به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، برخورد خودروها با حیوانات وحشی، نه تنها به قیمت جان گونههای زیستی تمام شده، بلکه جان انسانها را نیز به خطر انداخته است. تازهترین حادثه تلخ که موجی از نگرانی عمومی را برانگیخت، مربوط به کشته شدن یک فیل کوچک در پی برخورد با کامیون در مالزی بود.
بر اساس گزارش اداره حیاتوحش و پارکهای ملی مالزی (پرهیلیتَن)، بین سالهای 2012 تا 2017، تعداد 2444 مورد مرگ حیوانات در اثر تصادف با خودروها به ثبت رسیده است.
همچنین، طبق آماری که توسط نیک نازمی نیک احمد، وزیر منابع طبیعی و پایداری زیستمحیطی ارائه شده، بین سالهای 2020 تا 2024، تعداد 2361 حیوان وحشی در سراسر مالزی بر اثر تصادفات جادهای جان خود را از دست دادهاند.
این ارقام نگرانکننده، ضرورت طراحی یک نقشه جامع برای حفاظت از حیاتوحش، بهویژه در زمینه برنامهریزی راهها و سامانههای پایش را دوچندان میکند.
نقش حیاتی حیاتوحش در زیستبوم
حیوانات وحشی، نقش اساسی در حفظ توازن زیستمحیطی دارند. آنها اجزای حیاتی اکوسیستمهایی هستند که سلامت، پایداری و دوام طبیعت را تضمین میکنند. افزون بر این، حیاتوحش نقش مهمی در اقتصاد ملی از طریق گردشگری طبیعی ایفا میکند؛ صنعتی که موجب توسعه نواحی روستایی و افزایش آگاهی زیستمحیطی میشود.
از سوی دیگر، تغییر ناگهانی در جمعیت گونههای وحشی میتواند نشانگر بروز بحرانهایی چون آلودگی، تخریب زیستگاه یا تغییرات اقلیمی باشد.
پارهپاره شدن زیستگاهها؛ عاملی برای تصادف
مهمترین علت بروز تصادف میان خودروها و حیوانات وحشی، تکهتکه شدن زیستگاههاست. رشد بیرویه کشت تکمحصولی و پروژههای زیرساختی همچون جادههای جنگلی و بزرگراهها، باعث افزایش تماس مستقیم میان خودروها و حیاتوحش شده است.
پژوهشها نشان میدهد تصادف با حیوانات بیشتر در جادههای مربوط به مزارع روی میدهد تا بزرگراهها، چرا که این مسیرها اغلب به زیستگاههای اصلی نزدیکتر و رفتوآمد در آنها بیشتر است.
پستانداران بزرگ مانند فیل آسیایی (Elephas maximus) بیش از دیگر گونهها آسیبپذیرند.
فیلها که در فهرست گونههای در معرض انقراض قرار دارند، برای یافتن آب و غذا، ناچارند مسیرهای طولانی را طی کنند، مسیرهایی که گاه با جادهها تلاقی دارند.
در نتیجه، تعارضهای انسان ـ فیل، از جمله غارت مزارع و تصادفات جادهای، به شکل نگرانکنندهای رو به افزایش است.
راهکار؛ برنامهریزی اکولوژیک در بلندمدت
برای مقابله با این چالشها، برنامهریزی زیستمحیطی بلندمدت ضروری است. یکی از اقدامات کلیدی در این مسیر، ایجاد «کریدورهای اکولوژیکی» است؛ گذرگاههای سبزی که بخشهای جداشده طبیعت را به هم متصل میکنند و به جانوران امکان میدهند بدون خطر از میان جادهها یا زمینهای کشاورزی عبور کرده، تغذیه و تولید مثل کنند.
طرح «ستون فقرات جنگلهای مرکزی» در مالزی، نمونهای از این رویکرد است؛ هرچند اجرای آن تاکنون پراکنده و با بودجه ناکافی بوده است.
فناوری در خدمت ایمنی جانوران
علاوه بر روشهای متداولی چون پلهای هوایی، تونلهای زیرزمینی و نصب حصار، بهرهگیری از فناوریهای نوین نیز راهی مؤثر در کاهش تصادفات است.
امروزه شبکههای حسگر حرکتی، تصویربرداری حرارتی، و سامانههای شناسایی زنده حیوانات، در حال تلفیق با زیرساختهای جادهای هستند. این فناوریها، نهتنها رانندگان را از حضور حیوانات آگاه میکنند، بلکه به مسئولان نیز امکان رصد و تحلیل مسیرهای مهاجرتی جانوران را میدهند.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در این عرصه نقش پررنگی یافتهاند. سامانههای شناسایی حیوانات مجهز به حسگرهای لیزری، کابلهای زیرزمینی و حتی یکپارچه با خودروهای خودران، قادرند حرکات حیوانات را شناسایی، ردیابی و پیشبینی کنند؛ موضوعی که واکنشهای فوری و تصمیمگیریهای دقیق را تسهیل میکند.
از سوی دیگر، فناوری «پایش صوتی» نیز به عنوان ابزاری غیرتهاجمی برای ثبت صداهای حیوانات، به ویژه گونههای شبزی، کمیاب یا ساکن مناطق دورافتاده، بسیار کارآمد بوده است. این فناوریها که ریشه در مدیریت دام در دهه 1970 دارند، امروز سبکتر، دقیقتر و قابل دسترستر برای فعالیتهای حفاظتی شدهاند. با پردازش دادههای صوتی و حرارتی توسط الگوریتمهای هوش مصنوعی، میتوان رفتار جانوران را پیشبینی کرد و راهکارهایی علمی برای ایمنی جادهای تدوین نمود.
لزوم همگرایی سیاست و فناوری
با وجود پیشرفتهای فناوری، استفاده از هوش مصنوعی در حفاظت از حیاتوحش در مالزی هنوز محدود است. برای غلبه بر این محدودیت، ادغام سیاستی و راهبردی فناوری در ساختارهای ایمنی جادهای ضروری است.
ادارات دولتی، نهادهای زیستمحیطی و برنامهریزان زیرساختی باید در قالب همکاری بینبخشی، فناوریهای هوشمند را در برنامههای حفاظت از حیاتوحش بگنجانند.
در نهایت، تلفیق فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی با برنامهریزی زیستمحیطی، همراه با سرمایهگذاری هدفمند و همکاری میانبخشی، میتواند مالزی را در مسیر حفاظت از تنوع زیستی قرار دهد و در عین حال ایمنی انسان و حیاتوحش را تضمین کند.
انتهای پیام/