گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ پرونده "اقتصاد اسلامی" بخش 46 ــ کتاب «اسلام و اقتصاد» تألیف دکتر حسن سبحانی، استاد برجسته اقتصاد دانشگاه تهران، یکی از مهمترین آثار علمی در حوزه اقتصاد اسلامی محسوب میشود. این کتاب با اتکا بر سالها تدریس و پژوهش، تلاشی کمنظیر در تبیین اصول، مبانی و کارکردهای اقتصاد اسلامی در جهان معاصر است. نویسنده، با تسلط عمیق بر مفاهیم اقتصادی و اشراف بر مبانی دینی، توانسته است رویکردی نظاممند و علمی را برای تحلیل اقتصاد از منظر اسلامی ارائه دهد، بیآنکه دچار التقاط نظری یا سادهسازی غیرواقعبینانه شود.
از همین پرونده بیشتر بخوانید
ساختار و محتوای کتاب
این اثر در قالب هشت فصل اصلی تدوین شده که هر یک جنبهای مهم از اقتصاد اسلامی را مورد بررسی قرار میدهد:
- فصل اول؛ اصول و مبانی اقتصاد اسلامی ــ شامل مواردی همچون مفهوم استکمال در نظام اقتصادی اسلام و شرایط تحقق آن، تحلیل رابطه دین و اقتصاد، و بررسی ابعاد فلسفی و هستیشناختی مفهوم واقعیت در اقتصاد
- فصل دوم؛ نگرش اسلام به ثروت و اصول حاکم بر اقتصاد ــ شامل احترام به اموال و جایگاه ثروت به عنوان پشتوانه زندگی و عامل بقای دین، و چند اصل اساسی اقتصاد اسلامی: نهی از تکاثر، نفی ضرر، نهی از اسراف، و اصل انفاق
- فصل سوم؛ تولید در اقتصاد اسلامی ــ شامل نقش نیروی کار، سرمایه، و طبیعت در تولید، تحلیل انتقادی بهره و نسبت آن با بیثباتی مالی، و ترکیب عوامل تولید و هزینههای اقتصادی
- فصل چهارم؛ توزیع در اقتصاد اسلامی ــ شامل نسبت میان طبیعت، دولت، و توزیع منابع، و چگونگی سهمبری نیروی کار، زمین، و سرمایه
- فصل پنجم؛ مبادله و ضوابط آن در اسلام ــ شامل تحلیل بیع، احتکار، کالی به کالی، مکاسب حرام، و نهی از کمفروشی، و همچنین بررسی مکانیسم مضاربه و الزامات آن در نظام مالی اسلامی
- فصل ششم؛ مصرف در اسلام ــ که به بررسی محدودیتهای مصرف، و ارتباط آن با مؤلفههای اخلاقی مانند زهد و نوعدوستی میپردازد.
- فصل هفتم؛ اقتصاد و اخلاق ــ شامل رابطه انسان و اسلام در چارچوب اقتصادی، و تحلیل اخلاقی یک موضوع اقتصادی
- فصل هشتم؛ ویژگیهای اقتصاد جامعه دینی ــ شامل مسئولیت همگانی در رفع فقر، تقدم دیگران بر خود در اقتصاد اسلامی، و ممنوعیت استثمار در اشکال مختلف آن (رباخواری، کمفروشی، بیگاری)
این کتاب صرفاً یک ارائه کلی از اقتصاد اسلامی نیست، بلکه با رویکردی تحلیلی و علمی، مبانی اقتصاد اسلامی را با مستندات دقیق از منابع معتبر بررسی میکند. همچنین از دیگر مزایای این اثر ارزشمند این است که برخلاف بسیاری از آثار موجود، این کتاب رویکردی یکپارچه و منسجم دارد و از آمیختن روشهای غیراصیل غربی با مبانی اسلامی پرهیز کرده است. این اثر به گونهای تدوین شده که میتواند به عنوان یک منبع پایه برای تدریس اقتصاد اسلامی در دانشگاهها مورد استفاده قرار گیرد. دکتر حسن سبحانی در این کتاب، علاوه بر ارائه طرحوارهای منسجم از مباحث اقتصاد اسلامی، کاستیهای موجود در پژوهشهای پیشین را نیز بیان کرده و چشماندازی برای مطالعات آینده در این حوزه ترسیم میکند. دکتر سبحانی، خود در پیشگفتار این اثر آورده است:
بخصوص در نیم قرن اخیر کتب و مقالات بسیار زیاد و در عین حال متنوعی از سوی دانشمندان علوم اسلامی و همچنین از جانب برخی از دانشگاهیان علاقمند به این موضوع نگاشته شده و عمدتاً منتشر گردیده است. مکتوباتی که در فقدان نگرشی هماهنگ به اقتصاد و ارتباطی اسلام از یک طرف و در مواجههای نابرابر و به لحاظ روششناسی التقاطی آنچه به دانش اقتصاد در معارف بشری شهره است از سوی دیگر، متناسب با زمانی که بر آنها گذشته است آنچنان که باید نتوانسته است به نیازهای موجود در این زمینه پاسخگوئی شایسته بنماید. هر چند آن تلاشهای علمی هر کدام فینفسه مفید و مؤثر بوده است. اما برای ارائه آنچه که اقتصاد اسلامی نامیده شده است تا دهههای آینده کوششهای بیشتر و روشمندتری لازم است که انشاءالله از سوی علما و دانشمندان ارائه خواهد شد و دیری نخواهد پائید که اقتصاد اسلامی شجره طیبهای شود که به نیازهای معاصران خود پاسخگوئی بایسته خواهد کرد.
با این وصف، کتاب «اسلام و اقتصاد» یکی از پرمحتواترین و دقیقترین آثار علمی در حوزه اقتصاد اسلامی است که ضمن ارائه مبانی نظری قوی، میتواند پایهای محکم برای مطالعات تکمیلی و توسعه مدلهای عملی در اقتصاد اسلامی باشد. این کتاب اولینبار در سال 1393 در قطع وزیری و در 232 صفحه، توسط انتشارات دانشگاه تهران به زیور طبع آراسته شد، و طی سالهای بعد، چاپهای متعددی از آن منتشر گردید که هر یک با استقبال پژوهشگران و علاقهمندان به اقتصاد اسلامی مواجه شد.
گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در ادامه پرونده «اقتصاد اسلامی»، به بازخوانی نکات و مفاهیم مهم مندرج در این اثر ارزشمند خواهد پرداخت.
انتهای پیام/