خبرگزاری تسنیم-توسعه چابهار و خط ریلی چابهار-سرخس، علاوه بر رونق کریدور شمال-جنوب، بازارهای ترانزیتی جدیدی در اختیار قرار میدهد که بدون همکاری با بخش غیردولتی، فرصتهای تجاری مذکور به وجود نمیآیند.
در شرایطی که قدرتهای جهانی برای نفوذ در منطقه در حال رقابت هستند، هند نیز به دنبال تثبیت جایگاه خود است و سیاستهای اقتصادی و خارجیاش نقش کلیدی در دستیابی به این هدف خواهند داشت.
توافق استراتژیک 10 ساله هند با ایران برای بهرهبرداری از بندر چابهار، به همراه مذاکرات برای توافق تجارت آزاد (FTA) با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، نشاندهنده عزم این کشور برای تقویت حضور اقتصادی و سیاسیاش در منطقه است.
اختلالات گسترده در تجارت جهانی و منطقه ای ناشی از بحران های پی در پی از جمله کووید-19، سقوط دولت افغانستان و روی کارآمدن طالبان، جنگ روسیه و اوکراین و بحران دریای سرخ، هند را به بازنگری در مسیرهای تجاری خود مجبور کرد.
در کنار چالش های اساسی زنجیره های تامین برای تنوع تجاری، روابط تیره هند با رقبای همسایه ای خود یعنی پاکستان و چین، منجر به مسدود شدن مسیرهای زمینی دسترسی به کشورهای غربی هند شدهاست.
قرارداد 10 ساله بندر چابهار که اردیبهشت امسال میان ایران و هند امضا شد، به هند این امکان را میدهد تا با انتقال کالا از طریق مسیر ایران به قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و حتی فراتر از آن به بازار اوراسیا، دسترسی پیدا کند.
در واقع، مسیر ایران گلوگاههای دریایی را برای کالاهای هندی دور میزند و آنها را از اختلالات تجاری دور نگه میدارد تا بتوانند بهصورت ایمن و قابل پیشبینی به بازارهای مصرف برسند.
کریدور بینالمللی شمال-جنوب (INSTC) با مسیری به طول حدود 7200 کیلومتر اوایل دهه 2000 میلادی به عنوان جایگزینی برای مسیر سنتی دریایی کانال سوئز معرفی شد و در سالهای اخیر، به یکی از گزینههای اصلی هندیها برای دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی، قفقاز و اروپا تبدیل شدهاست.
در توافقنامه اولیه این کریدور، سه کشور آسیای مرکزی (قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان) به عنوان امضاکننده حضور داشتند. کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی و افغانستان برای توسعه تجارت خود به دسترسی به آبهای گرم جنوب نیاز دارند.
هند نیز شرایط و ویژگیهای منحصر به فرد کشورهای آسیای مرکزی را درک کرده و قصد دارد به طور جدی وارد بازار اقتصادی آنها شود. آرون کومار چاترجی، سفیر هند در قرقیزستان، گفته بود «هند به اهمیت ارتباطات منطقهای آگاه است و به ایجاد کریدورهای ترانزیتی برای دسترسی به آسیای مرکزی و فراتر از آن اعتقاد دارد. به همین دلیل، ما از کشورهای آسیای مرکزی دعوت میکنیم تا از بندر چابهار در ایران و پایانه شهید بهشتی این بندر برای تجارت دریایی با هند و سایر کشورهای جهان بهرهبرداری کنند.»
چندی پیش علی اکبر صفایی، مدیرعامل سابق سازمان بنادر و دریانوردی، اظهار کرده بود که هندیها در حال بهرهبرداری از فاز اول بندر چابهار هستند. مبلغ قرارداد با هندیها 120 میلیون دلار است و اکنون تجهیزات بندری به ارزش 85 میلیون دلار از این قرارداد در حال انتقال است.
با توجه به شناخت نیازهای لجستیکی و ترانزیتی هندیها و کشورهای آسیای مرکزی، ضروری است هر چه سریعتر از مزایای بندر چابهار و مسیر ریلی چابهار-سرخس برای اتصال شبهقاره هند به کشورهای محصور در خشکی شمال شرق ایران استفاده شود.
فعالسازی شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب باید در اولویتهای دولت قرار گیرد، زیرا این اقدام میتواند با پیوند منافع اقتصادی کشورهای ذی نفع، گامی مهم در جهت بهبود موقعیت ژئواستراتژیک کشور در نظم نوین جهانی باشد.
توصیه میشود ساخت و بهرهبرداری راهآهن چابهار-سرخس، به بخش غیردولتی واگذار شود تا این بخش بتواند با توجه به منافع خود، تأمین مالی و اجرای پروژه را تسریع کند و کشور از منافع مستقیم و غیرمستقیم آن بهرهمند شود.
ورود بخش غیردولتی به سرمایهگذاری و بهرهبرداری شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب، تحولی در امنیت و توسعه نوار شرقی کشور ایجاد خواهد کرد. این تغییر میتواند به اشتغالزایی، احیای نقش فعال در زنجیره ارزش منطقهای و فراتر از آن تنظیم منافع مشترک مردم با دولت و حاکمیت منجر شود.
محمدی مهدی کریمی قهی، کارشناس ترانزیت
انتهای پیام/