به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بررسی تاریخچه حزب عدالت و توسعه ترکیه، نشان می دهد که چند نقطه عطف مهم در حیات سیاسی 20 ساله این حزب وجود دارد و بدون شک، کودتای 2016 میلادی یکی از مهمترین نقاط است. این کودتا توسط ژنرال ها و نیروهای امنیتی وابسته به شبکه فکری فتح الله گولن عملی شد. همان شبکه ای که در بخش های قبلی گزارش، به عنوان یکی از مهمترین ابزارها و عوامل تثبیت قدرت اردوغان و یاران او معرفی شد.
همچنان که در بخش های قبلی اشاره کردیم، شاگردان مدارس تحت امر فتح الله گولن که غالباً مقطع دبیرستان را در مراکز شبانه روزی گولن طی کرده و با هدایت مستقیم این شبکه وارد نهادهای حساس کشور شده بودند، زنجیره ای از نفوذ در مهمترین نهادهای نظامی، امنیتی، سیاسی، قضایی و اجرایی را به وجود آورده بودند.
این موضوع از دید آکپارتی هم پنهان نبود و مسئولین دولت، می دانستند که در اغلب نهادهای کشور، همه چیز تحت نفوذ گولن است. اما با توجه به امتیازات و سرویس هایی که از جانب این شبکه مخوف در اختیار دولت گذاشته می شد، همه عادت کرده بودند که چشمان خود را به روی نفوذ گولن ببندند. اما این روند تعاملی و پینگ پنگ اعطای امتیازات دیری نپایید و بالاخره دینامیت منفجر شد.
اصلی ترین زمینه های بروز اختلافات بین گولن و اردوغان
حزب عدالت و توسعه در 10 سال نخست زمامداری خود، مشکل و مانعی بر سر راه پیشرفت و پیروزی نمی دید. نه در داخل و در حوزه های انتخابات، حکمرانی و تثبیت قدرت و نه در خارج از مرزها و در گستره تجارت خارجی، امنیت و دیپلماسی، مشکلی نبود که با همراهی و لطف شاگردان حضرت فتح الله خواجه افندی حل نشود. بدین ترتیب، همه چیز در یک حال هوای آکنده از تعامل و سود رسانی دوجانبه در جریان بود. اما در ادامه راه، سه اتفاق تکان دهنده روی داد.
الف) اردوغان از دیرباز با معضل امنیتی مهمی به نام معضل کُرد آشنا بود. او یکی از کادرها و شاگردان امین و معتمد مرحوم اربکان بود و حتی قبل از آن که شهردار استانبول شود، از سوی اربکان ماموریت یافت که برای حل معضل کردها و پایان دادن به درگیری های مسلحانه بین ارتش و پ.ک.ک، یک گزارش جامع بنویسد. اردوغان نیز با همکاری مجموعه ای از سیاستمداران محافظه کار کُرد، در استان های شرق و جنوب شرقی موسوم به کردستان ترکیه، گزارش جامعی نوشت که مشتمل بر چندین راهکار امنیتی، اقتصادی و اجتماعی بود.
لذا گزینه مذاکره با پ.ک.ک در ذهن اردوغان بود اما در سالیان نخست رسیدن به قدرت، راهی برای عملی کردن آن ایده وجود نداشت. تا این که از سال 2009 میلادی، رفته رفته زمینه مناسب برای مذاکره به وجود آمد.
در آن زمان، هنوز هاکان فیدان به عنوان رئیس سرویس اطلاعاتی میت به قدرت نرسیده بود و امره تانر رئیس این سرویس بود. بر اساس طرحی که توسط بشیر آتالای وزیر کشور و معاونین اردوغان و با مشورت و همراهی عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک تدوین شده بود، قرار شد در یک کشور اروپایی با سران و فرماندهان پ.ک.ک مذاکره شود. این اقدام به شکل محرمانه صورت گرفت و چند تن از مسئولین پ.ک.ک توسط سرویس اطلاعاتی میت از کوهستان های شمال عراق به اسلوی نروژ منتقل شدند. گفتگو شکل گرفت. اما در کمتر از 24 ساعت، نوار کاست مذاکرات بدون کم و کسر، روی اینترنت منتشر شد! ماجرا چه بود؟ کسی برای این تصمیم مهم و استراتژیک با خواجه افندی مشورت نکرده بود و او که مامورینی در بالاترین سطوح میت در اختیار داشت، نوار مذاکرات را به دست آورده بود و دستور داد با انتشار فایل صوتی، دولت اردوغان در منگنه گذاشته شود تا بداند یک من ماست، پس از تبدیل شدن به دوغ، دقیقاً چه مقدار کره دارد!
ب) بارها در رسانه ها و محافل سیاسی ترکیه، گفته شده بود که شنود تلفنی یا همان استراق سمع، به عنوان یک میراث قدیمی دوران کودتای نظامی 1980 ژنرال کنعان اورن برچیده نشده است. اما کسی نمی دانست که بخش مهمی از این شنودها، نه توسط سرویس اطلاعاتی میت و پلیس، بلکه توسط گروه گولن، مدیریت می شد. این گروه با نفوذ در مخابرات، سرویس های تلفن همراه، قوه قضاییه، پلیس و سرویس اطلاعاتی میت، هزاران نفر را شنود می کرد. اما وقتی که قرار باشد دامنه این شنود به اتاق خواب و اتاق کار نخست وزیر کشور کشیده شود، ماجرا رنگ دیگری به خود می گیرد! وقتی که اردوغان فهمید در اتاق خواب او شنود کار گذاشته شده، به شدت دچار هراس شد و نخستین ضربات دعوا را شروع کرد.
ج) کنکور و کلاس های تقویتی کنکور، هنوز هم یک بیزینس سودآور در ترکیه است. صدها کلاس و موسسه آموزشی کنکور در سراسر 81 استان ترکیه در اختیار شبکه گولن بود و شاگردان گولن، سالانه میلیاردها لیره از این کانال پول در می آوردند. البته گولن عادت نداشت شاگردان خود را از مجرای موفقیت علمی برگزیند. بعدها مشخص شد که او کل مجموعه گروه طراح سوال و حتی رئیس موسسه سنجش و کنکور را خریده و سوالات برای شاگردان گولن به شکل سفارشی و 24 ساعت قبل از آزمون در اختیار گذاشته می شد. اما استفاده از رانت مدیریت موسسات کنکوری، یک کانون مهم درآمد و سرمایه ساز بود و اردوغان، حمله را از این نقطه آغاز کرد. او اعلام کرد که نباید این موسسات مالی بزرگ به طور انحصاری در اختیار یک گروه باشد.
پس از 3 اتفاق بالا، دعوای بزرگی درنگرفت اما گولن، اندکی دست و پای خود را جمع کرد و نوعی از تفاهم و سازش بین او و حزب حاکم ترکیه شکل گرفت. در مراحل بعدی، دولت اردوغان رسماً حاضر شد برای تصمیم گیری های حیاتی و کلان، با گولن مشورت کرد و در مقابل، او نیز برخی از قلعه های خود را تحویل داد. اما این فقط یک سازش سست و ناپایدار بود و در 15 جولای سال 2016 میلادی، فرمان کودتا صادر شد. تانک های ارتش به دستور گولن به میادین منتقل شدند و ژنرال خلوصی آکار رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه به دست افسران یاغی بازداشت شد، جنگنده های اف 16 برای ترساندن مردم دیوار صوتی را شکستند و اغلب شبکه های تلویزیونی به تسخیر کودتاگران درآمد. اما با این حال، کودتا تنها در عرض 10 ساعت شکست خورد و دولت صحنه را در دست گرفت.
فریبمان دادند
در مورد مهمترین دلایل شکست کودتا، به این موارد اشاره می شود:
1.کودتاگران به شدت ناشی و ناهماهنگ بودند و بخش مهمی از اطلاعات و فرامین، آن قدر فوق سری و پنهان بود که عملاً امکان اجرای به موقع وجود نداشت.
2.بخشی از ژنرال ها با هسته اصلی همکاری نکردند.
3.سرویس اطلاعاتی میت، از قبل خبردار شده بود و کودتاگران نتوانستند رئیس جمهور و نخست وزیر را دستگیر کنند.
4.هواداران حزب عدالت و توسعه برای حمایت از دولت و مخالفت با کودتاگران، از جان مایه گذاشتند و در برابر تانک ها بر روی آسفالت خوابیدند.
اگر چه کودتای 2016 شکست خورد، اما میراث سیاهی بر جای گذاشت و این اتفاق موجب آن شد که اردوغان، به همه بی اعتماد شود، از هر زمانی تندروتر و تمایمت خواه تر شود و یک فضای امنیتی خودسرانه را بر تمام ارکان کشور حکمفرما کند.
کودتای 2016 میلادی بهانه به دست اردوغان داد و او با سوءاستفاده از خطرات بالقوه امنیتی، نظام سیاسی کشور را از پارلمانی به ریاستی تغییر داد و کل قدرت و اختیارات کشور را در دست گرفت.
تنها دفاع اردوغان برای تبرئه حزب و دولت این بود: ما اعتماد کردیم ولی آنها فریبمان دادند.
در بخش بعدی گزارش، به این موضوع می پردازیم که حزب عدالت و توسعه در حوزه سیاست خارجی چه مراحلی را پشت سر گذاشت و چه شد که این حزب از شعارهای مسالمت جویانه، به تنش و ماجراجویی منطقه ای رسید.
ادامه دارد...
انتهای پیام/