به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، مشکلات حقوقی، فنی و بودجهای باعث شده است که تولید کتابهای مناسب برای نابینایان کند و همراه با مشکلات زیادی باشد و به همین دلیل، کودکان و نوجوانان نابینا، نتوانند به همه آثار منتشر شده در بازار کتاب دسترسی داشته باشند.
مشکلات در این حوزه، آنقدر زیاد و متراکم است که به نظر میرسد با وجود تلاشهای افراد دلسوز که با عشق و علاقه شخصی، دست به تهیه آثار مناسب برای نابینایان میزنند، بدون ورود نهادهای دولتی به صورت برنامهریزی شده و پیگیر، نمیشود به حل آنها امیدی داشت.
در سالهای اخیر تلاشهایی به صورت پراکنده از سوی ارگانها و نهادهای دولتی انجام شده است اما این تلاشها تداوم لازم را نداشته است و به نظر میرسد نداشتن الزام قانونی، مشکل اصلی در این زمینه است. وزارت آموزش و پرورش، وزارت کار، رفاه و تأمین اجتماعی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان سه وزارتخانه درگیر با این موضوع، باید فکری به حال خلأ قانونی در این زمینه بکنند.
پرستو ولدخان که خود از فعلان حوزه تولید کتاب برای نابینایان است، در این زمینه با اشاره به این نکته که «در موضوع تولید کتاب برای نابینایان، نص صریح قانونی نداریم»، به برخی فعالیتهای پراکنده نهادهای دولتی اشاره میکند و میگوید: برخی نهادهای دولتی در سالهای اخیر و در مقاطعی تصمیم گرفتند که کتاب برای نابینایان تولید کنند، برای مثال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در مقعطی به صورت جدی وارد این حوزه شد یا انتشارات مدرسه چند کتاب برای نابینایان تولید کرد اما به دلیل اینکه تولید کتابهای بریل که بسیار حجیم تر از کتابهای مخصوص بینایان است، برای این نهادهای دولتی فایده اقتصادی نداشت؛ در حد کاری نمادین باقی ماند و پس از مدتی این پروژهها متوقف شد.
کتابخانههایی که فقط کتاب امانت نمیدهند
پرستو ولدخان با بیان اینکه کتابخانههای نابینایان با کتابخانههای دیگر تفاوت دارد، میگوید: این کتابخانهها، خودشان هم تولیدکننده و هم ارائه کننده منابع هستند. وی با اشاره به مشکلاتی که این کتابخانهها درگیرآن هستند، قیمت بالای چاپگرهای خط بریل را مهمترین مشکل این کتابخانهها عنوان میکند و میگوید: این چاپگرها برای اینکه فایل متنی را به خروجی بریل تبدیل کنیم، برای کتابخانههای نابینایان اهمیت بسیاری دارند ولی به دلیل مشکلات ناشی از تحریم، عملاً تنها تولیدات یک شرکت داخلی در بازار ایران موجود است که قیمت چاپگرهای آن بسیار بالاست.
به گفته این فعال فرهنگی حوزه نابینایان، مشکل تامین منابع برای کتابخانههای نابینایان، یکی دیگر از مشکلات مهم در این حوزه است. وی دلیل این امر را عدم همکاری بیشتر ناشران میداند و میگوید: صاحبان اصلی کتابها ناشران هستند و خیلی از آنها اجازه در اختیار قرار دادن فایلهای متنی برای تبدیل به کتاب بریل را نمیدهند. ما خودمان سراغ ناشران میرفتیم تا از آنان برای این کار اجازه بگیریم و عموم ناشران صاحب نام با این خواسته موافقت نمیکردند و اگر هم موافقت میکردند، کتابهایی را در اختیار ما قرار میدادند که فروش و مخاطب زیادی نداشته باشد به همین دلیل منابع کتابخانههای نابینایان عملاً توسط ناشران تأمین میشود و این امر باعث شده است آرشیو کتابخانههایی مانند رودکی، از کتابهایی پرشود که اغلبشان خیلی ارزشمند نیست و این نکته را هم باید به یاد داشت که حجم کتابهای بریل بسیار بیشتر از کتابهای عادی است.
خدمات دهی به 700 نابینا در تهران
نرگس اسلامیشرار که از سال 1395 به دلیل علاقه خود به کتاب و آشنایی با مشکلات نابینایان در تأمین کتاب، کتابخانه طلوع را با همکاری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در فرهنگسرای خاوران برای نابینایان راه اندازی کرده است؛ با اشاره به اینکه 4 کتابخانه این سازمان، در تهران به نابینایان خدمات ارائه میکنند، میگوید: کتابخانه طلوع، کتابخانه شیخ کلینی، کتابخانه شهید فهمیده و کتابخانه سلامت که به هم متصلند به حدود 700 نفر در شهر تهران، خدمات ارائه میدهند و البته ما به شهرستانها هم خدمات میدهیم.
اسلامیشرار بخشی از مشکلات در خصوص تولید کتاب ویژه نابینایان و عدم اعتماد ناشران را به مشکلات ناشی از خارج شدن کتابهای صوتی تولید شده برای نابینایان ازهاردها و فروش آن در بازار مرتبط میداند و میگوید: این مشکل درخصوص کتابهای بریل وجود ندارد و ما خودمان از چند ماه قبل با رایزنی با مؤسسه تاریخ ادبیات کودکان از طریق پخش هدهد توانستهایم چندین عنوان کتاب را به بریل تبدیل و آنها را پس از مناسب سازی و ویرایش برای نابینایان تولید کنیم و چون دغدغه ما گروه سنی کودک و نوجوان و دسترسی آنان به کتابهای ارزشمند است، در حال گفت و گو با ناشران دراینخصوص هستیم و برخی از ناشران در این باره با ما همکاری میکنند و امیدواریم این اعتماد بیشتر شود تا ما بتوانیم به گروه هدف خود خدمات بیشتری ارائه کنیم.
بهزیستی گامی برنمیدارد
وی با تأکید بر اینکه از طرف وزارت ارشاد کمکی برای تولید کتاب نابینایان نشده است، از عملکرد سازمان بهزیستی در اینخصوص به شدت انتقاد میکند و میگوید: بهزیستی همان وظایفی را که از نظر خودش،مهمتر است؛ به درستی انجام نمیدهد چه برسد به سرمایه گذاری در تولید کتاب برای نابینایان. همچنان که دیدیم مؤسسه رودکی را به بخش خصوصی واگذار کردند و بعد مجبور شدند آن را بازگردانند و الان هم نیمه تعطیل است. مقصر اصلی در این موضوع بهزیستی است چرا که خودش گامیبر نمیدارد و ما به عنوان کتابدار یا مدیر کتابخانه جز اینکه با ناشران به صورت مجزا گفت و گو کنیم و اعتماد آنها را جلب کنیم، نداریم.
وی که در سال 1391 یک پیشنهاده( پروپازال) برای ایجاد کتابخانههای ویژه نابینایان به سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران داده است و پس از 4 سال توانسته است، این کار را به سرانجام برساند درباره همکاری این سازمان میگوید: بعد از اینکه بعد از 4 سال دوندگی توانستیم امکانات بگیریم، این امکانات شامل خودکتاب نبود بلکه چاپگر بریل،هارد دیگر ملزومات را شامل میشد، خود من و خانواده ام، هزار و 300 جلد کتاب بریل به کتابخانه اهدا کردیم تا حتی بعد از اینکه من هم از این کتابخانه رفتم، برای نابینایان ماندگار باشد. بعد از آن تصمیم گرفتیم برای نابینایان کتاب تولید کنیم اما مشکل ما در این میان بودجه است که یا خیلی کم است یا اینکه خیلی وقتها پرداخت نمیشود به همین دلیل مجبوریم با روندی کند و به صورت موردی کتابها را تهیه کنیم.
آرش شفاعی