به گزارش خبرگزاری تسنیم، نهضت تنباکو، یک نقطه عطف تاریخ معاصر ایران جنبشهای فراوانی را به خود دیده است. در شکلگیری و پیروزی این جنبشها سه دسته عمده نقش داشتهاند کهمثل اضلاع مثلث درسیراین حرکتعمل کردهاند: مردم، روشنفکران و علما.
بدونشک مردم ایران درهمه دورههای تاریخی نسبت به سرنوشت خویش حساس بوده و در برابر هر قدرت خارجی یا حکمران داخلی که این وجه حیات آنها را خدشهدار کرده، واکنش نشان دادهاند مانند: قیام آنها در برابراسکندر، در برابر اعراب نژادپرست و در برابر سلطه مغولان.
دسته دوم روشنفکران ایران بودند که در هر عصر به این زیادهخواهی و تجاوزها واکنش نشان دادند و این پدیده نتیجه تاثیر تحولات اروپا، مخصوصا انقلاب فرانسه و ادبیات آن کشور بر روشنفکران ایران بود: مثل انتشار روزنامه و تاسیس عدالتخانه به عنوان خواسته اصلی مردم و روشنفکران و دسته سوم علما.
این گروه به مصداق حدیث که بیان میکند: در حوادث واقعه، به راویان حدیث – علما - رجوع کنید، همواره ملجأ مردم در حوادث گوناگون بودهاند.
هدف اصلی این جنبشها، واکنش به وابستگی نظام سیاسی حاکم در داخل و استعمار خارج بوده است.
با توجه به این حقیقت، مردم با مشارکت علما و روشنفکران در برابراین غارتگری و تجاوز واکنش نشان دادند. نهضت تنباکو یک سرآغاز و یک نقطه عطف در بیداری ایرانیان به حساب میآید. این نهضت، نتیجه و پیامد یک واکنش جدی گروههای اخیر است که اندکی پیشتردربرابرامتیاز معروف رویتر«رژی» از خود نشان دادند. ماجرا این گونه بود که ناصرالدین شاه قاجار در ادامه فروش و حراج منابع کشور، امتیاز کاشت و برداشت، خرید و فروش و همه انحصار توتون و تنباکوی ایران را به مدت 60 سال به بارون ژولیوس رویتر انگلیسی واگذار کرد.
این امتیاز پس از ترکمنچای، خفتبارترین امتیازی بود که قاجارها به بیگانگان واگذار میکردند و بنابراین به سرعت همه طبقات اجتماع به اجرای آن واکنش نشان دادند.
گروههای اجتماعی متحد و یک صدا، همبسته با یکدیگر با این فتوی مرجع تقلید عصر در عتبات عالیات، میرزا حسن شیرازی بپاخاستند: «الیوم، استعمال توتون و تنباکو؛ باِیّ نحو کان، حرام و درحکم مبارزه با امام زمان(ع) است.»
با این فتوا تکلیف بر همگان روشن شد. مردم با شکستن قلیانها و تحریم استعمال توتون و تنباکو، نظام حاکم و استعمار را وادار به تسلیم در برابر خواسته خویش کردند. این گونه، اتحاد و همبستگی مردم از هر طبقه، توانست استقلال کشور را حفظ و از غارت و چپاول منابع و ثروتهای کشور جلوگیری کند.
تاریخ معاصر سیاسی ایرانکه آبستن حوادث و تحولات زیادی بوده، نشان داده است که، هرگاه مردم از هر گروه و طبقه در کنار هم متحد و یکپارچه ایستادهاند، توانسته اند طرحهای استعمارگر بیگانه و دستگاه داخلی حکومت را که با هدف در هم شکستن مقاومت مردم و غارت ثروت و منابع ایران صورت میگرفته، ناکام و آنها را در برابر اراده خویش وادار به تسلیم کند.
نهضت تنباکو، خود مقدمه یک نهضت بزرگ دیگر شد با نام «مشروطیت». در واقع شعلههای آتشی که منجر به انقلاب مشروطیت شد، جرقههایش در نهضت تنباکو زده شد. نهضتی که در نتیجه انتشار روزنامه و آشنایی روشنفکران ایران با تحولات اروپا بهویژه ادبیات و آموزههای انقلاب فرانسه بود، مفاهیم: آزادی، برابری و برادری.
انقلاب فرانسه و انتشار روزنامه توسط روشنفکران و علما چون سیدجمال، ملکمخان، میرزای شیرازی، طباطبایی و بهبهانی موجب شد ایرانیان با واژگانی پرمایه چون: مجلس، قانون و عدالتخانه آشنا و خواهان استقرار آن در ایران شوند، به علاوه، نهضت تنباکو قدرت مطلقه پادشاه را در هم شکست و او را وادار به تسلیم در برابر اراده مردمکرد.
خوکامگی بیحد و حصر ناصرالدین شاه و دوران طولانی پادشاهی او و سرکوب هرگونه اعتراض و اندیشه ترقیخواهانه و امتیازهای خفتبار دیگر که پیشتر به بیگانه اعطاءکرده بود، آستانه تحمل مردم را به سر آورده بود و در نهضت تنباکو شعلهور شد و با پایمردی رهبران نهضت بهثمر نشست.
نویسنده: ابوالقاسم آخته - یکتا بنار
انتهای پیام/