به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در تمام ادیان الهی و مکتب همه پیامبران علیهم السلام، موضوع عفاف و حجاب به عنوان یکی از اصلهای اساسی برای زنان و مردان مطرح است و به خصوص شخصیت و منزلت زنان را حفظ میکند. البته در مکتبها و آموزههای الحادی و کشورهای غربی شرایطی غیر از این حاکم است و آنها زن را ابزار استفاده مرد قرار دادهاند و منزلت درستی برای زنان خود قائل نیستند.
اما در سبک زندگی ایرانی اسلامی، الگوهای کاملی از حیا، عفاف و حجاب را داریم. شخصیت کامل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها الگو و نمونهای است که در همه تاریخ میتوان از ایشان درس گرفت. حتی نه فقط آن حضرت الگوی زنان و دختران هستند بلکه الگوی خوبی برای مردان ما هستند تا درس شجاعت، ایمان، دفاع از حق، حیا و ... را از آن حضرت یاد بگیرند. به این ترتیب ما با داشتن نمونههای موفق و سعادتمند در زندگی دنیا و آخرت، نمیتوانیم از آنها چشمپوشی کنیم و به سراغ الگوها و مدلهای ضد اسلامی برویم که در نهایت چیزی جز بیعفتی، ولنگاری و بدبختی نصیب زنان و مردان نمیکند. حتی اگر چنین کاری را کنیم و بی توجه به الگوهای ناب و کاملی که خداوند به ما معرفی کرده، در پی سبک زندگی ضد اسلامی و غربی برویم، نه تنها سعادتی در دنیا نصیب خود نمیکنیم، بلکه هم در زندگی این عالم مورد تعرض دشمنان قرار میگیریم و هم در عالم دیگر که زندگی پایدار ماست، در نهایت بدبختی و پشیمانی به سر میبریم.
خبرگزاری تسنیم در گفتوگو با دکتر مهدیه حیدری، کارشناس فرهنگی، به بررسی شیوهای از تعریف حجاب در طیف گستردهای به منظور جذب حداکثری در این حوزه پرداخته است.
بررسی رویکرد حکومت اسلامی به موضوع حجاب
یکی از دستورات در روابط میان فردی در اسلام، موضوع عفاف و حجاب است. در نگاه کلی، رویکرد حکومت اسلامی و جامعه به موضوع حجاب چگونه باید باشد؟
روابط میان افراد یکی از حوزههای بسیار مهمی است که در حکومت اسلامی مورد توجه قرار میگیرد. البته باید دقت داشت حکومت که بر مبنای آموزههای اسلام شکل گرفته و زمامدار مردمی است که خود دوستدار و مطیع اسلام هستند، طبعاً باید هر یک از قوانین خود را از آموزههای دینی استنباط کند.
بر همین اساس در حوزه روابط میان فردی شاهد دستوراتی در دین اسلام هستیم که هم در مورد روابط افراد در خانواده تعریف میشود و هم در حوزه روابط مردم در جامعه. یکی از این دستورات دینی، موضوع عفاف و حجاب است که بر همه زنان و مردان احکامی دارد.
موضوع حجاب در نوبه خود از یک مقدار حداقلی تعریف میشود تا مدل برتر و کامل که حجاب حداکثری است. اما در هر حال سلامت هر جامعهای به این نکته بستگی دارد که افراد تا چه میزان هنجارهای فرهنگی و اجتماعی را رعایت کنند و از جمله خود را ملزم به قواعد مربوط به حجاب میان فردی بدانند. آنچه که حکومت اسلامی هم درصدد انجام و اجرای آن است، در چارچوب قواعد اسلام تعریف شده و به رشد و پیشرفت جامعه کمک میکند.
اختلاف نظرها در زمینه حجاب از کجا نشأت میگیرد؟
با وجود آنکه میزان و معیار در آموزههای دینی ما مشخص شده، اما در عمل شاهد اظهارنظرهای گوناگون و بعضاً مختلفی در زمینه قانونی شدن امر حجاب در جامعه هستیم. اساس این اختلاف نظرها از کجا نشأت گرفته است؟
برای درک هر یک از دستورات دینی و الزامآور کردن آن در قالب قانون، لازم است که مسئولان و قانونگذاران استنباط درست و دقیقی از دستورات اسلام داشته باشند و در عین حال با ظرایف و نکات دستورات آشنا باشند. همچنین رویکرد همهجانبه و در نظر گرفتن تمام زوایای امر باعث میشود از افراط و تفریط دور شویم. البته این موضوع تنها به مسئله حجاب اختصاص ندارد و در هر امر اجتماعی و فرهنگی که قصد هنجارسازی داشته باشیم، لازم است تمام ظرایف را در نظر بگیریم.
همان طور که اشاره شد، حجاب در طیفی میان حجاب حداقلی و حجاب برتر و کامل تعریف میشود و برای آنکه رویکرد ارزشی به موضوع داشته باشیم، لازم است نوع و الزامات این دو نوع حجاب را که در دو سر طیف مشخصی قرار دارند شناخته و برای مردم تبیین کنیم. درواقع تبیین این موضوع، شرط اولیه برای درک نوع و میزان پوشش برای زنان و مردان در جامعه است.
رشد فرهنگی جامعه؛ عامل روی آوردن به حجاب برتر
به حجاب حداقلی و حداکثری اشاره کردید. شاید همین موضوع در نظر کارشناسان مختلف، تعابیر و تعاریف گوناگونی داشته باشد. مقصود شما از این اصطلاح چیست؟
دقت کنید که مردم از لحاظ شرایط فرهنگی و درک آموزههای فرهنگی، اجتماعی و آموزههای سبک زندگی ایرانی اسلامی در سطوح مختلفی دستهبندی میشوند. یعنی همه مردم را نمیتوان مانند هم در نظر گرفت و برای رعایت عفاف و حجاب دستورالعمل و نسخه یکسانی برای همه تجویز کرد.
به این صورت، دین اسلام برای افرادی که به عنوان ضعیفان در دینداری شناخته میشوند، حجاب حداقلی را پذیرفته و آنها را توصیه کرده که حجاب را در این حد رعایت کنند. هرچند اگر امکان درک بیشتری از دین و آموزههای فرهنگی باشد، افراد حتماً به سطح بالاتری از تقید فرهنگی ملزم خواهند شد.
نه اینکه لزوماً حکومت آنها را تشویق کند، بلکه خود فرد در شرایطی که در معرض آموزههای درست و دقیق فرهنگی و اعتقادی قرار بگیرد، به سطح بالاتری از فرهنگ اجتماعی رسیده و سبک زندگی خود را منطبق بر درک و فهم خود ارتقا خواهد داد. در نتیجه حتماً از لحاظ پوشش و حجاب هم نوع کاملتری را برای خود انتخاب خواهد کرد.
به این ترتیب افرادی که از منظر فرهنگی در سطوح بالایی قرار دارند، نوع حجاب حداکثری را انتخاب میکنند که برای همین قشر تجویز شده است.
استناد دینی این تعبیر در طیف حجاب و عفاف در آموزههای دینی ما کجاست؟
حجاب حداقلی در قرآن کریم به خمار تعبیر شده که برای بانوانی است که به عنوان ضعفای دینداران در جامعه شناخته میشود. حد بالای حجاب نیز به عنوان جلباب عنوان میشود که در قرآن کریم به هر دو شیوه اشاره شده است.
اما نکتهای که باید مورد توجه باشد و بر آن تأکید شود، آن است که بدانیم جامعه نمیتواند «یک نوع واحد» پوشش و حجاب را برای زنان تعریف کند و از همه بخواهد به یک شکل و شیوه واحد پوشش داشته باشند.
چرا؟
چون اگر ما رعایت نوع حجاب حداقلی را در جامعه الزامآور کنیم و بگوییم همه زنان به این صورت حجاب داشته باشند، دیگر نمیتوانیم شاهد رشد و شکوفایی فرهنگی و اعتقادی در جامعه باشیم و به این ترتیب، بازتولید جامعه ارزشی غیر ممکن خواهد شد.
از طرف دیگر اگر نوع حجاب عالی را برای همه زنان و دختران تجویز کنیم، افرادی که ضعیفتر هستند از محدوده دینداری خارج میشوند؛ و این اتفاق چیزی نیست که مطلوب و هدف جامعه اسلامی باشد.
با این تعبیر، راهکار قانونی کردن و اجرای حجاب در جامعه چیست؟ و چه باید کرد که همه مردم به خصوص زنان و دختران حجاب را -با رعایت حدود حداقلی آن و فارغ از نوع و شکل- رعایت کنند؟
برای رسیدن به این منظور لازم است ما مرزهای حداقلی حجاب را برای مردم مشخص کنیم و طیفی در این میان تا رسیدن به حد اعلا که چادر است، تعریف کنیم. به این صورت هر فردی بنا بر میزان اطلاعات و سطح فرهنگی و اعتقادی خود در دایرهای از دینداری قرار میگیرد و حدی از حجاب را قبول میکند. ثمره این کار افزایش پاکدامنی و گسترش دینداری در جامعه است.
به طوری که امکان رشد فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی مردم فراهم شده و افراد در عین رعایت هنجارهای فرهنگی، زمینهای برای ارتقای فرهنگ و سبک زندگی خود خواهند داشت.
انتهای پیام/