد. این وضعیت کتابفروشیهای استانی است که در دومین نمایشگاه مجازی کتاب به نسبت جمعیت استانی بیشترین خرید کتاب را داشته است. گفتوگوی خبرگزاری تسنیم با این فعال صنعت نشر را در ادامه میخوانید:
کتابفروشیها در یک رقابت ناسالم و نابرابر با ناشران و کتابسازها قرار گرفتهاند.
* تسنیم: این روزها هر گاه صحبت از وضعیت اقتصادی کتابفروشیها میشود، بسیاری بر فروش مجازی کتاب از طریق پلتفرمها و ناشران انتقاد میکنند، این فروش مجازی چه تاثیری بر وضعیت فروش شما دارد؟ چرا کتابفروشان خود به جرگه فروشندگان مجازی وارد نمیشوند؟
فروش مجازی در کشورهای جهان سوم جذابیت بالایی دارد؛ اما آمار مراجعه به فروشگاهها کمتر از فضای مجازی نیست، در ایران و در شهرستانها اما اینگونه نیست. فروش مجازی در سالهای اخیر موجب شده تا مشاغل آسیبهای زیادی ببینند، در برخی این آسیب بیشتر نمایان بوده و در برخی دیگر کمتر. برای نمونه در کتابفروشیها چون آمار عرضه و تقاضا کمتر است، زودتر از دیگر مشاغل خود را نشان داده است، چرا که کتابفروشیها در یک رقابت ناسالم و نابرابر با ناشران و کتابسازها قرار گرفتهاند.
مشکل ما به تنهایی ناشران کتابساز نیستند که آثار خود را با تخفیفهای بالا میفروشند. چرا که به این افراد قشر خاصی مراجعه میکنند، مشکل اصلی ما ناشران تراز اول و نامی هستند که در سایتهای خود کتاب را با تخفیف میفروشند، رقابت یعنی من یک کالایی عرضه کنم و شما هم عرضه کنید، نه اینکه من تولیدکننده باشم و قیمت را به گونهای تعیین کنم که بتوانم کالا را با 30 درصد تخفیف در سایت خود بفروشم و فروشندهای دیگر آن را با 30 درصد بیشتر به فروش برساند. مشتری طبیعتاً میرود سراغ تولیدکنندهای که با 30 درصد تخفیف عرضه میکند.
وقتی سیستم نظارتی نباشد، وقتی یک نفر نباشد که حراج بدون مجوز و بدون چارچوبهای قانونی را خلاف اعلام کند، کتابفروشیها در معرض تهدید قرار میگیرند، متاسفانه در چند سال گذشته نه تنها با این موضوع مخالفت نشده بلکه حمایت هم شده است، بنابراین رفتهرفته کتابفروش از چرخه توزیع حذف شده است، اکنون اگر یک نفر از شهرستان به دنبال کتابی باشد، به ناشر اصلی کتاب را سفارش دهد، کتاب با هزینه ناشر درب منزل تحویل داده میشود.
اما اگر یک کتابفروش شهرستانی همان کتاب را از ناشر یا مرکز پخش بخواهد، باید بارش تا یک کارتن برسد و بعد 10 روز طول میکشد تا تحویل باربری داده شود و برای هر کارتن هم هزینه پست مجزایی گرفته میشود. این در حالی است که کتابفروش تهرانی ظرف دو ساعت در محل فروشگاهش کتاب را تحویل میگیرد. پس من کتابفروش چگونه میتوانم با ناشری که با 25 درصد تخفیف پشت جلد کتابش را عرضه میکند، ناشری که هر زمان بخواهد میتواند قیمت خود را بروز کند، رقابت کنم؟ من اگر قیمت کتاب را بروز کنم مشتری شاکی میشود.
اکنون با این روند تورم، من اگر کتابی را بخواهم دوباره بگیرم باید با قیمت جدید خرید کنم و از سوی دیگر کتاب را باید با قیمت قدیم بفروشم. از همین روست که همه کتابفروشیها در مسیر تعطیلی هستند.
وضعیت کتابفروشیهای بیرجند
* تسنیم: وضعیت کتابفروشیها در بیرجند چگونه است؟ تعطیلی یا تغییر کاربری داشتید؟
در بیرجند، کتابفروشی حکیم نزاری، خوارزمی، نمایشگاه دایمی کتاب، کتاب شهر، سیمرغ، گنجینه ،ساختمان، پاتوق و قهستان فعالیت دارند که البته به دلیل مشکلات موجود بیم تعطیلی بسیاری از آنها وجود دارد. همان طور که کتابفروشیهای شهر کتاب با 20 سال فعالیت، مارلیک با 10 سال،کتابفروشی زجاجی با بیش از نیم قرن فعالیت تعطیل شدهاند.
آمار 5 برابری روانههای نشر نسبت به کتابفروشیها در خراسان جنوبی
شاید جالب باشد که بگویم، آمار پروانههای نشر استان 5 برابر تعداد کتابفروشیهاست. تازه این وضع بیرجند است در برخی شهرهای استان کتابفروشی نداریم. در شهرهایی مانند فردوس، قائنات، طبس، بشرویه و چند شهر دیگر هیچ کتابفروشی تخصصی نداریم.
در استانی که در دومین نمایشگاه مجازی کتاب بیشترین خریداران را داشته است، چه میشود که وضعیت کتابفروشیها به این جا میرسد، من روزانه طی چند ماه گذشته 70 تا 100 هزار تومان کتاب فروختهام، چرا؟ مردم کتاب نمیخوانند؟ خیر، مردم کتاب می خوانند، اما به دلیل ارائه تخفیف از سوی ناشران، مخاطبان، کتاب را از ناشر میخرند، اگر از کتابفروشیها استقبال میشد، گردش مالی 4 ماه گذشته من اینگونه نبود. اکنون تنها دلیل فعالیت ما به عنوان کتابفروشی تخصصی در حوزه کتابهای عمومی این است که مالک به دلیل اینکه از یک شخصیت فرهنگی برخوردار است، ملک را برای یکسال به رایگان در اختیار ما قرار داده است وگرنه بنده نیز مجبور به تعطیلی خواهم شد.
فروش کتاب توسط دیجیکالا در استان خراسان جنوبی چشمگیر است
* تسنیم: برخی از همکاران شما نسبت به فروش کتاب از سوی دیجیکالا و دیگر پلتفرمها که عملا تبدیل به بستری برای سودجویی ناشران کتابساز شده است، انتقاد دارند، در استان شما وضعیت خرید کتاب از دیجیکالا چیست؟
از آنجا که فروش کتاب در استان دغدغه شخصی بنده است، به صورت میدانی تحقیقاتی داشتم، طبق آمارهای شرکتی که توزیع کالاهای دیجیکالا را در استان خراسان جنوبی انجام میدهد، فروش کتاب دیجیکالا در استان چشمگیر است، مثلا در بیرجند از 100 بسته توزیعی 30 بسته کتاب است. مشتریان ما بارها گفتهاند که کتاب را در کتابفروشی پیدا میکنند و بعد با درصد تخفیف از سایت ناشر یا کتابفروشی خرید میکنند. ناشران بسیاری از جمله ثالث، نیلوفر و ... اقدام به فروش با تخفیف آثارشان به بهانههای مختلف میکنند، مثلا نشر نیلوفر به بهانه تولد، وفات و ... نویسندگان آثارشان را با 20 درصد تخفیف عرضه میکند.
* تسنیم: شما چرا به استفاده از روشهای نوین و فروش مجازی روی نمیآورید؟
من مخالف فروش مجاری نیستم، خودم نیز فروش مجازی کتابفروشی را دو سال است که فعال کردهام و آثار در شهرستان را رایگان در منزل تحویل میدهم. حتی طرحی راهاندازی کردم بنام فروش اعتباری و اقساطی کتاب، که مخاطب با بازکردن یک حساب در کتابفروشی میتواند بدون سقف کتاب خریداری کند. با اینکه این طرح بسیار سر و صدا کرد، اما از آن استقبال نشد. چون من کتابفروش در یک رقابت ناسالم با ناشران دیگر قرار دارم که کتاب را با امضای مترجم و 30 درصد تخفیف ارائه میکند.
*تسنیم: برخی از ناشران در پاسخ به انتقاد فروش با تخفیف آثار میگویند که ما کتابها را به مراکز پخش و کتابفروشیها با چند ماه تاخیر در تسویه حساب تحویل میدهیم و با شرایط امروز نشر، فروش کتاب با این شرایط چندان مقرون به صرفه نیست، نظر شما در این زمینه چیست؟
من با تمام مراکز پخش نقدی قرارداد دارم، نقدا خرید میکنم و بعد کتاب را ارسال میکنند، اما ناشران متاسفانه به فکر من کتابفروش که هم نقدی خرید میکنم و مشخص نیست سرمایهام چه زمانی بازگردد و هم در رقابت با دیجیکالا و ناشران کتابساز هستم، نیستند.کتاب را من به مخاطب معرفی میکنم ولی خرید را از ناشر یا دیجی کالا انجام میدهند. بنابراین وقتی من نقدا خرید میکنم این توجیه که ناشر در شرایط اقتصادی نامناسبی قرار دارد، چندان منطقی نیست.
انتظار شقالقمر نداریم، کتاب را به قیمت پشت جلد فروشند
*تسنیم: راهکار شما برای برون رفت از این مشکلات چیست؟
ما اصلا انتظار یک کار شقالقمر از دولت یا سیستم نظارتی نداریم، ما کتابفروشیهای شهرستانی انتظارمان این است که کتاب به قیمت ثابت پشت جلد در سراسر کشور فروش رود، اگر دیجیکالا هم کتاب را بدون تخفیف و با قیمت پشت جلد عرضه کند، ناشر هم نتواند تخفیف دهد، میتوان گفت ما در رقابت برابر قرار داریم. اگر تخفیفها را حذف کنیم، به ندرت شاهد تعطیلی کتابفروشیها خواهیم بود.
انتهای پیام/