به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اولین نشست خبری کتابخانههای بزرگ کشور (مکتب) به منظور تبیین مهمترین دستاوردهای کتابخانههای مذکور در طول سالیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حضور علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ مهدی رمضانی دبیر نهاد کتابخانههای عمومی کشور؛ حامد علامتی رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان؛ فاطمه ثقفی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و علی اصغر باقرزاده معاون فرهنگی آموزش و پرورش برگزار شد.
مختارپور در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی بر مبنای اهداف فرهنگی شکل گرفت، گفت: شخصیتهای اثرگذار در دوران انقلاب، عمدتاً فرهنگی بودند. به همین دلیل توجه به توسعۀ فرهنگ و ارتقای شاخصههای فرهنگی اولویت یافت. نهضت سوادآموزی از اولین نهادهایی بود شکل گرفت تا بسترهای لازم برای سواد و استفاده از معارف و فرهنگ مکتوب برای مردم فراهم شود.
وی افزود: در سال 93 یک مجمعی به نام مجمع کتابخانههای بزرگ کشور با عنوان اختصاری «مکتب» در کشور شکل گرفت. در این مجمع قرار شد برخی از کتابخانههای بزرگ کشور و نیز دستگاههایی که کتابخانههای زیادی در حوزۀ سازمانی خود دارند، دور هم جمع شوند و برای به اشتراکگذاری منابع، استفاده از دستاوردهای پژوهشی و ارتقای سطح دسترسی مردم به کتابخانهها همفکری کنند. در طول چهار دهه اخیر پیشرفتهای متنوع و متعددی در حوزۀ فرهنگ از نظر زیرساختها صورت گرفت. امروز در این نشست به دستاوردهای کتابخانهای 5 دستگاه خواهیم پرداخت. از جمله مهمترین دستاوردهای دورۀ اول از 93 تا 95 سامانۀ جامع کتابخانههای کشور بود که طی آن، تمام کتابها در آنجا تجمیع شد.
مختارپور ادامه داد: امروز کتابخانههای کشور ما در مقایسه با سال 1357 از لحاظ زیرساخت، تعداد منابع، منابع غیر مکتوب، اعضا و نوع خدماتی که به مردم می دهند، وضعیت متفاوتی دارند. اعضای مکتب 17 نهاد هستند که شامل سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، سازمان کتابخانه، موزهها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی، وزارت آموزش و پرورش و کتابخانههای مدارس، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، کتابخانۀ سازمان زندانهای کشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی کشور، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، کتابخانه و موزۀ ملی ملک، نهاد کتابخانه عمومی کشور، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، کتابخانۀ مرحوم مرعشی نجفی، کتابخانۀ حوزههای علمیه کشور، کتابخانۀ مساجد و سایر کتابخانههای اختصاصی که توسط پژوهشگاهها یا سازمانهای دولتی و غیر عمومی اداره میشوند.
باقرزاده: 116 میلیون جلد کتاب در کتابخانههای مدرسهای وجود دارد
باقرزاده معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش در ادامۀ این نشست گفت: در حال حاضر در بیش از 100 هزار مدارس کشور، حدود 36 هزار مدرسه دارای کتابخانه مدرسهای است. از 880 هزار کلاس ما، 226 هزار کلاس دارای کتابخانۀ کلاسی هستند. در مجموع 116 میلیون جلد کتاب در اختیار دانشآموزان در کتابخانههای مدرسهای وجود دارد. سرانۀ کتابهای مدارس هم 9 جلد کتاب است.
وی اهداف توسعۀ کتابخانههای مدرسهای و کلاسی را گسترش فرهنگ مطالعۀ کتاب و کتابخوانی، دسترسی به کتب مفید و تازههای نشر، حمایت از دانشآموزان مؤلف، بالا بردن سطح آگاهی دانشآموزان و آشنا کردن آنها با نقد و نقادی، انس دانشآموزان و خانوادهها با کتاب و در نهایت غنیسازی اوقات فراغت دانشآموزان بر شمرد.
باقرزاده دربارۀ تشکیل کارگروهی در راستای انتخاب کتاب خوب گفت: اولین کاری که اداره کل فرهنگی هنری معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش از سالهای قبل انجام داد، تشکیل کارگروه «انتخاب کتاب مناسب» از بین برترین کتابها و مؤلفین کتاب حوزۀ کودک و نوجوان برای تأیید وجود کتاب در مدرسه و برنامههای کتاب و کتابخوانی بود. وی همکاری در اجرای برنامههای نمایشگاه بیناللملی کتاب در تهران و سایر نقاط کشور، فراخوان ناشران کتاب کودکان و نوجوانان، اجرای طرح ملی 50 هزار نمایشگاه کتاب در 50 هزار مدرسه، گرامیداشت هفته کتاب و کتابخوانی در 24 آبان به مدت یک هفته، مسابقۀ کتاب و کتابخوانی و نیز تقدیر از فعالان کتابخانههای سراسر کشور را از برنامههای آن معاونت معرفی کرد.
دو هزار مدرسه عشایری مجهز به کتابخانههای کلاسی میشود
معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش دربارۀ طرحهای جدید آن معاونت گفت: سه طرح جدید را دستور کار قرار دادیم ودر حال انجام است؛ از جمله، ایجاد و تجهیز کتابخانههای کلاسی دو هزار مدرسه عشایری است. در این مدارس کتبی که مربوط به پایههای مختلف است در اختیار محصلین قرار داده خواهد شد. همچنین طرح پسانداز کتاب از سوی انتشارات «منادی تربیت» که زیر نظر معاونت پرورش و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش است، در حال فعالیت است و عهدهدار تهیه و توزیع و تجهیز کتابخانهها است. هر کودک و نوجوانی که از این انتشارات خرید میکند، 35 درصد از خریدی که انجام میدهد، در کیف پول او باقی میماند.
وی پویشهای کتاب و کتابخوانی را از فعالیتهای دیگر آن معاونت معرفی کرد و گفت: پویش «هیستوری» یا خوانش کتاب «سرگذشت استعمار» به مناسبت دهۀ فجر آغاز شده است و تا 22 بهمن ادامه دارد. این پویش برای اولین بار با همکاری تمام حوزههای کتاب و کتابخوانی، معاونت پرورشی، حوزۀ هنری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان انجام میشود. دانشآموزان با حضور در سایت «هیستوری» میتوانند این کتاب را تهیه کنند و خوانش فرهنگی داشته باشند. آخرین آمار گویای آن است که 240 هزار دانشآموز دبیرستانی در این پویش شرکت کردند.
باقرزاده درباره اجرای جشنوارۀ «دانایی و توانایی» گفت: این جشنواره یکی از کلان برنامههای وزارت آموزش و پرورش است که امسال چهارمین دورۀ آن برگزار میشود. در سه دورۀ گذشته داوران ما تعدادی از کتابها را انتخاب میکنند. این کتابها به نوجوانان معرفی میشود و در کشور با تخفیف تهیه میکنند و نسبت به محتوای آن کتابها کنشهای فرهنگی و هنری و اجتماعی خواهند داشت. برگزیدگان این افراد به مرحلۀ کشوری راه مییابند. این کُنشها شامل نوشتن کتاب، نوشتن مقاله، نوشتن نقد، گفتوگوهای دو طرفه و ارائۀ محتوای کتابها به صورت خلاصه است.
وی افزود: هدفگذاری معاونت پرورشی و فرهنگی، استفاده از حداکثری از ظرفیت کتاب و کتابخوانی برای اهداف محوری تعلیم و تربیت است. معاونت دو هدف را در گرفته است: محور اول، هویت است که شامل هویت اسلامی، انقلابی و ایرانی و مهمتر از آن برای دختران، هویت جنسیتی است. دومین محور تربیتی، امید است. از تمام ناشران و مؤلفان دعوت میکنم که به تألیف کتب در حوزه کودک و نوجوان با دو محور تربیتیِ هویت و امید همت داشته باشند.
ثقفی: اسنادی در کتابخانه است که هنوز به نمایش در نیامده است
ثقفی رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در این نشست گفت: ویژگی خاص این کتابخانه و نقطه تمایز آن با سایر کتابخانهها به ویژه کتابخانههای علوم پزشکی، در اختیار داشتن نسخ خطی و نیز اسناد دانشگاه تهران و اسناد دانشگاههای کشور است. انواع و اقسام کتابهای چاپ سنگی، چاپ سربی و حتی منابع غیر کتابی شامل عکسهای دوره قاجار و پهلوی اول و دوم و نیز نقشههای منحصر به فردی که حتی به نمایش در نیامده است و اسنادی که فرصت فهرستنویسی نیافتند، از امتیازات منحصر به فرد این کتابخانه است. ویژگی دیگری که کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دارد، سرویسدهی به تمام بخشهای دیگر کشور است و تنها مختص به دانشجویان خود نیست. تنها کتابخانهای است که کتابهای دانشگاهی را در اختیار دارد.
وی گفت: تعداد مراجعان به کتابخانههای دانشگاه در پیش از انقلاب 400 تا 500 نفر در روز بود و اکنون روزانه به صورت حضوری حدود 2 هزار نفر و در وقت امتحانات تا 4 یا 5 هزار نفر میرسد. همچنین ما با افزایش تعداد پژوهشگرانی که در ارتباط با کتابخانهها هستند، مواجه شدیم. از دیگر سو اسکن تمام نسخ خطی در کتابخانه مرکزی انجام شده است. 13 هزار و 400 نسخه در اوایل انقلاب داشتیم و اکنون به 17 هزار میرسد. همچنین به کارگیری نرمافزارهای کتابخانهای در 50 کتابخانه دانشگاه از دیگر دستاوردهاست. در اوایل انقلاب تعداد 35 کتابخانه زیرمجموعۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بودند که دانشگاههای علوم پزشکی را هم شامل میشد. حدود 22 مورد از آنها مربوط به بخش غیر علوم پزشکی بود؛ سوای از اینها 52 کتابخانۀ دانشگاهی زیرمجموعۀ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است.
ثقفی توسعۀ تالارهای مطالعه، ایجاد استودیوی رسانه برای نابینایان و ایجاد تالار ایرانشناسی را از دیگر دستاوردهای کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران معرفی کرد.
علامتی: تمام فعالیتهای کانون بر پایۀ کتاب و کتابخوانی است
حامد علامتی رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان با اشاره به اینکه در بخش تولید، پیش از انقلاب اسلامی تعداد 200 عنوان کتاب و نشریه تولید و چاپ شد، گفت: این تعداد پس از انقلاب به 2 هزار و 700 عنوان کتاب و نشریه رسید. در مجموع 3 هزار عنوان کتاب در اختیار کودکان و نوجوانان دادیم.تمام فعالیتهای کانون بر پایه کتاب و کتابخوانی است. انیمیشن و پویانمایی و فیلم بر پایۀ کتاب است.
وی افزود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، 110 عنوان فیلم شامل 71 فیلم بلند و کوتاه و 31 عنوان پویانمایی داشتیم. پس از انقلاب، این تعداد به 354 فیلم شامل 138 فیلم زنده بلند و کوتاه و مسند و 216 پویانمایی رسید. امروز اولین فیلم بلند پویانمایی در جشنواره فجر رونمایی شد که «بچه زرنگ» نام دارد.
رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان دربارۀ وضعیت کتابخانههای آن کانون گفت: حدود 9 میلیون جلد کتاب در کتابخانههای خودمان داریم. مساحت کتابخانههای ما که در قالب هزار مرکز فرهنگی، هنری و ادبی است، 40 هکتار است. پیش از انقلاب تعداد مراکزمان عدد پایینی بود. در حال حاضر هزار مرکز شامل مراکز سیال روستایی و عشایری، کتابخانههای پستی و کتابخانههای ثابت داریم. علاوه بر اینها یک کتابخانه مرجع کودک و نوجوان در خیابان خالد اسلامبولی تأسیس شد. علاوه بر کتاب نشریات حوزۀ کودک و نوجوانان در سراسر دنیا چاپ میشود. کتابهای غیر فارسی 25 هزار جلد است. 942 عنوان نشریه هم اشتراک داریم که 269 تا غیر فارسی است. ما در حال حاضر حدود 4 هزار مربی و کتابدار در مراکز داریم که عموماً مربی هستند، اما دورههای کتابداری را گذراندند.
علامتی ادامه داد: استفاده از فضای مجازی و آموزشهای مجازی انجام پذیرفته است که به صورت فراگیر اعضای ما میتوانند بهرهبرداری لازم را داشته باشند. در قالب کتاب و کتابخوانی فعالیتهای پیرامونی داریم. نقاشی، عکاسی، هنرهای تجسمی، تئاتر، فیلم، تله فیلم، خوانش کتاب و ... از جمله این فعالیتهاست.
وی ادامه داد: در راستای مادۀ 63 برنامه ویژه توسعه کانون، توسعۀ کتاب و کتابخوانی در مراکز روستایی و عشایری پرداختیم. در این راستا طرحی را اخیراً با همکاری معاونت پرورشی مدارس و وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی آغاز کردیم که طرح «کانون مدرسه» نام دارد. تا پایان سال هدفمان تجهیز کتاب برای مراکز کتابخانههای کانون و اهدای کتاب به مراکز روستایی و عشایری است. 3 میلیون جلد کتاب در دست چاپ است که هم اختصاص به اعضای کانون پرورش فکری دارد و هم روستاها و عشایر. حدود 500 عنوان کتاب چاپ میشود که 350 عنوان آنها شامل کتابهای پر مخاطب است که به چاپ دوم میرسد و 150 عنوان کتاب هم چاپ اول هستند.
رمضانی: وجود 48 میلیون جلد کتاب در کتابخانههای عمومی
مهدی رمضانی دبیر نهاد کتابخانههای عمومی کشور در ادامۀ این نشست گفت: ایجاد کتابخانههای عمومی اواسط دهه 40 انجام شد. تعداد کتابخانهها 1373 کتابخانه در کل کشور بود که اکنون به 3 هزار 721 کتابخانه ارتقاء یافته است. این آمار به لحاظ جمعیتی، قبل و بعد از انقلاب و تعداد سالی که سپری شده است، عدد قابل توجهی است. 2 هزار و 700 کتابخانه به صورت مستقیم زیر نظر نهاد کتابخانهها اداره میشود و نزدیک به هزار کتابخانه به صورت مشارکتی و خصوصی در کشور خدمات ارائه میدهند. این در حالی است که کشور ترکیه 1212، مالزی 1439 و کشور مصر 824 کتابخانه عمومی دارند. از این جهت ما در منطقه به لحاظ شبکۀ کتابخانههای عمومی پیشرو هستیم. در جهان اسلام جزو چند کشور اول قرار داریم. از لحاظ متراژ پیش از انقلاب 2038 متر مربع به کتابخانههای عمومی فضا اختصاص داشت و اکنون به 1 میلیون و 405 متر مربع میرسد. به لحاظ تعداد کتاب، منابعی که منابع اطلاعاتی محسوب میشود، پیش از انقلاب 2 میلیون و 424 هزار نسخه کتاب داشتیم و اکنون بیش از 48 میلیون جلد کتاب در کتابخانههای کشور است. به لحاظ عضویت، در پیش از انقلاب 123 هزار نفر و امسال 2 میلیون و 200 هزار نفر عضو کتابخانههای عمومی هستند.
وی با اشاره به اینکه توجهی که انقلاب اسلامی به حوزۀ مناطق محروم داشت، بیبدیل است، گفت: اکنون 800 کتابخانه روستایی داریم که امکان ارائۀ خدمات فرهنگی را فراهم میکنند. 40 کتابخانه سیار در کشور داریم که بر اساس منطقۀ توزیع خدمتشان، توزیع خدمات خواهند داشت. تمام کتابخانههای عمومی در کشور دارای بخش کودک هستند.
رمضانی افزود: موضوع بعدی، مسئلۀ کتابخانههای مرکزی در سراسر است و در حال تکمیلند. حدود 6 پروژۀ فعال رو به اتمام داریم که ویژۀ برای استانهای کمبرخودار است. در استان گیلان و قم کتابخانههای عمومی تأسیس میشوند. این شبکۀ گستردۀ کتابخانههای مرکزی، کیفیت خدمات فرهنگی را در مناطق مختلف افزایش میدهد.
وی ادامه داد: توسعۀ خدمات در کتابخانههای عمومی قابل توجه است. اکنون کتابخانههای مرکزی ما و بخشی از کتابخانههای اصلی شهرستانها خدمات متعددی ارائه می دهند؛ به عنوان نمونه کتابخانۀ مرکزی مشهد بیش از 60 خدمت را ارائه میدهد. این خدمات حتی برای نابینایان به صورت صوتی است؛ لذا ما بخشهای دیداری و شنیداری و گالری در کتابخانههای عمومی داریم. بیش از 174 سرفصل آموزشی در کتابخانههای عمومی مورد آموزش قرار می دهد که توسعۀ اطلاعرسانی و دسترسی به خدمات فرهنگی و آموزشی را گسترش میدهد.
رمضانی گفت: منابع مخزن کتابخانۀ ملی در 1357 تعداد 40 هزار بود و اکنون گنجایش آن به 7 میلیون رسیده است. فضای ساختمان در کتابخانۀ ملی در خیابان سی تیر 4 هزار متر مربع بود و امروز به 97 هزار میرسد.
انتهایپیام/