به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خداوند یکی از ویژگیهای مکان کعبه در مکه را بی آب و علف بودن آن معرفی کرده و در آیه37 سوره ابراهیم میفرماید «رَّبَّنَآ إِنِّى أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِى بِوَادٍ غَیْرِ ذِى زَرْعٍ عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لَیُقِیمُواْ الصَّلَوةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِى إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الَّثمَرَتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ»؛ یعنی پروردگارا، من (یکى) از ذرّیّهام را در وادى (و درّهاى بىآب و) بىگیاه، در کنار خانهی گرامى و با حرمت تو ساکن کردم. پروردگارا، (چنین کردم) تا نماز برپا دارند، پس دلهاى گروهى از مردم را به سوى آنان مایل کن و آنان را از ثمرات، روزى بده تا شاید شکر بگذارند.
در نگاه نخست، انتخاب سرزمینی خشک و بیآب و علف برای قرار دادن کعبه، شاید پرسشبرانگیز باشد. چرا خداوند این مکان را در میان بیابانی سوزان و خالی از هرگونه امکانات طبیعی برگزید؟ آیا این انتخاب تصادفی بود یا حکمتی والا در پس آن نهفته است؟ پاسخ این پرسش را میتوان در نگاهی عمیقتر به فلسفه آزمون الهی و نیز نقش معنویت محض، فارغ از جاذبههای مادی منتها از خزائن وحی یعنی خلفای برگزیدهی الهی که مجهز به علم لَدنیاند جستوجو کرد.
امیرالمؤمنین علیهالسلام به زیبایی به تشریح این سؤال پرداخته، میفرمایند:
آیا نمیبینید که خداوند بلندمرتبه و قابل ستایش، از زمان آدم تا پایان این جهان، انسانهای پیشین را با سنگهایی آزمود که نه زیانی میرسانند و نه سودی دارند، نه میبینند و نه میشنوند؟ سپس آنها را خانه مقدس خود قرار داد، خانهای که وسیلهای برای قیام مردم شد. سپس آن را در دشوارترین جای زمین قرار داد، جایی که کمترین مقدار خاک حاصلخیز، محدودترین منابع آب، کمترین امکانات معیشت، سختترین مناطق مسلمانان از لحاظ آبها و میان کوههای ناهموار، شنهای نرم، چشمههای کمآب و روستاهای دورافتاده، و آثار باران پیوسته نابودشده قرار دارد؛ جایی که نه سم چارپایان، نه سم حیوانات شاخدار و نه سم اسبان از آن بهرهمند میشود.
پس خداوند به آدم و فرزندانش دستور داد که رو به سوی آن کنند و آنجا را محل گردهمایی سفرهای خود و مقصدی برای توقفهایشان قرار دهند. دلها از میان بیابانهای خشک و بیآب، جزایر دورافتاده و درههای عمیق به سوی آن کشیده میشود تا در نهایت شانههای خود را با فروتنی به حرکت درآورند، اطراف آن را طواف کنند و در حالی که تنهایشان خاکآلود و گردآلود است، بر پاهای خود در حال حرکت باشند. آنان لباسهای فاخر و زیورهای خود را کنار میگذارند و موهای سرشان را تراشیده، در برابر خداوند خود با اخلاص، آزمایشی بزرگ، امتحانی فراگیر، و پاکسازی عظیمی را میگذرانند و اطاعت آشکاری را نشان میدهند.
خداوند، خانهاش (بیتالحرام) را وسیلهای برای رحمت خود، پیوند و سبب ارتباط با بهشتش، و ابزاری برای مغفرت خود قرار داد و بدین وسیله خلق را از سر لطف و رحمتش مورد آزمایش قرار داد. اگر خداوند تبارک و تعالی خانهاش را میان باغها و نهرها، زمینهای هموار و آرام، منطقهای پر از درختان فراوان، میوههای نزدیک، گیاهان انبوه، روستاهای بههمپیوسته و آباد، چراگاههای سرسبز، کشتزارهای شاداب، راههای پررونق، و باغهای فراوان قرار داده بود، در آن صورت پاداش به نسبت آسانی آزمون کوچک و کماهمیت میشد. همچنین اگر پایهها و سنگهایی که خانه بر آن قرار گرفته است، از زمرد سبز و یاقوت قرمز، نور و روشنایی ساخته شده بود، این امر شک و تردید را در دلها کاهش میداد، مبارزه با ابلیس را از قلبها سبکتر میکرد و تردیدهای گوناگون را از میان انسانها برخاسته میساخت.
اما خداوند عزّوجل بندگان خود را با انواع سختیها مورد آزمایش قرار میدهد، آنان را به رنگهای گوناگون از تلاشها و مجاهدتها میپرورد و با انواع ناخوشایندیها، آنان را میآزماید تا تکبر را از دلهایشان بیرون کند و فروتنی را در جانهایشان جای دهد. خدا این سختیها را بهعنوان درهایی گشوده به سوی فضل خود و راههایی آسان برای دستیابی به عفو و بخشش قرار داده است. این آزمایشها، فتنهای الهی است، همانگونه که خداوند فرموده است: « الم(1). أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ(2). وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِین(3)؛ الم. آیا مردم گمان کردند که به حال خود رها میشوند، تنها همین که بگویند ایمان آوردیم، و آزمایش نمیشوند؟ همانا کسانی که پیش از آنان بودند، ما آنان را آزمودیم، پس خداوند افرادی را که راست گفتند آشکار میسازد، و دروغگویان را نیز خواهد دانست.
این کلام نورانی امیرالمؤمنین علیهالسلام به چند نکته کلیدی اشاره میکند: اولاً، سختیها و آزمایشهای الهی ابزاری برای پالایش روح و زدودن تکبر از دلهای بندگان است. ثانیاً، این آزمونها نشانهای از لطف خداوند است، چرا که راهی برای تقرب به او و دستیابی به آمرزش الهی محسوب میشود. ثالثاً، ایمان واقعی با گفتار ثابت نمیشود، بلکه با پایمردی در برابر فتنهها و آزمایشهای الهی آشکار میگردد، همانگونه که خداوند در قرآن کریم تأکید میکند که مؤمنان راستین از میان آزمایشها سربلند بیرون میآیند، اما دروغگویان در این مسیر رسوا میشوند. بنابراین، سختیها نه تنها نشانه غضب الهی و کملطفی نیستند، بلکه فرصتی برای رشد معنوی و اثبات صدق ایمان هستند.
از سوی دیگر، ذات انسان به گونهای آفریده شده که قدر نعمت را غالباً در دل سختیها و دشواریها میشناسد. وقتی از راحتی و آسایش محروم میشود، ارزش آنچه در اختیار داشته را درمییابد و به حقیقت نعمتهای الهی پی میبرد. سختیها نه تنها موجب آزمون و آگاهی انسان میشوند، بلکه زمینهای فراهم میکنند تا روح او از غرور و خودپسندی رهایی یابد و با تواضع و فروتنی به سوی رحمت و عنایت پروردگار حرکت کند. همین دشواریها انسان را به اندیشه وامیدارد تا ضعفهای خود را بشناسد و به جای تکیه بر قدرت محدود خویش، به قدرت بیپایان خداوند متصل شود.
انتهایپیام/