به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر ابراهیم کالن رییس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه به دمشق، خبری بود که تنها در یک جمله منتشر شد. هم رسانههای سوریه و هم جراید و رسانههای ترکیه، تنها به بیان این جمله اکتفا کردند: «ابراهیم کالن در دمشق، با رهبر اداره جدید سوریه احمد الشرع، وزیر امور خارجه اسعد الشیبانی و رئیس کل اطلاعات سوریه انس خطاب، دیدار کرد».
اگر چه به جزییات اهداف سفر کالن و محتوای گفتگوهای او با مقامات دمشق اشارهای صورت نگرفته، اما با تحلیل برخی از اقدامات اخیر کالن، میتوان به وضوح دریافت که تیم سیاست خارجی اردوغان در سوریه چه اهدافی را دنبال میکند.
تقسیم کار بین فیدان و کالن
مرور اخبار و وقایع دیپلماتیک ترکیه نشان دهنده این واقعیت است که پرونده سوریه تماماً به کالن و فیدان سپرده شده و این دو مهره مهم تیم اردوغان، حتی برای تعیین برجستهترین چهرههای تیم احمد الجولانی یا احمد الشرع نیز همه کاره بودهاند و انتخاب دو چهره اصلی یعنی الشیبانی و خطاب نیز، با توصیه مشترک کالن و فیدان، نهایی شده است.
برای آن که درک روشنی از نحوه فعالیت ابراهیم کالن و هاکان فیدان در حوزه سیاست خارجی ترکیه داشته باشیم، لازم است به چند سال قبل بازگردیم و برخی تحولات مهم در دستگاه دیپلماسی این کشور را با هم مرور کنیم.
زمانی که مولود چاووش اوغلو سکان هدایت وزارت امور خارجه دولت اردوغان را در دست داشت، همه میدانستند که او فقط یک مجری ساده است که ماموریت اصلی او، اجرای دقیق برنامهها و دستور کارهایی است که از کاخ ریاست جمهوری به او ابلاغ میشود.
در آن دوران، ابراهیم کالن هم سخنگوی اردوغان بود و هم رییس حلقه مشاورین امنیت ملی و سیاست خارجی. هاکان فیدان هم عهدهدار ریاست سرویس اطلاعاتی میت بود و هر دستور و نقشه راهی که به دستگاه دیپلماسی میرسید، دستپخت این دو نفر بود و اردوغان به آنها اعتماد کامل داشته و هنوز هم دارد.
اما پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 2023 میلادی، اردوغان کابینه را به شکلی چید که نیازی به حضور وزیر فرمالیته نباشد و کل ساختار دستگاه دیپلماسی و سرویس اطلاعاتی، به شکلی در هم امتزاج شوند که رویکرد امنیت، تعیینکننده مسیر اصلی دیپلماسی باشد. بدین منظور، فیدان از تاریکی عمق صحنه، به روشنترین بخش آورده شد و کالن نیز از نگاه اردوغان، مطمئنترین فرد برای تحویل گرفتن دستگاه امنیت بود.
با آن که ابراهیم کالن، هیچگاه یک شخصیت حزبی نبوده و افراد پیشکسوت زیادی در حزب حاکم حضور داشتند که میتوانستند به عنوان رییس به قلعه میت بروند، اما اردوغان، به سه دلیل، میت را به کالن تحویل داد: اول این که او از نظر اخلاقی و میزان وفاداری کاملاً مورد تایید شخص رییس جمهور بود و در دوران کودتای نافرجام سال 2016 نیز امتحان خود را پس داده بود. دوم این که کالن غالباً یک شخصیت علمی – دانشگاهی است و قابلیت آلوده شدن به مطامع باندی و گروهی را ندارد. نکته سوم این که اردوغان تمایل داشت، کالن پروژه تحقیقاتی قبلی خود را در سرویس اطلاعاتی هم پیاده کند.
تجربهای که بر اساس آن، کالن به دستور اردوغان، یک پژوهشکده سیاسی و تحلیل به نام «ستا» ساخت که با گردهم آوردن دهها تن از دانشگاهیان و تحلیلگران غالباً اسلامگرا و پیرو خط فکری اخوانی، بزرگترین کانون مشورتی برای دستگاه دیپلماسی و وزارت دفاع را پدید آوردند.
همین که پای کالن به میت رسید، نخستین دانشگاه مخصوص سرویس اطلاعاتی را تاسیس کرد و به وضوح میتوان دید که مسیر این سرویس امنیتی ترکیه، با دورههای پیشین که محوریت ملی گرایی، غرب گرایی و نظامیگری در آن غالب بود، متحول شده است.
چند اولویت مهم کالن در دمشق
رییس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، در شرایطی به دمشق سفر کرد که رسانههای نزدیک به حزب عدالت و توسعه، عملاً گروه الشرع و حاکمیت جدید سوریه را به عنوان شریک و همکار ترکیه نشان میدهند.
با توجه به دغدغهها و اولویتهای مهم ترکیه، میتوان چنین ارزیابی کرد که گفتگوهای کالن با احمد الشرع، الشیبانی و خطاب، حول این چند محور بوده است:
1.تلاش برای ارائه مشورتهای نهایی به تیم الشرع به منظور معماری سیاست خارجی نوین سوریه بر اساس الگوی کابینه اردوغان یعنی ترکیب خاصی از تعامل سرویس اطلاعاتی و وزارت امور خارجه.
2.بحث بر سر چند و چون سازماندهی ارتش، سرویس اطلاعاتی، پلیس و گروههای مسلح.
3.تعیین رویکرد نهایی دولت جدید سوریه در قبال آمریکا و موضوعات سیاسی و نظامی مرتبط با کردها در شمال سوریه.
4.تلاش ترکیه برای رفع تحریمهای اقتصادی اعمال شده از سوی اتحادیه اروپا علیه سوریه و ارائه تضمینهای مناسب برای همکاری بین دمشق و اتحادیه.
5.چانه زنی برای شیوه به کارگیری دیگر معارضین سوری مورد حمایت ترکیه که قبلاً تحت عنوان ارتش آزاد و گروههای دیگر فعالیت میکردند و هنوز هم در بسیاری از مسائل با هیئت التحریر الشام، زمینه تنش و اختلاف نظر دارند.
6.تلاش تیم اردوغان برای کسب اطمینان از این موضوع که رقبای عرب و به ویژه امارات متحده عربی، قطر و مصر، به اندازه ترکیه به دولت جدید سوریه نزدیک نشوند.
7.تضمین منافع اقتصادی ترکیه در سه حوزه مهم بازار مصرف، بازسازی و نفت در سوریه.
اگر چه تیم اردوغان در مورد سوریه جدید اهداف بلندپروازانهای دارد، اما چنین چیزی بدین معنا نیست که آنکارا در مسیر تحقق اهداف خود، با هیچ نوع چالش و مانعی برخورد نکند.
در شرایط کنونی، بسیاری از مخالفین سابق توقع دارند در ساختار قدرت جای بگیرند، تکلیف گروههای قومی و مذهبی و اقلیتها روشن نشده، اطلاعاتی از جزییات تصمیمات دولت آمریکا درباره شمال سوریه در دسترس نیست و علاوه بر همه اینها، سوریه مشکلات اقتصادی فراوانی دارد و خود ترکیه نیز دارای قدرت مالی قابل توجهی نیست که بتواند بدون شراکت و همراهی دیگران، در این میدان جدید یکه تازی کند.
انتهای پیام/