امید ترکیه به مفهوم «ترکستان» برای امتیازگیری از چین و آمریکا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، طرح مفاهیمی همچون «ترکستان» و «جهان ترک» در رسانه ها و مطبوعات ترکیه و به ویژه در تریبون های وابسته به حزب و دولت اردوغان، همچنان ادامه دارد.

دولت ترکیه امیدوار است تا با ترویج مفهوم هم نژادی و تاکید بر اهمیت تاریخی، جغرافیایی و سیاسی مفهوم «هم تبار» بودن ترک ها، علاوه بر جمهوری آذربایجان، دیگر کشورهای ترک زبان منطقه را نیز زیر چتر امنیتی و اقتصادی خود گرد آورد و برای حل مشکلات عظیم اقتصادی خود، از توان و ظرفیت آنان کمک بگیرد.

به همین خاطر در چند سال گذشته، تلاش برای نزدیک شدن ترکیه به کشورهای ترک زبان، بیشتر و بیشتر شده و در فاز نخست این توسعه روابط هم تباری، ترکیه امیدوار است تا علاوه بر گاز طبیعی جمهوری آذربایجان که از طریق خط لوله تاناپ به اروپا رسیده، گاز ازبکستان و ترکمنستان را نیز منتقل کند و به نان و نوایی برسد.

در راستای رسیدن به این اهداف، آنکارا مداوماً از مفهومی به نام «جهان ترک» یا دنیای ترک ها صحبت می کند. حال آن که غیر از ترکیه، کشورهای دیگر به دنبال چنین مفهومی نیستند. حالا این سوال طرح می شود، آیا رویاهای ترک تبارانه آنکارا می تواند مابه ازای توسعه اقتصادی و قدرت امنیتی و نفوذ منطقه ای هم به دنبال بیاورد یا نه؟

«ترکستان» در حال رشد است؟

دکتر یونس امره تانسو، یکی از دانشگاهیان ملی گرای ترکیه و نزدیک به حزب حاکم این کشور است که درباره مسائل مربوط به کشورهای ترک زبان و سیاست هم تباری و هم نژادی، قلم می زند.

او به تازگی با نوشتن مقاله ای با عنوان «ترکستان در حال اعتلا است»، ادعاهای جدیدی در مورد روابط ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی مطرح کرده که می تواند بخشی از سیاست ها و نگرش ملی گرایانه دولت اردوغان در حوزه سیاست همسایگی و منطقه ای را رو کند.

دکتر یونس امره تانسو در مقاله خود بر دو موضوع و دو نشست مهم دیپلماتیک انگشت گذاشته و به دنبال آن است تا این دو نشست را همچون سند و استدلالی برای اثبات ادعای خود، به نمایش بگذارد:

الف) اهمیت نشست شیان: تحلیل گر ملی گرای ترکیه بر نشست چین و کشورهای آسیای مرکزی دست گذاشته که اردیبهشت ماه سال جاری در شیان واقع در استان شانشی در شمال غربی چین برگزار شد. یعنی همان جایی که نقطه آغازین توسعه قلمرو خاندان تانگ به شمار می آید.

شی جین پینگ رئیس جمهور چین در این نشست خطاب به سران آسیای مرکزی گفت: «چین و کشورهای آسیای مرکزی باید روابط متقابل راهبردی خود را تعمیق بخشند و از حاکمیت، استقلال، عزت ملی و توسعه بلندمدت یکدیگر حمایت کنند. چین و آسیای مرکزی آینده و سرنوشت مشترک دارند. لازم است 6 کشور آسیای میانه خواست همکاری خود در طرح کمربند و جاده را تسریع بخشند. چین و آسیای مرکزی آینده و سرنوشت مشترک دارند. این منطقه از شالوده، شرایط و قابلیت مناسبی برخوردار است تا به قطب مهم ارتباطی اوراسیا تبدیل شود و سهم بی نظیری در تجارت کالا، تعامل تمدن ها و توسعه علم و فناوری دنیا داشته باشد.»

شی جین پینگ همچنین اعلام کرد یک برنامه همکاری برای کاهش فقر تدوین خواهد کرد. بر اساس این برنامه، شرکت های چینی در کشورهای آسیای مرکزی مشاغل محلی بیشتری ایجاد می کنند. چین در مجموع 3.7 میلیارد دلار آمریکا در قالب حمایت مالی و کمک های مالی به کشورهای آسیای مرکزی ارائه خواهد کرد.

ب) نشست بایدن با سران آسیای مرکزی: در آخرین روزهای شهریور ماه سال جاری و در نیویورک آمر یکا، جو بایدن رئیس جمهور این کشور با روسای جمهور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، نشستی تحت عنوان دیدارC5+1 برگزار کرد.

وی در این نشست اعلام کرد: «من به دنبال آینده ‌ای هستم که با امنیت منطقه ‌ای قوی ‌تر، ارتباط، اقدام اقلیمی و حکمرانی تعریف شود».

دکتر یونس امره تانسو تحلیلگر ملی گرای ترکیه، به این اشاره کرده که هر دو نشست شی جین پینگ و جو بایدن با سران کشورهای آسیای مرکزی، نشان دهنده این است که «ترکستان» در قلب استراتژی های سیاسی و تجاری جهان قرار دارد و حالا که آمریکا و چین برای توسعه روابط خود با این کشورها، با هم رقابت می کنند، جای آن دارد که ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز با درک نفوذ و توان خود، از هر دو طرف امتیازگیری کنند!

نکته جالب اینجاست که تحلیلگر ترک، به جای آن که به این موضوع اذعان کند که هم پکن و هم واشنگتن، حاضر نشده اند جایگاهی برای آنکارا و باکو در نظر  بگیرند، به این ارزیابی متوهمانه رسیده که موسم امتیازگیری فرا رسیده است!

البته دکتر تانسو در این زمینه تنها نیست و بسیاری دیگر از تحلیلگران معتقد به مفاهیم نژادی و تباری ترک، مانند او فکر می کنند. این در حالی است که در چند سال اخیر، چین و آمریکا، از دو نقطه نظر، با ترکیه برخورد محتاطانه ای دارند: اول این که چین، ترکیه را به عنوان یک کشور عضو ناتو، به عنوان عنصر غیر قابل اعتماد می بیند و تمایل دارد فقط در زمینه اقتصادی و آن هم به صورت محدود با آنکارا کار کند. دوم این که آمریکا، ترکیه را به عنوان رفیق بی وفایی می نگرد که با روسیه و چین دوست شده و آمریکا و ناتو را رها کرده است!

آیا کشورهای ترک مانند ترکیه فکر می کنند؟

از آنجایی که رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه در انتخابات سال 2014 میلادی، بخش قابل توجهی از آراء و پایگاه اجتماعی خود را از دست داد و نتوانست به تنهایی کابینه تشکیل دهد، برای ماندن بر صحنه قدرت، دست به دامن ملی گرایان راست افراطی و دوآتشه شد و شراکت اردوغان با دولت باغچلی رهبر حزب راست افراطی حرکت ملی، به شکل جدی بر سیاست خارجی ترکیه اثر گذاشت.

در واقع، از زمانی مفهوم توجه به همنژادان و هم تباران ترکیه در سیاست خارجی ترکیه برجسته شده که اردوغان ناچار شده برای ماندن در قدرت، به ملی گرایان باج سیاسی و گفتمانی بدهد و چنین مفاهیمی را تبلیغ کند.

دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه در سالیان گذشته، توجه ویژه ای به مفهوم ملی گرایی ترکی و هم تباری و هم نژادی ترکی داشته و به دنبال اشاعه آن به عنوان یک شعار و هدف استراتژیک در آسیای مرکزی است. اما واقعیت این است که در ادبیات رسمی کشورهای ترک زبان منطقه، همپوشانی روشنی با سیاست ترکیه وجود ندارد و آنان بارها نشان داده اند که در روند توسعه روابط سیاسی و اقتصادی خود در منطقه و جهان، بیشتر به دنبال تجارت و توسعه روابط اقتصادی بوده و از طرح مفاهیم هم نژادی و هم تباری حذر دارند.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که برخلاف تصور مقامات آنکارا و باکو، در صحنه اقتصاد سیاسی بین الملل در دوران کنونی، جایی برای طرح مفاهیم نژادی و تباری وجود ندارد و اتکای صرف به اشتراک زبانی و فرهنگی، نمی تواند متضمن پیشبرد سیاست خارجی مشترک باشد.

انتهای پیام/