به گزارش خبرگزاری تسنیم _ عاطفه خالقی کارشناس ارشد جامعه شناسی
گفتمان انقلاب اسلامی در بحث مشارکت زنان، گفتمانی فراتر از گفتمانهای سنتی و مدرن است. گفتمان انقلاب اسلامی اگر چه گفتمان مدرنیزاسیون غربی را رد میکند، آموزههایی را که قائل به برتری ذاتی مرد نسبت به زن است، در سه حوزه نظری، معرفتشناختی، حقوقی و اجتماعی به چالش میکشد و بر هویت انسانی زن و مرد تأکید میکند.
دوران انقلاب زنان مذهبی که به دلیل اختناق دوران پهلوی در خانهها محبوس بودند، با انگیزه مشارکت سیاسی در انقلاب و حضور در تظاهراتها از خانه بیرون آمدند و با تأثیر گذاری خود انقلاباسلامی را قوت و شدت بخشیدند. آنان پیشاپیش مردان نسبت به وضعیت نامساعد حاکم بر جامعه خویش در تظاهرات شرکت میکردند و تهدید خطرات جانى ناشى از این حضور، هرگز آنها را از صحنه خارج نکرد.
انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) مجال تازهای در اختیار زنان ایرانی قرار داد، تا ضمن مشارکت در امور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی استعدادهای خود را به ظهور رسانند و مشارکتی گسترده در امور مهم اجتماعی و فردی خود داشته باشند. شهید مطهری در مقاله "نقش زن در جمهوری اسلامی ایران" با اشاره به حضور موثر زنان در پیروزی انقلاب اشاره میفرمایند:
«زنها نه تنها شرکت کردند بلکه اگر آنها شرکت نمیکردند، این خود واقعیتی است که انقلاب به ثمر نمیرسید. چون زنان نه فقط شرکت مستقیم شان موثر بود، شرکت غیر مستقیم شان یعنی تاثیری که روی شوهران، روی فرزندان، روی پدران و روی برادرانشان داشتند از تاثیر مستقیم خودشان کمتر نبود و این خود مسئله فوق العادهای است...در روز هفده شهریور در میدان شهدا، آن طوری که نقل میکنند و فیلمها نشان میدهد، زنها بیشتر از مردها شهید دادند و این زنها بودند که در میدان شهدا نشستند و مورد رگبار ظالمانه دشمن قرار گرفتند و چقدر زن در آنجا شهید شد.»
علیرغم آنکه به لحاظ تاریخی زنان نقش تعیین کننده، فعال، سازنده و تأثیرگذاری در روند انقلاب اسلامی داشتند، پس از انقلاب پژوهشهای کمتری به تأثیر زنان در انقلاب اسلامی پرداختهاند.
امام خمینی (ره) با مفهومسازی متفاوت از گفتمانهای سنتی، دیدگاههای نظری و عملیاتی در خصوص مشارکت زنان را در جامعه ایران تغییر داد و با تأکید بر مشارکت فعال و آگاهانه زنان در تعیین سرنوشت ملت و خود، مشارکت زنان را یک ضرورت تکلیف دانسته و گستره مشارکت را تا سطح بالاترین سطوح فعالیت سیاسی میداند.
ایشان ضمن پذیرش تفاوتهای جنسیتی، معتقد است که تفاوتها مانع حضور و مشارکت نمیشود. در سخنان خود از بایدها و نبایدهایی سخن میگویند که زنان باید در راستای فعالیت اجتماعی خود مد نظر قرار دهند. امام در بیانات خود چه در دوران قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، بیان میکند که اسلام با آزادی زن مخالفتی ندارد، بلکه مخالفت اسلام با «شیء شدگی» و ابزار مطامع و اهداف دیگران بودن است.
با توجه به دیدگاه امام در خصوص سیاسی بودن دین اسلام، و لزوم دخالت زنان در این عرصه، پس از انقلاب اسلامی و حضور زنان در حوزههای مختلف، بحث مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان به طور جدیتری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. پس از انقلاب زنان از جایگاه زن سنتی، درجهی دوم، و محرومیتها و محدودیتهایی که باعث حذف شدن آنها از حوزهی عمومی و فعالیتهای متناسب با شأن انسانی آنها شده بود، وارد عرصه های اجتماعی و سیاسی شدند.
با مطالعه 492 متن سخنرانی، مصاحبه و پیام عمدهترین محورهای معنایی در خصوص زنان مضامینی چون آزادی، فعالیت سیاسی و اجتماعی، مجاهدت انسانی، ایثار، تعهد، عفت، تحول روحانی، وحدت کلمه، هوشیاری و شهادت طلبی زنان عنوان کرد (نیک خواه قمصری و فسایی،1391).
آنچه در کلام امام(ره)، برجسته میشود، ضرورت حضور و فعالیت اجتماعی و سیاسی زنان در دوران استقرار و تثبیت جمهوری اسلامی است و این در حالیست که عرصه اجتماع و سیاست، عرصهای مردانه تلقی میشد که زنان در آن راه نداشتند. تأکید بر هویت انسانی زن و مرد و رعایت شئون اسلامی برای ایفای نقش فعال در جامعه است. برخلاف دیدگاه سنتگرایان، که نقش زن را به مادری و همسری تقلیل میدهند، زن در نگاه امام خمینی با تأکید بر ارزش، اهمیت و کرامت انسانی _ اسلامی عهدهدار نقشهای مشارکت اجتماعی و سیاسی است.
ایشان بیان میکنند که «از نظر اسلام زنان نقش حساسی در بنای جامعهی اسلامی دارند، اسلام زن را تا حدی ارتقا میدهد که بتواند مقام انسانی خود را در جامعه بازیابد، و متناسب با چنین رشدی میتواند در ساختمان حکومت اسلامی مسئولیتهایی به عهده گیرند ( مضمون بیانات امام در جایگاه زن از دیدگاه امام خمینی، ص:66-65).
طبق تأکید حضرت امام خمینی(ره) :«زن یکتا موجودی است که می تواند از دامن خود افرادی به جامعه تحویل دهد که از برکاتشان یک جامعه، بلکه جامعهها به استقامت و ارزشهای والای انسانی کشیده شوند.» امام خمینی(ره) ابعادی از مشارکت سیاسی را به عنوان تکلیف مطرح کردند و این حقوق سیاسی را با وظایف شرعی پیوند زدند. امام خمینی همچنین توصیه داشتند که زنان در فعالیتهای جامعه مشارکت فعالانه داشته باشند. آنچه در سرمایه کلامی و سیره عملی امام خمینی(ره) در خصوص زنان برجسته مینماید، تأکید برهویت انسانی زن و مرد و ضرورت رعایت شئونات اسلامی است.
زنان ایرانی پس از انقلاب، به صورت مثبت نسبت به ابعاد مختلف نظام سیاسی حساسیت نشان دادند و رابطه فعالی با آن برقرار کردند، اطلاعاتشان از نقش نخبگان سیاسی جامعه فزونی یافت، تصوری روشن از جایگاه خویش در نظام سیاسی یافتند و به این ترتیب، فرهنگ سیاسی مشارکتی میان قشر زنان شکل گرفت. به طوری که امروزه سیاستهای مشارکت زنانبه سوی اهدافی والا و متعالی گام برمیدارد و حمایت از نقش زنان در عرصههای اجتماعی و سیاسی از سیاستهای انقلاب اسلامی ایران است.
امام خمینی(ره) با اصل قرار دادن اصل «عفت»، پرهیز از جلوه نمایی، آرایش زنانه در انجام وظایف اجتماعی، تأکید داشتند که زنان با رعایت اصل عفت، باید در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی مشارکت داشته باشند و عفت عمومی را حفظ کنند. عفت عمومی رکنی است که با رعایت آن، بحث مشارکت زنان از دوران پهلوی و جوامع غربی متمایز میشود.
انتهای پیام/