به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، براساس قانون نظام وظیفه و خدمت در ارتش رژیم صهیونیستی، هر مرد و زن بالای 18 سال باید برای طی دوره آموزش نظامی در ارتش ثبت نام کند. علیرغم این قانون، معیارهای متعددی وجود دارد که معافیت از خدمت اجباری در موارد خاص به افراد داده میشود. با این حال اما همواره افرادی بودهاند که به علل مختلف از ثبت نام و یا اجرای دستورات در نقش نظامی یا فرمانده خودداری کردهاند.
امتناع از خدمت نظامی در ارتش، پدیده جدیدی در جامعه اسرائیل به شمار نمی رود. این کارزار نخستین بار در اوایل سال 1925 (حتی قبل از تأسیس رسمی رژیم صهیونیستی در سال 1948)، در قالب جنبشی موسوم به «بریت شالوم» شکل گرفت که خواستار سازش با فلسطینیان بود.
در طول تاریخ، امتناعکنندگان از خدمت در ارتش اسرائیل غالبا از جناح چپ برخاستهاند که به دلایلی مانند آرمانهای سازشطلبانه از انجام وظیفه در ساختار نظامی رژیم صهیونیستی خودداری کردند. اما نظامیان راستگرا تنها یکبار و در جریان توافق سازش اسلو در دهه 90 میان یاسر عرفات، ریاست وقت تشکیلات خودگردان فلسطین و اسحاق رابین، نخست وزیر وقت این رژیم برای تخلیه شهرکها در نوار غزه تصمیم به اعلام امتناع گرفتند.
این رویکرد در 9 ماه نخست سال 2023 و قبل از آغاز عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023، در اعتراض به پیشبرد لایحه اصلاحات قضائی کابینه نتانیاهو یکبار دیگر در صدر اخبار رسانهها قرار گرفت. بر همین اساس در تابستان سال 2023 تعداد 200 خلبان نیروی ذخیره ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کردند در آموزشهای نظامی هفتگی حضور نخواهند یافت؛ زیرا از نظر آنها لایحه اصلاحات قضائی، نوعی کودتا در حوزه قضائی از سوی کابینه نتانیاهو است. در پی انتشار این خبر اعتراضات هفتگی از حوزه اعتراضات عمومی و اصناف از جمله کارمندان بخش صنایع فناوری پیشرفته و حقوقدانها فراتر رفت و نظامیان را نیز دربرگرفت تا هشداری به کابینه نتانیاهو باشد.
پس از این بود که صدها نفر دیگر از نیروهای ذخیره ارتش رژیم صهیونیستی که در واحدهای اطلاعاتی و سایبری از جمله واحد 8200 خدمت میکردند، اعلام کردند اگر به عنوان نیروی ذخیره فراخوانده شوند، به این درخواست پاسخ منفی خواهند داد. همچنین بیش از 100 پزشک ذخیره ارتش اسرائیل نیز در نامهای به «هرتزی هالوی»، رئیس ستاد کل ارتش گفتند در صورت درخواست ارتش، به جمع نیروهای ذخیره ملحق نمیشوند. در چنین فضایی بود که حمله 7 اکتبر رخ داد. اما نکته قابل توجه اینکه بحث امتناع از خدمت در ارتش در یک سال سپری شده از جنگ نیز بارها مطرح شد؛ هرچند که این مسئله چندان در نزد افکار عمومی اسرائیل و همچنین رسانهها بازتاب نیافت.
پدیده امتناع از خدمت در ارتش اسرائیل به ویژه در سایه ادامه وضعیت جنگی در سرزمینهای اشغالی به دلیل تبعاتی که میتواند مجازاتی بالغ بر 6 ماه حبس را هم برای فرد خاطی در پی داشته باشد، در یک سال گذشته اشکال مختلفی به خود گرفته و صرفاً به انتشار اعلامیههای رسمی محدود نمیشود.
براساس گزارش جنبش چپ «مرز وجود دارد»[1] در 8 ماه نخست جنگ غزه (از اکتبر 2023 تا مه 2024) گزارشهایی وجود دارد که نشان میدهد تعداد نظامیان چپگرایی که در اعتراض به سیاست کابینه نتانیاهو در قبال فلسطینیها از خدمت نظامی امتناع کردهاند، روندی افزایشی به خود گرفته است. در این راستا حدود یکصد نظامی زن و مرد صهیونیست از ثبت نام در فهرست نیروهای ذخیره ارتش اسرائیل خودداری کردند. اهمیت این آمار در این است که در یک دهه گذشته، سالانه فقط بین 10 تا 15 نفر درخواست امتناع خود را به این سازمان ارائه میکردند. حتی در سالهای اوج گیری جنگ داخلی لبنان و انتفاضه فلسطینیان نیز این عدد از 40 نفر در سال فراتر نمی رفت.
علاوه بر دلایل ایدئولوژیک، عدهای از نظامیان ابراز داشتهاند که به دلیل خستگی ناشی از طولانی شدن این جنگ، دیگر تمایلی به خدمت در ارتش اسرائیل ندارند. براین اساس در پایان ماه آوریل، حدود 30 نفر از نیروهای ذخیره در تیپ چترباز که برای خدمت در رفح فراخوانده شده بودند، اعلام کردند که از ارائه گزارش خودداری میکنند؛ زیرا سپری شدن ماههای طولانی از جنگ سبب شده به درس، معیشت و خانوادهشان لطمه وارد شود و باعث ناراحتی روحی و جسمی آنها شده است.[2]
در پایان ماه مه سال جاری، 42 نظامی ذخیره که از 7 اکتبر 2023 در ارتش اسرائیل خدمت میکردند، اولین نامه رسمی امتناع نیروهای ذخیره را از زمان آغاز جنگ در غزه امضا کردند. آنها در این نامه اعلام کردند تمایلی به حضور در واحدهای ارتش در نوار غزه ندارند. دلیل خودداری این نظامیان از ادامه خدمت در ارتش، کشتار غیرنظامیان در نوار غزه بود.
در ماه آگوست نیز حدود 20 نظامی از تیپ پیاده نظام ارتش اسرائیل درخواست کردند که به میدان نبرد غزه برنگردند؛ زیرا پس از 10 ماه حضور در این باریکه، دیگر قادر به بازگشت به آنجا نیستند، اما آماده انجام سایر وظایف در دیگر بخشها هستند.
در سپتامبر 2024 یک خلبان جنگنده از یکی از اسکادرانهای پیشرو در ارتش اسرائیل از تمایلش برای توقف پروازها در پی اقدامات زیان بار کابینه نتانیاهو خبر داد. بنا بر گزارش شبکه 14 تلویزیون رژیم صهیونیستی در واکنش به این مسئله فرمانده گروهان تصمیم به عزل این خلبان از خدمت در ارتش اسرائیل گرفت. علت این موضوع، مسائل سیاسی و نارضایتی از عملکرد کابینه عنوان شد.[3]
اما در 9 اکتبر نیز نشریه هاآرتص نامه 130 نظامی ارتش اسرائیل خطاب به نتانیاهو را منتشر کرد که در آن این فراد به دلیل خستگی جسمی و روحی ناشی از جنگ، انزجار از دیدگاههای راست افراطی حاکم بر ارتش و به ویژه خشم ناشی از بی تفاوتی و اهمال کابینه نتانیاهو در پیگیری سرنوشت اسرای صهیونیست دربند حماس در غزه اعلام کردند تا زمانی که نتانیاهو توافق تبادل اسرا با حماس را امضا نکند، دیگر حاضر نیستند در ارتش خدمت کنند. در روز 15 اکتبر در واکنش به این نامه، ارتش اعلام کرد امضاکنندگان را از خدمت تعلیق خواهد کرد.[4]
علاوه بر این موارد، در یک سال گذشته نظامیان صهیونیست برای دور ماندن از تبعات سیاسی، قضائی و حتی اخلاقی ناشی از فشار افکار عمومی، تلاش کردند با استناد به «آسیبهای روانی» ناشی از حضور در جنگ، از خدمت در ارتش اسرائیل خودداری کنند. این استدلال برای برخی میتواند واقعیت داشته باشد که در نهایت هم تحت درمان قرار میگیرند و یا حتی بستری میشوند، اما برای عدهای نیز تبدیل به بهانهای شده است که تا بدین شکل از ادامه حضور در ارتش مصون بمانند.
بخش سلامت روان ارتش رژیم صهیونیستی[5] تاکنون دادههای کلی و اندکی در مورد مشکلات روانی تجربه شده توسط نظامیان منتشر کرده است. در شش ماه اول پس از شروع جنگ، بیش از 75 هزار نظامی به بخش سلامت روان ارتش مراجعه کردند که 90 درصد آنها نظامیان عادی و فاقد درجه و تقریبا 5 هزار نفرشان (6 درصد) هم افسران درجهدار بودند. برای درک بهتر این ارقام، باید گفت در سراسر سال 2020، تعداد نظامیان مراجع به این مرکز 47 هزار نفر بود. اما کارشناسان نظامی- امنیتی تخمین میزنند سونامی واقعی در بحث تعداد افراد مبتلا به PTSD درساختار ارتش اسرائیل هنوز در راه است.
با این حال، براساس شهادتهایی که در انجمن «موفقیت برای ترویج جامعه عادلانه»[6] درج شده، وضعیت روحی نظامیان صهیونیست بسیار بد ارزیابی شده است که البته از ترس لطمه به روحیه دیگر نظامیان، این موارد غالبا گزارش نمیشوند. از سوی دیگر، نظامیانی نیز وجود دارند که خواستار ترک پست خود شدهاند که البته با این درخواستها هم مخالفت شده است.[7] در آگوست 0224 این انجمن در گزارشی اعلام کرد فرار از ارتش اسرائیل متوقف نمیشود و همواره ادامه دارد. برای مثال در ماه اکتبر 538 سرباز، در ماه نوامبر 691، در ماه ژانویه 617 و در ماه مارس 378 نظامی صهیونیست به دلایل روانی از خدمت آزاد شدند.
در مجموع، به طور میانگین ماهانه 540 نظامی صهیونیستی با استناد به آسیبهای روانی از ارتش این رژیم جدا میشود. علاوه بر نظامیان وظیفه، در شش ماه اول پس از آغاز جنگ غزه، 43 نظامی در خدمت دائم و 235 نظامی ذخیره درخواست آزادی و پایان خدمت کردند. 59 نفر از آزادشدگان از خدمت در ارتش اسرائیل افسر و یک سوم از آزاد شدگان هم زن هستند.[8]
یکی دیگر از ابعاد غیررسمی ترک خدمت در ارتش رژیم صهیونیستی، عدم رضایت نیروهای ارتش از شرایط موجود است. در همین راستا از ماه ژوئن ساختار ارتش متوجه بحرانی در بین ردههای فرماندهی برای ترک خدمت شد؛ به ویژه افسرانی در ردههای سروان تا سرهنگ که به دلیل احساس عدم قدردانی در افکار عمومی خواهان ترک خدمت شده بودند. براین اساس در یک سالگی جنگ، حدود 900 افسر واجد شرایط در این ردهها خواستار بررسی پرونده آزاد شدن خود از خدمت در ارتش شدند. همین مسئله حفظ این افراد را به چالشی جدید برای ارتش اسرائیل مبدل کرده است.[9]
ارزیابی روندهای کلی در مجموع حکایت از آن دارد که سیر امتناع و فرار از خدمت در ارتش اسرائیل به دلایل مختلفی از جمله طولانی شدن وضعیت جنگی در جبهه نوار غزه و لبنان، اهمال و بی تفاوتی کابینه نتانیاهو نسبت به سرنوشت اسرای صهیونیستی دربند مقاومت فلسطین و فشارها و آسیبهای روانی ناشی از جنگ سیر صعودی به خود گرفته است و انتظار می رود با تداوم وضعیت جنگی این امر به چالش بزرگتری برای مهم ترین ساختار نظامی رژیم صهیونیستی مبدل شود.
[1] .به معنای «مرز وجود دارد». יש גבול
[2]. https://www.zman.co.il/490835/popup/
[3]. https://www.jdn.co.il/news/2268667/
[4] . https://www.haaretz.co.il/news/politics/2024-10-15/ty-article/.premium/00000192-902f-d2db-ab97-ddffbfd80000
[5].בריאות הנפש בצה"ל
[6] .הצלחה לקידם חברה הוגנת
[7]. https://www.ha-makom.co.il/ptsd-data
[8]. https://www.ha-makom.co.il/war-mental-price#:~:text=%
[9]. https://www.mako.co.il/news-military/2024_q2/Article-103d877677a6091027.htm