به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سنت قصه گویی به اندازه عمر انسان قدمت دارد و قصه یکی از ابزارهای مهم اصلاح رفتار محسوب میشده است؛ به گونهای که در قرآن کریم نیز بارها در آیات متعدد از جمله آیات 62 تا 108 سوره آل عمران، سوره کهف، اعراف و هود از طریق نقل داستان گذشتگان، در هدایت و تربیت و اصلاح رفتار بشر سعی داشته است.
در ادبیات فارسی به پیروی از سبک قرآن کریم، نیز بخشی از ادبیات تعلیمی بر پایه بیان حکایات کوتاه خلق شد که از نمونههای درخشان آن، گلستان و بوستان سعدی است که تا قرنها مورد توجه شاعران برای خلق اثری مشابه بوده و به دلیل تأثیر کلام شیخ اجل، قرنها در کنار قرآن کریم در مکتب به کودکان آموزش داده میشد و شیرینی زبان فارسی با سخن سعدی در کام کودکان مینشست.
قصهگویی در عالم غرب نیز حائز اهمیت است. فروبل آلمانی، مؤسس نخستین کودکستان، اساس تربیت کودکان را در کودکستان بر قصه و قصهگویی نهاده است. از سوی دیگر، افلاطون از نخستین اندیشمندانی بود که اهمیت قصه برای کودکان را دریافت و بخشی از کتاب «جمهوریت» را به بیان اهمیت قصه برای کودکان اختصاص داد. برخی از پژوهشگران از جمله اریکسون، قصه را تلقین شفابخش میدانند که کاهش اضطراب در کودکان را موجب میشود؛ به گونهای که از طریق همسانسازی با شخصیتها یا موقعیتهای یک قصه، او را در کشف عواطف خود و دیگران یاری میکند.
جمعی از پژوهشگران معتقدند قصهگویی برای کودکان علاوه بر لذت سرگرمی، نتایج تربیتی نیز دارد و به آنها در سازگاری محیط کمک میکند. به اعتقاد این دسته از کارشناسان؛ کودکان با دیدن کسانی که رفتارهای تحسینبرانگیز دارند و گوش کردن به حرفهای آنها، به ارزش اعمال و رفتار خود پی برده و در صدد افزایش سازگاری و کارآیی خود برمیآیند.
مصطفی رحماندوست از چهرههای شناخته شده در حوزه شعر و داستان کودکان و نوجوانان است. او نخستین تأثیر قصهگویی را بردن بچهها از عالم واقعی به دنیای خیال، یعنی جایی که کودک در ذهن خود جهانی تازه برای داستان میسازد دانست و گفت: این روند، علاوه بر تقویت تخیل، مهارت شنیداری، گویایی، گنجینه واژگان، و توانایی انتقال مفاهیم در کودکان را افزایش میدهد.
او یکی از مهمترین دستاوردهای قصهگویی را ایجاد ارتباط عاطفی بین کودک و قصهگو دانست و افزود: فرقی ندارد که قصهگو مادر باشد یا مربی؛ همین که کودک میبیند بزرگتر برایش وقت گذاشته و قصه میگوید، حتی اگر قصه بیمعنی باشد، احساس مورد توجه قرار گرفتن در او شکل میگیرد که تأثیر مثبت روانی دارد.
جشنواره قصهگویی کانون که امسال بیست و ششمین دوره آن در یزد در حال برگزاری است، رویدادی است که تلاش دارد این سنت را در عصر تکنولوژی و دوره ارتباط فراگیر کودکان و نوجوانان با فضای مجازی، تقویت کند. رحماندوست در ادامه به این موضوع اشاره و اضافه کرد: هیچ وسیله دیجیتالی نمیتواند جایگزین عاطفهای شود که در قصهگویی ایجاد میشود. بزرگترها همیشه نگرانند که فضای دیجیتال، کتاب و قصه را از بچهها بگیرد. اما این ابزارها هرچقدر هم جذاب باشند، احساس و عاطفه ایجاد نمیکنند، ما باید قصهگویی را بهروز و متناسب با دنیای دیجیتال، جذابیتهایش را بیشتر کنیم، اما از این سنت غفلت نکنیم.
بخشی از هنر قصهگویی در آموزش مهارتهای زندگی و ایجاد حس امید و سرزندگی در کودکان است. رحماندوست به تجربهای در این زمینه در ارتباط با کودکان بیمار در بیمارستان اشاره کرد و یادآور شد: یکبار به دیدار کودکان بیمار رفتم و به پیشنهاد یک پرستار برایشان شعر و قصه خواندم. دیدم که بچهها با وجود سِرم و وضعیت نامناسب جسمی، دور هم جمع شدند و حالشان بهتر شد. این تجربه باعث شد بعدها دورههایی برای آموزش قصهگویی بیمارستانی به پرستاران و داوطلبان برگزار کنم.
رحماندوست با تأکید بر اینکه نویسندگان کودک و نوجوان وظیفه دارند قصههای پرکشش بنویسند، افزود: نویسنده قرار نیست قصهگو باشد، اما قصه خوب، خوراک اصلی قصهگویی است، البته هستند کسانی که هم نویسنده خوبیاند و هم قصهگو.
او که نخستین دبیر جشنواره قصهگویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود، گفت: متأسفانه شنیدهام که گاهی قصهگویی به سمت نمایش و تئاتر رفته است، این کار اشتباه است، قصهگویی مادرِ تئاتر است و نباید با آن یکی شود، قصه، گفتنی است.
رحماندوست با اشاره به لزوم تدوین منابع علمی و پژوهشی در حوزه قصهگویی، تأکید کرد: وقتی تدریس قصهگویی را شروع کردم، منبعی نداشتیم. بعدها کتابی نوشتم که از چاپ چهارم دیگر اجازه انتشارش را ندادم. پس از آن منابع خارجی تهیه و ترجمه شد. اما هنوز هم جای پژوهش درباره تجربههای بومی و شیوههای جدید قصهگویی خالی است.
او پیشنهاد تشکیل آکادمی قصهگویی در ایران را مطرح کرد و افزود: 26 سال از آغاز جشنواره قصهگویی میگذرد. اکنون زمان آن رسیده است که به راهاندازی یک آکادمی قصهگویی فکر کنیم؛ مرکزی که بتواند پژوهشهای علمی درباره تأثیر قصه بر آموزش، درمان، و رشد کودک انجام دهد.
این نویسنده پیشکسوت، حضور قصهگویان خارجی در جشنواره قصهگویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را فرصتی دانست تا قصهگویان ایرانی توانمندیهای خود را بهتر بشناسند و در پایان گفت: قصهگویان ما چیزی کم ندارند. اگر نمایش اجرا نکنند و فقط قصه بگویند، چیزی از قصهگویان جهان کم ندارند. امیدوارم این جشنواره همچنان با قدرت ادامه یابد و به تداوم آن افتخار میکنم.
تداوم برگزاری جشنواره قصهگویی طی 26 سال و از سوی دیگر، استقبال کودکان و نوجوانان از این هنر، لزوم توجه به «قصهگویی» را به عنوان یکی از ابزارهای پیوند میان کودکان و نوجوانان با ادبیات ایرانی دوچندان میکند. با وجود آنکه قصهگویی در ایران سنتی دیرینه و ریشهدار است، اما همچنان از نظر اهل فن و پژوهشگران مغفول مانده و نیازمند بررسی و روزآمدی است.
انتهای پیام/