به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هیئتهای مذهبی در تاریخ ایران همواره جایگاهی ویژه داشتهاند. این محافل نه تنها در زنده نگاه داشتن شعائر دینی و عزاداریهای حسینی نقشآفرین بودهاند، بلکه به عنوان بستری برای فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز ایفای نقش کردهاند.
جایگاه هیئتها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی
در دوران قبل از انقلاب اسلامی، حکومت پهلوی سیاستهایی را در پیش گرفته بود که به محدودسازی مراسم مذهبی میانجامید. اما هیئتها به عنوان نهادهای مردمی، نه تنها در حفظ سنتهای دینی، بلکه در تقویت هویت اسلامی و سیاسی مردم نقش اساسی داشتند. آنها به عنوان محافلی برای روشنگری دینی و اجتماعی، روحیه عدالتخواهی را در جامعه زنده نگه میداشتند.
بسیاری از این هیئتها توسط علمای برجسته و متفکران مذهبی هدایت میشدند و به این ترتیب، موجب انسجام فکری و عقیدتی جامعه میشدند.
در دوران حکومت پهلوی، مراسم مذهبی از جمله عزاداریهای حسینی، علیرغم فشارهای حکومتی، به طور گسترده در سراسر کشور برگزار میشد. هیئتها در مساجد، حسینیهها و حتی منازل شخصی تشکیل میشدند و سخنرانان مذهبی و وعاظ انقلابی از این فرصت برای آگاهسازی مردم نسبت به ظلمهای موجود استفاده میکردند.
گاهی نیز هیئتها با محدودیتهای شدیدی از سوی رژیم مواجه میشدند، اما مردم با اصرار و اراده قوی این مراسم را برگزار میکردند. برخی از این مراسمها شبانه و به دور از چشم نیروهای امنیتی برگزار میشدند و پیامهای انقلابی را از طریق نوحهها و مداحیها منتقل میکردند.
نمونههایی از هیئتهای شاخص قبل از انقلاب اسلامی
برخی از هیئتها در دوران پهلوی به دلیل فعالیتهای گسترده فرهنگی، مذهبی و حتی سیاسی خود، برجسته بودند. هیئت مؤتلفه اسلامی یکی از این موارد است؛ هیئتی که بعدها به یک تشکل سیاسی تبدیل شد و نقش مؤثری در مبارزات انقلابی ایفا کرد. این گروه از طریق جلسات مذهبی و نشستهای فکری، نیروهای انقلابی را تربیت کرده و در جهت گسترش ایدئولوژی انقلاب اسلامی تلاش کردند.
هیئتهای مسجد جامع بازار تهران هم نباید در این گروه از نظر دور بمانند. این هیئتها از مراکز اصلی تجمع بازاریان و علمای مبارز بودند و در نشر افکار امام خمینی (ره) تلاش بسیاری کردند. این هیئتها شبکهای منظم از وعاظ و فعالان انقلابی داشتند که با توزیع اعلامیهها و انتشار سخنان امام خمینی (ره) مردم را آگاه میکردند.
همجنین هیئتهای حسینی در مشهد و قم، به ویژه در حرم مطهر امام رضا (ع) و حرم حضرت معصومه (س)، در تقویت جنبشهای انقلابی و حمایت از روحانیون مبارز نقش مهمی داشتند. فعالیتهای این هیئتها منجر به شکلگیری تظاهرات گستردهای علیه رژیم پهلوی شد.
به این ترتیب، هیئتهای مذهبی در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی تأثیر عمیقی داشتند. آنها بستر مناسبی برای تبلیغ اندیشههای امام خمینی (ره) و مقابله با استبداد پهلوی فراهم کردند. در بسیاری از موارد، وعاظ و سخنرانان در هیئتها به افشاگری علیه حکومت میپرداختند. همچنین، هیئتها در سازماندهی راهپیماییها، جمعآوری کمکهای مالی و حمایت از خانوادههای زندانیان سیاسی نقش داشتند. بسیاری از نیروهای انقلابی که بعدها در پیروزی انقلاب اسلامی نقش کلیدی ایفا کردند، در این هیئتها تربیت شده بودند.
خاستگاه فکری و فرهنگی انقلاب 22 بهمن
22 بهمن 1357، که روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، ارتباطی مستقیم با فعالیتهای هیئتهای مذهبی دارد. بسیاری از مردمی که در این روز تاریخی به خیابانها آمدند، پیش از آن در هیئتهای مذهبی تربیت شده بودند و از طریق این محافل با اندیشههای انقلابی آشنا شده بودند.
در واقع هیئتها نقشی اساسی در ایجاد بستر فکری و فرهنگی انقلاب ایفا کردند. بسیاری از شعارهای انقلابی که در این روز سر داده شد، ریشه در آموزههای دینی داشت که در هیئتهای مذهبی منتشر شده بود.
نقش هیئتها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب، هیئتها نه تنها به فعالیتهای مذهبی خود ادامه دادند، بلکه در عرصههای گوناگون اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز نقشآفرین شدند. یکی از مهمترین کارکردهای آنها عبارتند از حفظ ارزشهای انقلاب اسلامی؛ به طوری که هیئتها به عنوان محافلی برای گسترش فرهنگ اسلامی و انقلابی، در تبیین آرمانهای انقلاب نقش کلیدی داشتند. آنها همچنان یکی از اصلیترین ابزارهای فرهنگی برای تقویت هویت اسلامی در میان مردم هستند.
آنها همچنین در جنگ تحمیلی مشارکت داشتند. در دوران دفاع مقدس، بسیاری از جوانان بسیجی که در جبههها حضور داشتند، از طریق هیئتهای مذهبی با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا شده بودند. این هیئتها به عنوان پایگاههایی برای اعزام نیروهای مردمی به جبههها عمل میکردند.
از سوی دیگر، هیئتها به تدریج به مراکزی برای ارائه خدمات اجتماعی تبدیل شدند و در بحرانهایی مانند زلزله، سیل و کمکرسانی به محرومان فعالیت داشتند. فعالیتهای خیریه و نیکوکاری هیئتها همچنان بخش مهمی از نقش اجتماعی آنهاست. همچنین این محافل همواره در تقویت همبستگی میان اقشار مختلف جامعه و مقابله با فتنهها و تفرقهافکنیهای دشمنان نقش داشتهاند. هیئتها یکی از مهمترین پایگاههای ایجاد وحدت بین نیروهای انقلابی و اقشار مختلف مردم محسوب میشوند.
در مجموع، هیئتهای مذهبی قبل و بعد از انقلاب اسلامی همواره نقشی اساسی در هدایت فکری و اجتماعی مردم داشتهاند. آنها نه تنها حافظ شعائر دینی و فرهنگی بودهاند، بلکه در عرصههای مختلف اجتماعی و سیاسی نیز تأثیرگذار بودهاند. امروزه نیز هیئتها میتوانند با تقویت آگاهی دینی و سیاسی مردم، به ویژه نسل جوان، در استمرار آرمانهای انقلاب اسلامی نقش کلیدی ایفا کنند. همچنین، باید از ظرفیت هیئتها برای تبیین صحیح ارزشهای اسلامی و مقابله با هجمههای فرهنگی دشمنان بهره گرفت.
انتهای پیام/