به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، یکی از مهمترین شاخصهای پیشنگر در ارزیابی وضعیت اقتصادی کشورهاست؛ شاخصی که نهتنها توان تولید در آینده را نشان میدهد، بلکه بیانگر امید یا تردید نسبت به آینده اقتصاد از سوی فعالان اقتصادی و سرمایهگذاران نیز هست.
اهمیت شاخص تشکیل سرمایه در تحقق رشد تولید
«تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» شامل سرمایهگذاری در کالاهای سرمایهای مانند ماشینآلات، تجهیزات، ساختمانهای صنعتی، زیرساختها و دیگر داراییهای ثابت است که برای تولید کالا و خدمات در آینده به کار گرفته میشوند. این شاخص، در واقع نقشه راه توسعه اقتصادی است؛ چرا که بدون آن، زیرساختهای تولید مستهلک میشوند و ظرفیت تولیدی کشور تحلیل میرود.
بهعبارت دیگر، اگر سرمایهگذاری جدید جایگزین استهلاک سرمایه نشود، به مرور از توان تولید ملی کاسته شده و اقتصاد وارد فاز رکودی بلندمدت میشود؛ همانگونه که در ایران، بهویژه از ابتدای دهه 1390 شاهد آن بودهایم.
در حقیقت در دهه 90 گفته شده که استهلاک سرمایه رخ داده به این معنا که میزان سرمایهگذاری در تولید از میزان استهلاک آنها کمتر بوده است.
دهه 90؛ دهه نزول سرمایهگذاری
بر اساس دادههای بانک مرکزی، میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در اقتصاد ایران از سال 1390 تا 1400 نهتنها رشد نکرد، بلکه کاهش چشمگیری را تجربه کرد. بررسیها نشان میدهد در سال 1402، سطح سرمایهگذاری به 56 درصد سطح سال 1390 رسیده است؛ به بیان روشنتر، حدود نیمی از توان سرمایهگذاری کشور در این بازه زمانی از دست رفته است.
همین افت سرمایهگذاری عامل مهمی در رشد پایین اقتصادی کشور طی این دهه بوده است. بهگونهای که نرخ رشد اقتصادی ایران در دهه 1390 به میانگین سالانه کمتر از یک درصد رسید.
با توجه به آمارهای موجود در دهه 80 شاهد رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به میزان 64 درصد، رشد تشکیل سرمایه در ماشین آلات 51 درصد و رشد تشکیل سرمایه در ساختمان به میزان 86 درصد بودیم.
حال آنکه این روند بسیار مثبت در دهه 90 کاملا معکوس شد به طوری که رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به میزان 49- درصد، رشد تشکیل سرمایه در ماشین آلات 59- درصد و رشد تشکیل سرمایه در ساختمان به میزان 43- درصد کاهش پیدا کرد.
مطابق با نمودار زیر به نظر میرسد که روند منفی دهه 90 در سالهای 1400 و 1401 متوقف شده و رو به رشد حرکت خواهد کرد با این وجود مجدداً در سال 1402 شاهد افت و تداوم روند منفی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بودیم.
فرسایش تولید و گسترش رکود
کاهش نرخ تشکیل سرمایه، آثار زنجیرهای مهمی دارد؛ از جمله کاهش ظرفیت تولیدی اقتصاد با تجهیزات قدیمی، افزایش بیکاری، فرار سرمایهها به بازارهای غیرمولد و کاهش رشد بلندمدت اقتصادی.
با توجه به بررسیهای انجام شده توسط ارگانهای دولت مانند سازمان برنامه و بودجه مسئله اصلی در خصوص کاهش نرخ تشکیل سرمایه ثابت، بیثباتی در سطح اقتصاد کلان است. موضوع اینجا است که در شرایط بیثباتی میزان سرمایهگذاری در اقتصاد کاهش پیدا میکند.
در نتیجه برای بازگشت روند دهه 80 شمسی به اقتصاد ایران(همانطور که در نمودار قابل مشاهده است) نیاز است تا ثبات نسبی در بعد اقتصاد کلان کشور حکم فرما شود. موضوعی که با توجه به تورم جهش یافته به کانال بالای 30 درصد و تداوم آن در سالهای اخیر همراه با تاثیر پذیری و شرطی شدن اقتصاد در برابر متغیرهای بیرونی امری بسیار سخت به نظر میرسد.
بدون یک جریان سرمایهگذاری با ثبات، رشد اقتصادی نیز ناپایدار میشود. تجربه یک دهه اخیر نشان داده است که بیتوجهی به این شاخص، اقتصاد را به سراشیبی فرسایش کشانده است. اکنون زمان آن رسیده که با نگاهی جدی و راهبردی، سرمایهگذاری به اولویت اول سیاستگذاری اقتصادی تبدیل شود؛ پیش از آنکه توان تولیدی کشور بیش از شرایط کنونی تحلیل رود.
جدول جزئیات تشکیل سرمایه در ماشین الات، ساختمان و کل از سال 1390 تا سال 1402 به شرح زیر است:
با توجه به شعار سال جاری موضوع افزایش سرمایهگذاری در تولید اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در حقیقت شعار امسال به طور مستقیم به مسئله سرمایهگذاری در تولید پرداخته است که طی بیش از یک دهه گذشته به طور مداوم رو به کاهش رفته است.
طبیعتاً بازگشت روند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به مدار مثبت دهه 80 نیازمند اجرای صحیح برنامههای ثبات بخش در سطح کلان اقتصاد کشور است. موضوعی که با بسیاری از سیاستهای دولت به خصوص در جوزه ارزی در تعارض است چرا که در شرایط بیثباتی ارزی قطعاً بازارهای موازی سوددهتر و جذابتر خواهند بود.
با در نظر گرفتن این شرایط باید دید که آیا دولت به پیشنهادهای زیرمجموعه کارشناسی خود که بر ضرورت تثبیت بعد اقتصاد کلان توجه خواهد کرد یا خیر، در غیر این صورت مسیر منفی گذشته در ورود سرمایههای جدید به حوزه تولید تداوم پیدا خواهد کرد.
انتهای پیام/