به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، اوضاع و احوال خیابانهای استانبول و آنکارا عادی است و از شمار اعتراضات و سخنرانیهای میدانی مخالفین اردوغان کاسته شده است.
با این حال، در افکار عمومی، رسانهها و به ویژه در شبکههای فضای مجازی شاهد تداوم نوعی از تنش و ناآرامی سیاسی و اجتماعی هستیم. تنشی که دلیل اصلی آن، دستگیری «اکرم امام اوغلو» شهردار استانبول و مهمترین رقیب سیاسی اردوغان است.
با آن که ماشین تبلیغاتی و رسانهای عظیم حزب حاکم ترکیه و دولت اردوغان، هزاران ساعت خبر، گزارش و برنامه تولید و پخش کرده تا نشان دهد که شهردار استانبول به خاطر فساد مالی زندانی شده، اما افکار عمومی اقناع نشدهاند و میلیونها هوادار امام اوغلو میگویند: تنها جرم او این بود که در همه نظرسنجیهای میدانی، از شخص رئیس جمهور محبوبتر، و پیشتاز بود.
«مهمت اوغوتچو» از چهرههای سیاسی و دیپلماسی ترکیه که حالا به عنوان عضو هیأت رئیسه باشگاه انرژی لندن فعالیت میکند، در یک تحلیل مفصل به بررسی وضعیت سیاسی کنونی ترکیه پرداخته و برای وصف عمومی این وضعیت از عبارت «بحران امام اوغلو» استفاده کرده است.
او بر این باور است که تیم اردوغان در مقابله با شهردار استانبول مرتکب خطاهای راهبردی فراوانی شدهاند و این خطاها در میانمدت، میتواند حزب عدالت و توسعه را به سوی پرتگاه شکست و سقوط ببرد.
نظرات این تحلیلگر و دیپلمات سابق ترکیه را با هم مرور میکنیم:
اردوغان درگیر با چالش و موانع بزرگ
ما در یک نقطه عطف مهم در صحنه سیاسی ترکیه قرار داریم. روندهای فعلی، فشارهای سیاسی و محبوس شدن اکرم امام اوغلو، صرفاً به معنی زندانی شدن مهمترین رقیب اردوغان نیست. این رویداد در عین حال، به تحول سیاسی بزرگی تبدیل شده که اساساً تعادل و پویایی سیاسی ترکیه را در دوره پیش رو متزلزل خواهد کرد.
به نظر میرسد نه دولت اردوغان از مواضع خود عقبنشینی خواهد کرد و نه اپوزیسیون از فعالیت مداوم به عنوان یک نهاد مردمی و فعال منصرف خواهد شد.
ممکن است انسداد بزرگ و بنبستی به وجود آید که در آن هیچ برندهای وجود نداشته باشد و کل ترکیه ضرر کند. ما شاهد بحرانی هستیم که مانند گلولهبرفی در حال رشد است. در صورت مواجهه غلط و مدیریت نادرست، موقعیت سیاسی آینده امام اوغلو تقویت میشود و کل اپوزیسیون به بازیگر قویتری علیه دولت فعلی تبدیل خواهد شد.
خطای بزرگ اردوغان
بزرگترین اشتباهی که دولت اردوغان مرتکب شد، این بود که اقداماتی مانند لغو مدرک تحصیلی امام اوغلو و طرح اتهامات فساد مالی و ارتباط با تروریسم، به نحوی مطرح شد که همه فهمیدند هدف اصلی آن، کنار زدن یک رقیب قدرتمند است!
خطای راهبردی تیم اردوغان، این بود که صرفاً به بازی و رقابت آتی فکر کرد و نتوانست پیامدها و تبعات زیر را پیشبینی کند:
اپوزیسیون در حال متحد شدن است: اختلافات درون حزب جمهوری خلق CHP در حال کاهش است. امام اوغلو نه تنها برای حزب خود، بلکه برای کل جریانات سیاسی مخالف در حال تبدیل شدن به نمادی است که میتواند همه را متحد کند و همه جریانات، اطراف او گرد هم آیند. حتی «منصور یواش» شهردار آنکارا نیز موضع محتاطانه در مورد نامزدی خود را رها کرد و پشت امام اوغلو ایستاد.
بسیج اجتماعی شکل گرفت: دولت فهمید اگر به عادت مرسوم، پس از عزل شهردار، یک قیم یا سرپرست تعیین کند، یک جنبش اعتراضی بزرگ شکل میگیرد. همچنین متوجه شد که بازداشت و دستگیری میتواند به منزله افزودن هیزم به آتش باشد.
قدرت اقتصادی استانبول: استانبول فقط یک کلانشهر نیست؛ استانبول مرکز یک قدرت اقتصادی بزرگ، پروژههای عظیم ساختمانی و شبکههای مالی است. مدیریت امام اوغلو نظم اقتصادی را که سالها حزب عدالت و توسعه شکل داده بود، متزلزل کرد و حزب حاکم برای بازسازی منافع اقتصادی و سیاسی خود دچار مشکل شد.
مسئله کردها و ابتکار اوجالان: مسائلی مانند انحلال پ.ک.ک، تحولات سوریه و منطقه و جایگاه ترکیه در معماری جدید اروپا، مستلزم فعالیت یک دولت مرکزی قوی و باثبات در آنکارا و همبستگی اجتماعی در سراسر کشور است. اما با دستگیری امام اوغلو، کردها نیز کنار او ایستادند و دولت تضعیف شد.
زمانبندی معنادار
چرا در زمانی که شکنندگی و بیثباتی اقتصادی ترکیه تا حدودی رو به بهبود بود و پویاییهای جهانی شروع به تغییر به نفع ترکیه کرده بود، دولت اردوغان به شکل ناگهانی دست به چنین اقدامی زد و دستگیری امام اوغلو را در دستور کار قرار داد؟
تلاش برای هدف قرار دادن امام اوغلو و حذف او از رقابتهای احتمالی ریاست جمهوری ممکن است نشاندهنده ترس بسیار بزرگ یا پروندهای کاملاً متفاوت باشد که ما از آن بیخبر هستیم.
تحقیقات علیه امام اوغلو، فعالیت صدها بازرس، فشارهای سیاسی، لغو مدرک تحصیلی وی پس از 31 سال و اتهاماتی مانند فساد و ارتباط با سازمانهای تروریستی، نتوانست افکار عمومی را متقاعد کند؛ برعکس، امام اوغلو را به شخصیت سیاسی قویتری تبدیل کرد و اپوزیسیون را دوباره برانگیخت.
پس از دو انتخابات اخیر شهرداریهای کشور، حزب اردوغان دوباره استانبول را از دست داد. این در حالی است که خود اردوغان بارها گفته «هرکه استانبول را ببازد ترکیه را باخته است».
حالا همه فهمیدند که این حزب، هنوز هم این دو شکست بزرگ را هضم نکرده است. با وجود فعالیت گسترده رسانههای نزدیک به اردوغان، محبوبیت امام اوغلو کاهش پیدا نکرد و او برای انتخابات 2028 به یک رقیب قدرتمند و یک خطر جدی تبدیل شد.
آیا دولت اردوغان به لرزه درآمد؟
اگرچه دولت فعلی مجوز آن را دارد که تا سال 2028 میلادی، حکومت را در دست داشته باشد، اما بحران امام اوغلو پایداری و مشروعیت دولت را زیر سؤال برده است. این بحران، صرفاً به آینده سیاسی امام اوغلو محدود نمیشود بلکه در حال تبدیل شدن به یک پدیده با پیامدهای بسیار گستردهتر است.
به نظر من، سه نتیجه مهم قابل مشاهده است:
1. رفع نومیدی اپوزیسیون: مخالفینی که در انتخابات 2023 میلادی به خاطر شکست در برابر اردوغان سرخورده شدند، حالا امید بسیاری دارند و همراهی چند حزب مخالف اردوغان با حزب جمهوری خلق، موج جدیدی از مخالفت گسترده با اردوغان را به دنبال میآورد و مهار آن آسان نخواهد بود.
2. رخوت و بحران در حزب عدالت و توسعه: با افزایش شکنندگی سیاسی و اقتصادی و کاهش محبوبیت اردوغان در بین مردم، دولت و توان رهبری او زیر سؤال رفته و افرادی در داخل حزب حاکم نیز، رفته رفته به این ارزیابی میرسند که تصمیمات اردوغان، موجب تضعیف دولت شده، خطوط گسل درون حزب عمیقتر میشود و ممکن است مبارزه جانشینی برای رهبری پس از اردوغان، خیلی زودتر از حد انتظار آغاز شود.
3. افزایش مخاطرات و ریسکهای اقتصادی: با توجه به بحران دستگیری امام اوغلو و از بین رفتن دهها میلیارد منبع ارزی و فرار سرمایهگذاران خارجی، ممکن است در هفتههای آینده خروج سرمایههای خارجی و داخلی سرعت بیشتری بگیرد. محافل مالی بینالمللی ممکن است حق بیمههای ریسک ترکیه را افزایش دهند و هزینههای استقراض آن را افزایش دهند. علاوه بر این، عدم اطمینان میتواند بر نرخ ارز فشار وارد کند و لیره در برابر دلار ضعیفتر شود.
4. پیامدهای جهانی بحران امام اوغلو: روند قضایی و فشارهای سیاسی علیه امام اوغلو از نزدیک توسط جامعه بینالمللی به ویژه پایتختهای غربی رصد میشود. اتحادیه اروپا و ایالات متحده تحولات ترکیه را در قهقرای دموکراسی ارزیابی میکنند. خاورمیانه، کشورهای حاشیه خلیج فارس، روسیه و چین در حال حاضر سکوت کردهاند، اما تحولات را با دقت دنبال میکنند. اردوغان در سالهای اخیر به دنبال بازسازی روابط دیپلماتیک بوده است؛ با این حال، بحران امام اوغلو میتواند روابط با غرب را تیره کند و ترکیه ممکن است با تحریم و انزوای سیاسی مواجه شود.
متأسفانه در حالی که چند هفته پیش در مورد چگونگی قدرتمندتر شدن ترکیه در نظم جهانی و فرصتهای جدیدی که برای آن پیش میآید صحبت میکردیم، اکنون با این تحولات به نظر میرسد که عملاً به پای خودمان شلیک میکنیم. امکان ندارد کشوری که در داخل قوی نیست در خارج قدرتمند باشد و اعتبار بینالمللی خود را حفظ کند.
اردوغان و گزینههای دشوار
منطقیترین گزینه پیش روی ما یافتن مصالحهای است که همبستگی داخلی را بدون تشدید بیشتر بحران تقویت کند. این گزینه شاید تنها راه آرام شدن تظاهرات و اعتراضات باشد. با این حال، اگر اردوغان عقبنشینی کند، احتمال بروز اختلاف در حزب عدالت و توسعه نیز وجود دارد.
اگر دولت تصمیم بگیرد سرکوب را افزایش دهد، بیثباتی سیاسی، خطرات اقتصادی و تنشهای اجتماعی میتواند به سطوح خطرناکی برسد. در نهایت نحوه مدیریت بحران کنونی تا حد زیادی فضای سیاسی و جهتگیری کشور را در سالهای آینده تعیین میکند.
انتهای پیام/؛