به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تجربههای تلخ و شیرین تاریخ بشری، گواه آن است که تعامل و گفتوگو با دشمن همواره از پیچیدگیهای خاصی برخوردار بوده است. سیاستمداران، رهبران و ملتها در بزنگاههای حساس، بارها و بارها با این پرسش مواجه شدهاند که آیا به دشمن اعتماد کنند یا با احتیاط و هوشمندی قدم بردارند؟ یکی از راهنماهای ارزشمند در این مسیر، رهنمودهای امیرالمؤمنین علی علیهالسلام است که در این جمله حکیمانه، بر ضرورت هوشیاری و پرهیز از غفلت در مواجهه با درخواست صلح از سوی دشمن تأکید میکنند:
الْحَذَرَ کُلَّ الْحَذَرِ مِنْ مُقَارَبَةِ عَدُوِّکَ فِی طَلَبِ الصُّلْحِ فَإِنَّ الْعَدُوَّ رُبَّمَا قَارَبَ لِیَتَغَفَّلَ؛ به شدت بپرهیز از نزدیک شدن به دشمن در هنگام درخواست صلح، زیرا دشمن گاهی به صلح نزدیک میشود تا غافلگیر کند.»
1. آگاهی از نیت واقعی دشمن
اولین نکته این است که امام علی علیهالسلام به ما یادآور میشود که ظاهر رفتار دشمن ممکن است متفاوت از نیتهای پنهان او باشد. وقتی دشمن پیشنهاد صلح میدهد، شاید انگیزهاش واقعاً صلح نباشد، بلکه در پس این پیشنهاد نقشهای برای فریب و غافلگیری نهفته است. بنابراین، در سیاست و روابط بینالملل، نباید به ظاهرسازی دشمن اعتماد کامل داشت.
2. اهمیت هوشیاری و پیشبینی آینده
امیرالمؤمنین علیهالسلام بر ضرورت «حذر» یعنی هوشیاری شدید تأکید میکنند. این هشدار به ما میآموزد که سادهلوحی، خوشباوری و تحرکات بدون بررسی کافی در قبال دشمن، میتواند خسارتهای جبرانناپذیری به بار بیاورد. باید در هر شرایطی آیندهنگر بود و همه احتمالات را در نظر گرفت.
3. تجربههای تاریخی از صلحهای فریبکارانه
تاریخ اسلام و جهان، نمونههای بسیاری از صلحهای ظاهری و فریبنده دشمنان دارد. مثلاً در صلح حدیبیه، اگر مسلمانان هوشیار نمیبودند، ممکن بود دچار زیان شوند. برای مثال، وقتی نماینده قریش برخی از بندها را مطرح کرد که به ظاهر به ضرر مسلمانان بود (مانند بازگرداندن پناهندگان مسلمان به قریش)، برخی از یاران پیامبر احساس ناراحتی کردند. اما پیامبر با صبر و تدبیر، با اینکه شرایط را سخت میدید، موافقت کرد تا کلیت پیمان حفظ شود و جلوی جنگ گرفته شود. این رفتار باعث شد جامعه مسلمانان بتواند در محیطی امنتر و بدون فشار جنگی، رشد کند و بسیاری از مردم مکه در این دوران به اسلام گرایش پیدا کردند.
از سوی دیگر، مشرکان قریش سعی کردند از مواد صلح به سود خودشان استفاده کنند و حتی پیمان را زیر پا گذاشتند؛ اما مسلمانان به دلیل دقت و پایبندیشان به پیمان، هم اعتبار اخلاقی و سیاسی پیدا کردند و هم توانستند پس از عهدشکنی قریش، بدون مقاومت جدی مکه را فتح کنند. این اتفاق به خوبی نشان داد که هوشیاری مسلمانان، آنان را از دام دشمن حفظ کرد و نتایج بزرگی برای آینده اسلام به ارمغان آورد.
4. تاکتیکهای دشمن برای تضعیف جبهه مقابل
دشمن گاهی برای رفع موانع یا کاهش هوشیاری طرف مقابل، صلح را مطرح میکند تا فرصت تجدید قوا، جمعآوری اطلاعات، یا تضعیف روحیه مخالفان را پیدا کند. این رفتار در جنگهای سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی معاصر هم وجود دارد. پس هوشمندی و رصد سیاستهای دشمن، یک ضرورت همیشگی است.
پیام مستقیم حدیث برای مسئولان امر این است که در مواجهه با مذاکرات صلح، ضمن دوری از بدبینی افراطی، حتماً تدبیر، بررسی دقیق شرایط و عدم سادهاندیشی را رعایت کنند. در عرصه اجتماعی نیز، هر فرد باید مراقب باشد که گشایش و دوستی ناگهانی از سوی کسانی که سابقه دشمنی داشتهاند، میتواند مقدمه یک آسیب یا نقشه پنهان و به دنبال آن تلفات بیشتر دادن به دشمنان باشد.
بنابراین این فراز از کلمات امیرالمؤمنین علیهالسلام، فقط یک هشدار سیاسی نیست؛ بلکه راهنمایی استراتژیک برای زندگی فردی، اجتماعی و حتی ملی ماست. باید همیشه ضمن تأکید بر اصل صلح و گفتوگو، مراقب باشیم که دشمنان “لباس دوستی” نپوشند تا ما را غافلگیر یا تضعیف کنند. راهبرد کلیدی این است: اعتماد همراه با احتیاط، صلح همراه با تدبیر و همیشه یک قدم جلوتر از نقشه دشمن بودن.
انتهایپیام/