به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، علیرغم اینکه نام «خلیج فارس» در اکثر نقشههای تاریخی و اسناد بهدستآمده از دوره باستان با همین عنوان یا معادل آن در دیگر زبانها یاد شده، اما طی بیش از نیم قرن گذشته از سوی جریانهای ملیگرایانه عربی و با تلاش استعمار، با نام جعلی یاد شده است؛ اقدامی که همواره مورد انتقاد پژوهشگران و رجل سیاسی ایران واقع شده است، تازهترین اقدام نیز اقدام دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در راستای جلب نظر برخی کشورهای عربی بود.
هرچند طی سالهای گذشته ایران موضع خود را بارها و بارها در این زمینه اعلام و بر وجود اسناد تاریخی در این رابطه تأکید کرده است، اما گاه، بیگاه تحریف نام خلیج فارس از سوی مقامات عربی و غربی تکرار میشود، با این حال، بهنظر میرسد محدود کردن اقدامات برای روشنگری در این زمینه به تریبونهای سیاسی، چندان موفقیتآمیز نبوده است، با وجود در دست داشتن اسناد و نقشههای مختلف تاریخی، ایران عمدتاً کوشیده است از مسیر تذکر این مسئله را در سطح بینالملل روشن کند.
خاموشی دستگاه فرهنگی کشور در قبال خلیج فارس، قابل تأمل است، در حالی که از گذشته تا امروز آثار متنوعی درباره این پهنه آبی نوشته شده است و پس از تلاشها برای جعل تاریخ، غیرت و عشق نویسندگان ایرانی به ایران سبب شده است کتابهای مستند و متقنی بر پایه اسناد تاریخی در کشورهای مختلف منتشر شود، اما کمتر اثری است که از مسیر دستگاههای فرهنگی کشور ترجمه و در بازار نشر بینالملل معرفی و عرضه شده باشد.
از سوی دیگر عمده اقدامات انجامشده درباره تثبیت نام خلیج فارس، داخلی بوده است، این در حالی است که بر اساس آخرین تحقیقات، نسبت تعداد کتابها و مقالات حاوی جعل عنوان خلیج فارس بهطور نگرانکنندهای افزایش یافته است، تا جایی که در سال 1991 بهازای هر 100 مقاله حاوی نام خلیج فارس، تنها 11 مقاله حاوی عنوان جعلی منتشر میشد، اما اکنون این نسبت به بالای 40 مقاله رسیده است.
سیدسعید میرمحمدصادق از جمله محققانی است که سالهاست بر اسناد تاریخی متمرکز است، از وی اخیراً تصحیح کتاب «فتوحات صفویه در ایالت فارس، جزایر بحرین، قشم و هرمز» تألیف ابنحسین شیرازی منتشر شده است.
میرمحمدصادق در گفتوگو با تسنیم با اشاره به انتشار کتابهای متعدد در حوزه اسناد مرتبط با خلیج فارس میگوید: اگر در یکی از کشورهای عربی چنین پژوهشهایی انجام شده بود، چنان استفادهای میکردند که دیگر حرفی برای گفتن باقی نمیماند.
وی با اشاره به کتابهای «فتوحات صفویه در ایالت فارس و جزایر بحرین، قشم و هرمز» و «گزارش روی فریره دو آندردا [Rui Freire de Andrada]، شرح رویارویی پرتغالیها با ایرانیها و انگلیسیها در قشم و هرمز» ادامه میدهد: این متنهای مهم نشان میدهد ایرانیها چگونه با امکانات کم و با چه هوشیاری سیاسی توانستند طی سالهای هزار تا 1010 تا 1031 این جزایر را آزاد کنند، اما دریغ از اینکه اینگونه کتابها و متون دریافته شود و توجه عموم را به آنها جلب کنیم.
میرمحمدصادق با انتقاد از برخی سیاستگذاریهای داخلی در زمینه خلیج فارس گفت: متأسفانه فعلاً توجه بهسمت نامگذاری بزرگراهها و مجتمعها و به نام خلیج فارس است، این اتفاقات دلخوشکننده درون کشوری نتیجه بیرونی و جهانی ندارد، باز اگر یک فرودگاه بینالمللی را به نام خلیج فارس نامگذاری کنیم، بالاخره برای صدور بلیط کشورها ناچار هستند از اسم خلیج فارس استفاده کنند، اما نامگذاری یک بزرگراه یا پارک یا... به نام خلیج فارس نمود بیرونی ندارد.
این محقق با اشاره به هجمههایی که به خلیج فارس در خارج از کشور انجام میشود، گفت: در خارج از ایران سالهاست که بهصورت مویرگی تغییرات بر محور جعل عنوان خلیج فارس آغاز شده است و ادامه دارد، 20 سال پیش در یک اسباببازیفروشی در فرانسه یک کره زمین دیدم که نقشه ایران را با نام جعلی خلیج فارس چاپ کرده بودند، این نشان میداد که دامنه نفوذ اعراب چهاندازه است و از کجا شروع به تحریف تاریخ کردهاند، افزون بر وسائل کمکآموزشی مثل نقشه و کره زمین، در نقشههای هواپیماهای بینالمللی و حتی کتابهای درسی مثل درس جغرافیا و تاریخ در کشورهای اروپایی نام خلیج فارس را با عنوان جعلی درج میکنند.
میرمحمدصادق نصب بنر بزرگ خلیج فارس در نمایشگاه کتاب تهران را اقدام نمادین خوبی توصیف کرد و گفت: این حرکتهای سمبلیک بسیار خوب است، اما کار ریشهای این بود که ما در مجاورت سالن ناشران خارجی و ناشران عربی، نمایشگاهی از آثار منتشرشده درباره خلیج فارس به نمایش میگذاشتیم، کتابهایی که نقشههای قدیمی خلیج فارس در آنها چاپ شده است و... یا هر کتابی که درباره خلیج فارس منتشر میشود، بهصورت ویژه معرفی کنیم و نشست نقد و بررسی برگزار کنیم، این جزو وظایفی است که ما باید پیگیری کنیم اما متأسفانه دچار روزمرگی شدهایم.
میرمحمدصادق با اشاره به کاهش همکاریهای علمی حتی در باب موضوعات تاریخی و فرهنگی خلیج فارس گفت: برای نمونه در حوزه باستانشناسی دریا باید همکاری بینالمللی داشته باشیم در حوزه خلیج فارس و کرانههای شمالی خلیج فارس تولیدات بینالمللی با عنوان خلیج فارس قطعاً اثرگذار خواهد بود، اکنون بخشی از حفاریهای باستانشناسی در سواحل جنوبی در کشورهای عربی که با همکاریهای بینالمللی انجام میشود، به زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی تولید میشود، بنابراین اسم جعلی خلیج فارس را قرار میدهند. هرچند کار باستانشناس کار علمی است و باید مستند به نام تاریخی باشد، اما نگاه او به سرمایهگذار و سفارشدهنده کار است، یا کلمه خلیج را بهتنهایی استفاده میکند و یا از عنوان جعلی استفاده میکند.
وی ادامه داد: متأسفانه مبادلات علمی ما بهدلیل افزایش هزینهها و قیمت ارزهای خارجی بسیار اندک شده است، دانشگاهیان ما کمتر از فرصتهای علمی استفاده میکنند، مشارکتهای علمی در دهه 70 و 80 بسیار بود، اما اکنون سطح آن بسیار پایین آمده است، رویکردها و نوع نگاهی که نسبت به ارتباطات با خارج از ایران در دهه 90 به بعد باب شد، نشان میدهد که استفاده از نام «خلیج فارس» حتی در مقالات علمی بهچهصورت رو به افول میرود، این مشارکتهای علمی، نشستهای علمی مشترک، برنامهریزی برای کارها و فعالیتهای علمی در رشتههایی که قابلیت دارد، استفاده از فرصتهای مطالعاتی و تعیین فرصتهای مطالعاتی جدید در حوزه خلیح فارس میتواند بسیار مثمر ثمر باشد.
میرمحمدصادق گفت: ما باید به بازتولید کلمه «خلیج فارس» در زمینههای مختلف توجه کنیم، یک بخش این است که استفاده از خلیج فارس در مقالات علمی پایین است، بخش دیگر این است که ما وقتی در محاصره اقتصادی قرار گیریم و تحریم باشیم، در قراردادهای بینالمللی اسمی از شرکتهای تجاری که در جنوب و در کرانه خلیج فارس فعال هستند، برده نمیشود و محل فعالیتشان نیز مطرح نمیشود تا حداقل به این شیوه مجبور شوند که نام خلیج فارس را بهکار ببرند.
وی گفت: نکته دیگر که باید توجه کنیم، گستردهتر کردن همکاریهای بینالمللی در حوزه همایشهای علمی است، ما در همایشهای علمی که برگزار میکنیم، باید زمینه همکاری با کشورها و محققان علمی خارجی را گسترش دهیم، برای نمونه اخیراً دانشگاه تهران همایشی برای خلیج فارس برگزار کرد که 3 مدعو خارجی داشت؛ یکی از چین، یکی از آلمان و دیگری از فرانسه، که مهمان فرانسوی حضور پیدا نکرد، ما باید تعداد مهمانان خارجی این همایشها را افزایش دهیم تا دامنه نفوذ را بالا ببریم.
انتهای پیام/+