به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزلری تسنیم، امام جعفر صادق علیه السلام به عنوان امام و پیشوای شیعیان در دوران خود، تلاشهای گستردهای برای نشر معارف امام حسین علیه السلام و احیای فرهنگ عاشورا انجام دادند. این تلاشها در قالبهای مختلفی مانند زیارتنامهها، برگزاری مراسم سوگواری، تشویق به شعر و مدیحهسرایی، و صدور احادیث متجلی شد.
1. زیارتنامههای مخصوص امام حسین علیهالسلام
امام صادق علیهالسلام زیارتنامههای متعددی برای امام حسین علیهالسلام نقل کردهاند که از جمله معروفترین آنها زیارت عاشورا و زیارت وارث است. این زیارتنامهها نه تنها شامل درود و سلام بر امام حسین علیهالسلام هستند، بلکه معارف عمیقی درباره قیام عاشورا، اهداف آن و جایگاه امام حسین علیهالسلام در اسلام بیان میکنند.
زیارت عاشورا؛ از امامت تا مهدویت
مسئلهی مهم در زیارت عاشورا، تأکید بر عنصر مهم تبرّی (برائتجویی از دشمن عترت) و تولّی (اظهار ولایتپذیری و محبت به عترت) است. زیارت عاشورا با یادآوری فداکاریها و ایثارگریهای امام حسین علیهالسلام و یارانش، انسان را به ارزشهای والای شهادت و فداکاری در راه حق دعوت میکند. در این زیارت، بر اهمیت ایستادگی در برابر ظلم و ستم تأکید شده است. زیارت عاشورا با اشاره به اهمیت انتظار فرج و آمادگی برای ظهور امام زمان عجلالله تعالی فرجه انسان را به تلاش برای تحقق عدالت و برپایی حکومت الهی ترغیب میکند. در این زیارت، بر اهمیت دعا برای تعجیل در فرج و آمادگی برای یاری امام زمان(عج) تأکید شده است. زیارت عاشورا با مضامین عمیق خود، تأثیرات معنوی و تربیتی فراوانی بر انسان دارد.
زیارت وارث
در این زیارت هچنان که شاهد برخی ویژگیهای زیارت عاشورا هستیم، امام حسین علیهالسلام بهعنوان وارث حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، پیامبر اسلام، امیرالمؤمنین، حضرت فاطمه و امام حسن صلواتالله علیهم اجمعین معرفی شده است. این تأکید بر وراثت معنوی، نشاندهنده استمرار رسالت الهی در وجود امام حسین علیهالسلام و نقش ایشان در حفظ و تداوم دین است.
در ادامه زیارت، به ویژگیهای برجسته امام حسین علیهالسلام اشاره میشود؛ از جمله اقامه نماز، پرداخت زکات، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد در راه خدا و عبادت خالصانه تا لحظه شهادت. این ویژگیها، امام حسین(ع) را بهعنوان الگوی کامل انسان مؤمن و مجاهد در راه حق معرفی میکند. زیارت وارث با تأکید بر شهادت امام حسین و یارانش، به اهمیت فداکاری در راه خدا و مقابله با ظلم و ستم میپردازد. در این زیارت، زائر با سلام و درود بر امام حسین(ع) و شهدای کربلا، پیوند معنوی خود را با آنان تقویت میکند و با آرمانهای ایشان همسو میشود.
2. برگزاری مراسم سوگواری برای امام حسین علیهالسلام
امام صادق علیهالسلام به شیعیان توصیه میکردند که مراسم عزاداری برای امام حسین علیهالسلام را زنده نگه دارند. ایشان خود در مناسبتهایی مانند عاشورا و اربعین به عزاداری میپرداختند و بر اهمیت گریه بر مصائب امام حسین علیهالسلام تأکید داشتند. در روایات آمده است که فرمودند: "مَنْ بَکَىٰ أَوْ أَبْکَىٰ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیهالسلام فَلَهُ الْجَنَّةُ"؛ یعنی هر کس بر کشته شدن حسین علیهالسلام بگرید یا دیگری را بگریاند، بهشت برای اوست. این احادیث باعث تشویق شیعیان به برگزاری مجالس عزاداری شد.
3. تشویق به شعر و مدیحهسرایی در رثای امام حسین
امام صادق علیهالسلام شاعران و مداحان اهل بیت علیهالسلام را تشویق میکردند و برای سرودن شعر در مدح و عزای امام حسین علیهالسلام پاداش معنوی وعده میدادند. از جمله کمیت بن زید اسدی، شاعر اهل بیت علیهالسلام، که اشعاری در رثای امام حسین علیهالسلام سرود و مورد تشویق امام صادق علیهالسلام قرار گرفت. «کمیت»، دوران سه امام معصوم را درک کرد؛ امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهمالسلام و دل و جان و زبان خود را وقف ترویج مکتب ائمه و نشر فضایل خاندان پیامبر صلیاللهعلیهوآله کرد. وقتی قصیده معروفش «من لقلب متیم مستهام» را در محضر امام سجاد علیهالسلام خواند، حضرت فرمود: «ما از پاداش خدمت تو ناتوانیم، اما خداوند از اجر سروده تو ناتوان نیست. خدایا؛ کمیت را از کرم خویش محروم مگردان». آنگاه دستور داد تا مبلغی به عنوان صله و تشویق به او دادند.
از خود او روایت شده است که میگوید: بر امام صادق علیهالسلام وارد شدم، حضرت فرمود: به خدای کمیت اگر مالی نزدمان بود به تو میدادیم اما همان مطلبی را که رسول خدا صلّیاللهعلیهوآله به حسان فرمود ما نیز همان را در مورد تو میگوئیم، آن حضرت فرمود: «پیوسته روحالقدس با توست تا زمانی که با اشعارت از ما دفاع کنی» در نوبتی دیگر که شعری درباره امام صادق علیهالسلام و فضایل او سروده بود و برای امام خواند، حضرت خواست برای صله، چیزی به او عطا کند، اما کمیت نپذیرفت و گفت: «به خدا سوگند، سروده من در مدح شما برای درهم و دینار نیست و در برابر آن مزدی نمیگیرم، چرا که برای رضای خدا و رسول گفتهام.» (شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم (1404ق)، ج2، ص466.)
4. صدور احادیث درباره فضیلتهای امام حسین
امام صادق علیهالسلام احادیث فراوانی درباره امام حسین علیهالسلام و قیام عاشورا بیان کردند که برخی از آنها عبارتند از:
اهمیت زیارت امام حسین علیهالسلام که فرمودند زیارت امام حسین علیهالسلام برابر با حج و عمره است.
ثواب گریه بر امام حسین علیهالسلام: همانطور که اشاره شد، گریه بر امام حسین علیهالسلام را سبب ورود به بهشت دانستند.
علت قیام عاشورا: در روایات متعدد، فلسفه قیام امام حسین علیهالسلام را احیای دین و مبارزه با ظلم بیان کردند.
ابنقولویه از محدثین بزرگ شیعه در کتاب کامل الزیارات خویش احادیث فراوانی را از امام صادق علیهالسلام در این مضامین نقل کرده است.
5. تشویق به زیارت اربعین
امام صادق علیهالسلام بر زیارت اربعین امام حسین علیهالسلام تأکید ویژهای داشتند و فرمودند: "إِنَّ السَّمَاءَ بَکَتْ عَلَى الْحُسَیْنِ أَرْبَعِینَ صَبَاحًا بِالدّمِ"؛ یعنی آسمان بر حسین علیهالسلام چهل روز خون گریه کرد.
این تأکید باعث شد که زیارت اربعین به یکی از مهمترین مناسبتهای شیعیان تبدیل شود. (کامل الزیارات، النص، ص 81)
انتهایپیام/