به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پس از شهادت جانسوز امام حسین علیه السلام و یاران باوفای آن حضرت در واقعه کربلای سال 61 هجری، قیامها و شورشهای مختلفی در مناطق و شهرهای گوناگون روی داد؛ مردمی که به نام خونخواهی از شهادت مظلومانه امام خود علم مقابله با دستگاه ظلم را برافراشته بودند و ادعا میکردند که نمیتوانند زیر بار ظلم و جور دستگاه حکومت بروند. نکته قابل توجه در تمام این شورشها آن است که در این میان تمام آنها، تنها یک مورد به تأیید امام زمان آن دوران یعنی امام سجاد علیه السلام رسید و آن، قیام مختار ثقفی بود. حتی قیام حره که یکی از بزرگترین و پرسروصداترین شورشها در آن دوران بود، نه تنها مورد تأیید امام سجاد علیه السلام قرار نگرفت، بلکه شاهد هستیم که آن حضرت خود را از قیام کنار کشیده و وقتی شورش در مدینه روی داد، آن حضرت از مدینه بیرون رفتند و تا انتهای شورش در منطقه دیگری سکونت کردند. این نحوه مواجهه امام زینالعابدین علیه السلام با شورشی که به نام خونخواهی امام حسین علیه السلام روی داده، نشان از درسی بزرگ و نکتهای قابل تأمل دارد که میتواند آموزههای بزرگی برای زندگی دوران ما باشد تا گوش و چشمبسته از هر علم ادعاگونهای پیروی نکنیم.
خبرگزاری تسنیم در گفتوگویی که دکتر محمدحسین رجبی دوانی، نویسنده و استاد تاریخ اسلام، انجام داده به بررسی بخشهایی از واقعه حره و دلایل نحوه مواجهه امام سجاد علیه السلام با این شورش بزرگ پرداخت است. آن طور که این کارشناس تاریخ اسلام توضیح میدهد، در قیام حره مدینه، امام سجاد علیه السلام از مدینه بیرون میروند، چون این مردم همانهایی هستند که امام حسین علیه السلام را یاری نکردند و حالا تحت پرچم عبدالله بن حنظله میخواهند با یزید مقابله کنند. امام سجاد علیه السلام این قیامها را بی حاصل میدانستند چون از روی معرفت نبود و از روی احساسات و بدون هدف خاص و رهبری مشخص صورت گرفته بود. اما قیام مختار متفاوت است. چون هدف مختار خونخواهی امام حسین علیه السلام بوده است. بنابراین ما در سخنی از امام سجاد علیه السلام داریم که میفرمایند: «حتی اگر یک غلام زنگی هم در خونخواهی ما اهل بیت علیه السلام قیام کند کارش مورد تأیید ماست.» در صورتی که غلام زنگی هیچ اختیاری از خود ندارد و تحت امر اربابش هست.
دلایل تأیید نکردن قیام حره از سوی امام سجاد (ع)
شورش حره به نوعی قیام خونخواهانه بعد از واقعه جانسوز عاشورا بود. شاید عدهای این اقدام امام سجاد علیه السلام و عدم تأیید آن را به منزله کنارهگیری از مبارزات سیاسی تلقی کنند. چه پاسخی میتوان به این نوع تفکر داد؟
امام سجاد علیه السلام در حرکت تاریخساز و حماسه بزرگ کربلا به همراه امام حسین علیه السلام حضور داشتند. ایشان به وضوح مشاهده کرده بودند که جامعه در اثر بیبصیرتی و از سویی در اثر بیایمانی و ضعف شدید اعتقادات به جایی رسیده که با علم بر این که امام حسین علیه السلام حجت خداوند است، به روی آن حضرت شمشیر کشیدند و پاره تن پیغمبر اکرم صلیالله علیه و آله را به شهادت رساندند. حتی همان مردم حاضر شدند از زاده ابوسفیان و معاویه که به فسق و فساد و فجور معروف بود، اطاعت و پیروی کنند.
این رویکرد و نوع عملکرد مردم نشاندهنده انحطاط بزرگی است که جامعه اسلامی را در اثر کنار گذاشتن اهل بیت علیه السلام از رهبری امت فراگرفته است و به همین علت امام سجاد علیه السلام میدانستند که باید با ایجاد تحول در مردم و بازگرداندن معنویت زمان پیغمبر اسلام صلیالله علیه و آله و در حقیقت محکم کردن ایمانهایی که به شدت متزلزل شده است، کاری اساسی انجام دهند.
چرا بسیاری از قیامها بینتیجه بودند؟
به همین دلیل امام سجاد علیه السلام حضور در عرصه سیاسی و قیامهایی را که بر ضد یزید صورت میگرفت را بیحاصل میدانستند؟
بله. آن حضرت معتقد بودند تا زمانی که جامعه متحول نشود، پایهها و شالوده ایمانی مردم محکم نشود و معرفت به ذات مقدس اهل بیت علیه السلام پیدا نکنند، حضور در صحنه سیاسی مساوی است با از بین بردن خود و تداوم حکومت جباران.
از سوی دیگر امام سجاد علیه السلام میخواهند به آن مردم بیبصیرتی که حاضر نشده بودند امام حسین علیه السلام را یاری کنند و حالا تحت تأثیر سخنان دیگران و یا احساسات، دست به سلاح برده بودند، تفهیم کنند که شما باید به موقع وارد عمل میشدید و حجت خدا را یاری میکردید. در این شرایط حرکت شما حرکت کوری است که نهایت آن به نابودی خودتان و استحکام حکومت جباران اموی منتهی خواهد شد.
با این وجود چه ضرورتی ایجاب کرد که امام سجاد علیه السلام در آن شرایط از شهر هم خارج شوند؟
بر این اساس حتی در قیام حره مدینه امام علیه السلام از مدینه بیرون میروند، چون این مردم همانهایی هستند که امام حسین علیه السلام را یاری نکردند و حالا تحت پرچم عبدالله بن حنظله میخواهند با یزید مقابله کنند. امام سجاد علیه السلام این قیامها را بی حاصل میدانستند چون از روی معرفت نبود و از روی احساسات و بدون هدف خاص و رهبری مشخص صورت گرفته بود.
مواجهه امام سجاد علیه السلام با فتنه ابن زبیر
قیام عبدالله بن زبیر هم که اهل تسنن در کتابهای خود از آن به فتنه ابن زبیر یاد میکنند، قیام منحرفی بود. درست است که بر ضد یزید بود، ولی عبدالله بن زبیر فرد منحرفی است که فقط عطش قدرتجویی او را به قیام واداشته است، وگرنه اعتقادی به مبانی اسلام ندارد و امام علیه السلام قیام او و پیوستن به آن را صحیح نمیداند.
دلیل تأیید قیام مختار
با این وجود، امام سجاد علیه السلام قیام مختار ثقفی که به خونخواهی امام حسین علیه السلام صورت گرفته بود را تأیید کردند. چرا؟
قیام مختار متفاوت است. چون هدف مختار خونخواهی امام حسین علیه السلام بوده است. بنابراین ما در سخنی از امام سجاد علیه السلام داریم که میفرمایند: «حتی اگر یک غلام زنگی هم در خونخواهی ما اهل بیت علیه السلام قیام کند کارش مورد تأیید ماست.» در صورتی که غلام زنگی هیچ اختیاری از خود ندارد و تحت امر اربابش هست.
دقت کنید که در این مورد امام سجاد علیه السلام به دنبال معرفت دادن به جامعه و احیای بینش و مرامی بوده که پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله در بین مردم پدید آورده بودند، اما در اثر استیلای غاصبان بر عالم اسلام از بین رفته بود. در آن دوران مردم به شدت از نظر معنوی تهی شده بودند. بنابراین امام علیه السلام میخواستند در قالب مناجات و دعاها و راز و نیازها، این معارف را در جامعه پرورش و نشر و گسترش دهند تا مردم به یک تحول معنوی برسند و در آن صورت خود به خود زیر بار خلافت جباران نروند و هیچ ظلمی را تحمل نکنند.
انتهای پیام/