به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، چهار روز پیش بود که در اجلاسیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا ولادیمیر پوتین اعلام کرد که ریاست بعدی و دورهای این اتحادیه برعهده ارمنستان قرار دارد.
نیکول پاشینیان در سخنرانی که در همین نشست انجام داد، اعلام کرد که ارمنستان وظایف خود در قبال این اتحادیه را به صورت کامل میپذیرد، چون این اتحادیه کار ویژهای کاملاً اقتصادی دارد و برعکس CSTO که جنبه نظامی، سیاسی و ژئوپلیتیکی دارد، از حضور در آن امتناع نخواهد کرد.
همچنین گفته میشود، در صحبتهای حاشیه این نشست مابین نیکول پاشینیان نخستوزیر ارمنستان و سرگئی لوکاشنکو رئیسجمهور بلاروس، وی دلیل عدم حضور خود در تمامی اجلاسیههای «سازمان پیمان امنیت جمعی» پس از بالا گرفتن اختلافات مرزی با جمهوری آذربایجان و محاصره دالان زنگزور را عدم پایبندی سازمان بهخصوص فدراسیون روسیه به اجرای تعهدات مندرج در اساسنامه سازمان دانسته است.
اما برای فهم چرایی تنش ایجاد شده میان ایروان و مسکو در خصوص عدم حمایت سیاسی و نظامی پیمان امنیت جمعی در وهله اول و سپس عدم ورود نیروهای روس به حمایت از ارتش ارمنستان در بحران قرهباغ باید به نوع عملکرد دولتمردان بهخصوص افرادی همچون: نیکول پاشینیان نخستوزیر، آرارات میرزویان وزیرخارجه، آرمن گریگوریان دبیر شورای عالی امنیت ملی و آلن سیمونیان رئیس مجلس این کشور توجه کرد.
شاید واضحترین دلیل ایجاد تنش میان روسیه و ارمنستان ریاکاری سران دولت ارمنستان در قضیه بحران قرهباغ کوهستانی باشد. طبق قواعد و قوانین بینالمللی، هیچ کشوری منطقه قرهباغ کوهستانی را به عنوان یک واحد مستقل سیاسی شناسایی نکرده و این منطقه جزئی از خاک جمهوری آذربایجان محسوب میشود، لذا طبق معاهده صلحی که بین ارمنستان-جمهوری آذربایجان و تحت نظارت روسیه در سال 2020 و بعد از جنگ دوم قرهباغ منعقد شد، دو کشور باید تا سال 2025 و با نظارت و همکاری روسها به یک قاعده لازم الاجرا برای صلح دائمی در این منطقه دست پیدا میکردند.
اما با گذشت چندین ماه از این معاهده، این دولت ارمنستان بود که با دلایل گوناگون، منطقه قرهباغ و جمعیت 120 هزار نفره ارامنه آن را برای ارمنستان یک مشکل امنیتی دانسته و حفظ مرزهای ارمنستان و چهارمیلیون شهروند آن را اولویت دولت خود اعلام کرد.
این اظهار نظرات و بیانات مقامات ارمنستان به شدت بر قدرت عمل و انجام ماموریت نیروهای حافظ صلح روسی مستقر در منطقه قرهباغ اثر گذاشته و از سوی دیگر دولت علی اف را بر فشارهای نظامی و سیاسی ترغیب میکرد.
در همین زمان، دولت پاشینیان با نزدیکی به ساختارهای غربی از جمله اتحادیه اروپا، شورای اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) با هدف جایگزینی این ساختارها با سازوکارهای روسی، دست به تخریب سیاستهای اعمالی روسیه و شخص پوتین در قبال مسائل و تنشهای موجود در قفقاز جنوبی زد.
دولت ارمنستان از پیگیری خط تخریبی روسیه در افکار عمومی این کشور چندین هدف را دنبال میکرد که از آن جمله میتوان به اخراج نیروهای روس و یا حداقل تضعیف ساختارهای امنیتی-نظامی، سیاسی و اقتصادی این کشور در ارمنستان، ایجاد بدبینی مفرط در میان افکار عمومی ارامنه بابت شکستهای متعدد نظامی و سیاسی دولت ارمنستان در قبال بحران قرهباغ، معرفی کرملین به عنوان منشا شکستهای چند سال اخیر در بحرانهای جاری منطقهای و از همه مهمتر معرفی روسیه بهعنوان بزرگترین مانع کمکهای همه جانبه کشورهای غربی در حل بحرانهای مختلف ارمنستان اشاره کرد.
در راستای این اهداف، اولین حلقه گسست از روسیه، ترویج ناکارآمدی پیمان امنیتجمعی از سوی پاشینیان بود. وی بارها اعلام کرد، به دلیل عدم حمایت و کمک نظامی CSTO اجازه حضور نیروهای این پیمان را در کشور نمیدهد و یا از هرگونه فعالیت مشترک نظامی در این پیمان خود داری کرد.
همچنین در یک سال گذشته دولت ارمنستان در هیچ سطحی در اجلاسیهها و نشستهای پیمان امنیت جمعی حضور پیدا نکرد.
این در صورتی است که طبق فصل دوم ماده 3 اساسنامه پیمان امنیت جمعی«اهداف سازمان تقویت صلح، امنیت و ثبات بینالمللی و منطقهای بر مبنای حفظ استقلال، تمامیت ارضی و حاکمیت کشورهای عضو است که در دستیابی به آن، کشورهای عضو، ابزارهای سیاسی را در اولویت قرار میدهند.»
براساس بند فوق در بحران قرهباغ، تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان توسط کشور آذربایجان نقض نشده بود و از همین رو نیروی نظامی پیمان امنیت جمعی اجازه ورود به این درگیری و تنش را نداشته است.
برای فهم تناقضات و یا به عبارت بهتر بازی دولت ارمنستان در جهت خروج نیروهای روسی باید به ادعای نیکول پاشینیان در خصوص دلیل رسمی امتناع از پذیرش کمک CSTO در سال 2022 اشاره کرد.
به گفته نیکول پاشینیان، «CSTO مرزهای واضح ارمنستان را مشخص نمیکند و از همین روی محدوده مسئولیت آنان مشخص نیست». این گذاره به نوبه خود به این معنی است که سازمان پیمان امنیت جمعی علیه منافع ارمنستان در حال فعالیت است. اما در این زمینه، یک سوال منطقی مطرح میشود و آن اینست که خود پاشینیان علیه منافع چه کسی در حال عمل کردن است؟
کسی که جمعه گذشته از زبان آلن سیمونیان رئیس مجلس ارمنستان اظهار داشت که روند تحدید حدود و مرزبندی بین ارمنستان و آذربایجان میتواند سالها طول بکشد، همچنین حکمت حاجیاف دستیار و مشاور سیاست خارجی الهام علیاف در آخرین اظهارنظر گفته است، بحث پیمان صلح با ارمنستان یک موضوع و بحث تعیین حدود مرزی بحث دیگری است که مطمئناً به سرعت قابل رفع شدن نیست.
بنابراین هنوز مباحث مرزی میان دو کشور حل نشده باقی میماند و این امر مورد قبول ضمنی دولت ارمنستان واقع شده است. پس چطور دولت پاشینیان از کرملین توقع مداخله در مباحث مرزی را داشته در صورتی که هنوز برای خود ارامنه هم این موضوع حل نشده باقی مانده است؟
این بدان معنی است که پاشینیان و دولت ارمنستان سازمان پیمان امنیت جمعی را به این واقعیت متهم میکنند که «سازمان مرزهای ارمنستان و حوزه مسئولیت خود را به رسمیت نمی شناسد».
از سوی دیگر در اوج مناقشات مرزی میان دو کشور در سال 2023، نیکول پاشینیان در یک اقدام غیرمنتظره اعلام کرد که دولت ارمنستان تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را براساس نقشههای 1947 موجود در آرشیو وزارتخارجه روسیه به رسمیت میشمارد.
این بدان معنا بود که دولت ارمنستان حاکمیت جمهوری آذربایجان بر 86600 کیلومتر مورد ادعای باکو که شامل منطقه قرهباغ کوهستانی میشود را به رسمیت میشناسد. باتوجه به این مهم، اصل موضوع تنش میان دو کشور از بین رفت و موضوع ماموریت محوله صلحبانان روسی بلااثر شد. در واقع اقدامات ارتش آذربایجان در مورد منطقه قرهباغ کوهستانی جزئی از مسائل داخلی و در چهارچوب حاکمیت این کشور تلقی شده است.
باید به این نکته هم اشاره کرد که لازمه نزدیکی به ساختارهای اروپایی، خارج شدن از دایره متحدین روسیه است؛ بدین معنی که لازمه حمایت اتحادیه اروپا و ناتو خروج ارمنستان از پیمان امنیت جمعی به ریاست روسیه است. به همین دلیل ارمنستان در یک سال و نیم گذشته با زیر سوال بردن کارکرد این پیمان و عدم شرکت در نشستها و مانورهای مشترک، زمینه را برای خروج از این پیمان آماده کرده است با این تفاوت که پاشینیان میداند که باتوجه به شرایط فعلی این کشور نمیتواند به صورت خودخوانده پیمان فوق را ترک کند و زمینه را برای اخراج خود از CSTO فراهم کرده که البته با هوشیاری و صبر کرملین این امر تاکنون اتفاق نیافتاده است.
با توجه به جمیع جهات، دولت ارمنستان باید به این پرسش پاسخ دهد که آیا در شرایط فعلی حاضر است بدون مشخص کردن مرزهای مورد مناقشه با آذربایجان، «پیمان صلح» با این کشور را امضا کند؟
باید گفت با توجه به شرایط فوق، خود نیکول پاشینیان مرزهای ارمنستان را به رسمیت نمیشناسد و اگر وی مرز مشخصی برای کشور خود متصور نیست و آن را به رسمیت نمیشناسد و حاضر باشد بدون تعیین مرزهای جمهوری ارمنستان «پیمان صلح» را امضا کند، پس وی در کدام سرزمین نخست وزیر است؟
مهدی سیف تبریزی - پژوهشگر مسائل روسیه و قفقاز
انتهای پیام/